Leven met de dood
Aan de dood kan niemand ontkomen en het verdriet over het verlies van een dierbare zal per land weinig verschillen. De gebruiken bij en na het overlijden verschillen per land echter hemelsbreed.
Eerder verscheen op Thailandblog onder de titel ‘Tussen hemel en aarde’ een verhaal over een crematie in Thailand. Ditmaal iets meer over de herdenking van de overleden persoon, een traditie die in veel gevallen pas geruime tijd later plaats zal vinden. Meestal zal de crematie zelf, drie, vijf of zeven dagen na het overlijden plaatsvinden. Afhankelijk van de financiële situatie van de familie zal na één of twee jaren een herdenking plaatsvinden waarbij de genodigden worden gelaafd met spijs en drank en waarbinnen de monniken en de Wat een grote rituele rol spelen. Deze herdenking is een vorm van tham boon (making merit), een diep in de Thaise cultuur geworteld begrip.
Saamhorigheid
Voor de herdenking moet van alles worden geregeld en daarbij spelen familie, vrienden en eigenlijk de gehele woongemeenschap een belangrijke rol. Ieder helpt mee met het bereiden van het eten, het rangschikken van tafels en stoelen en het opzetten van de onontbeerlijke tent als zonwering. De Wat stelt bovengenoemd materiaal plus grote pannen, ketels, borden bestek, en noem het verder maar op ter beschikking.
De voorbereiding
Zelfs voor een betrekkelijk kleine herdenking moet al vlug gerekend worden op minimaal honderd gasten en daarvoor moeten heel wat ingrediënten voor de maaltijd worden ingekocht en niet te vergeten ook de nodige drank. Een bijeenkomst zonder spijs en drank is voor de Thai immers ondenkbaar. In de ogen van menig westerling zal het wellicht vreemd overkomen, maar ook voor de overledene worden de nodige spullen ingekocht. Een shirt, sandalen, pannen en een zitmat zijn artikelen die hij of zij in het hiernamaals wellicht nodig heeft.
De officiële ceremonie
De herdenkingsceremonie wordt ingeleid door monniken waarvan het aantal altijd oneven is. Rond vijf uur in de avond nemen de monniken, zittend naast elkaar, plaats op een verhoging. Voor hen zitten lager de aanwezigen, waarbij heel opvallend de vrouwen ruimschoots in de meerderheid zijn. In de nabijheid van de monniken staat een klein soort geestenhuisje met daarin een glazen pot gevuld met stukjes bot van de overleden persoon. Een foto van de betreffende persoon ontbreekt niet en ernaast liggen de aankopen die voor de overledene zijn gedaan. Geluidsapparatuur ontbreekt evenmin en dan beginnen de gebeden van de monniken die voor de niet Thai eentonig in het gehoor liggen. Vanaf het glazen potje loopt een witte draad over in de handen van de aanwezige monniken. Heel opvallend is de ontspannen sfeer, zowel bij de monniken alsmede bij de aanwezigen. Soms wordt er tussen de gebeden door zelfs gelachen en gepraat. Van droefenis is beslist niets te bemerken.
Eten
Het lijkt wel alsof een dergelijke herdenking voor menigeen dagelijkse kost is, want het is bewonderenswaardig om te zien hoe men op elkaar is ingespeeld en een grote verscheidenheid aan eten heeft bereid om de vele hongerige magen te vullen. Overigens kunnen de gasten daarvan niet eerder genieten alvorens de monniken hebben gegeten.Van de voor hen geplaatste etenswaren maken ze slechts in zeer geringe mate gebruik, zoals het een monnik ook betaamt. Als zij na de maaltijd vertrekken, komen alle aanwezigen ruimschoots aan hun trekken en lijkt het wel een feest. Muziek, eten en drank, wat wil een mens nog meer.
In de late avond gaan de gasten voldaan naar huis, want de volgende dag is het weer vroeg dag, dan moet iedereen om zeven uur weer paraat zijn voor het vervolg van de ceremonie.
De tweede dag
Om zeven uur in de ochtend zijn de monniken op de tweede dag weer present en worden de gebeden vervolgd. De witte draad loopt weer vanaf het glazen potje over in de handen van de in dit geval negen monniken. Alle aanwezigen hebben een kommetje of pannetje rijst van huis meegebracht. Op een bepaald moment staat iedereen op en verdeelt de meegebrachte rijst eerlijk over de kommen die voor de monniken staan. Op een gegeven moment begeeft een van de monniken zich tussen de aanwezigen. Met in zijn ene hand een bokaal met water en in de andere een klein bosje bloemen besprenkelt hij de aanwezigen met water. Zo links en rechts heerst enige hilariteit en ook de desbetreffende monnik kan er om lachen als de een of ander wat rijkelijk met water wordt bedeeld. Ook de Thaise vlag krijgt haar deel en zal een verdere rol gaan spelen bij het komende ritueel.
Naar de Wat
Vanaf het huis van de overledene gaat men te voet vervolgens naar de Wat. De foto en de voor de overledene aangekochte spullen worden in de stoet meegenomen. Op een aparte schaal gaat de glazen pot, vergelijkbaar met een urn, de Thaise vlag en een bundel wierookstokjes mee. De glazen pot plaatst men bij de Wat in een nis bij een lange muur en de foto en overige artikelen op de grond voor de nis. Aan een hoge bamboestok met de bladeren nog in de top bevestigt men de Thaise vlag. Een groot aantal van de aanwezigen gaat er vervolgens bij staan en met vereende krachten gaat de meterslange stok met vlag de lucht in en wordt vervolgens in de aarde vastgezet. De aanwezigen plaatsen een wierookstokje in de grond en tot slot spreken de verzamelde monniken nog een gebed uit waarna de plechtigheid ten einde is. De spullen die men voor de overleden heeft gekocht krijgen een bestemming in de Wat.
Nogmaals eten
Volgens goed gebruik moet er uiteraard weer worden gegeten, dus gaat de menigte weer terug naar het huis. Gekookt is er in overvloed en op deze ochtend is de brunch zelfs nog uitgebreid met zoetigheden. De aanwezige dames zitten bij elkaar en kwebbelen heel wat af. Overigens laat het mannelijk deel zich wat dat betreft ook niet onbetuigd. Tegen het middaguur beginnen de dames met de afwas en het opruimen van allerhande zaken. In de namiddag verschijnen een aantal mannen die de opgezette tent afbreken en stoelen en tafels naar de Wat terugbrengen.
Imponerend
Het lijkt allemaal ongeorganiseerd maar velen zetten zich in om alles weer in de oude staat rondom het huis terug te brengen. Er is niet om verzocht, maar het is gewoon een vanzelfsprekendheid dat je elkaar in dergelijke omstandigheden te hulp schiet.
Alle bezoekers hebben gedurende deze twee dagen een enveloppe met inhoud afgegeven als bijdrage in de voor de familie toch niet onaanzienlijke kosten. Ook dat is een vorm van tham boon. Waar tref je een dergelijk eensgezindheid nog aan in onze zo veel verder ontwikkelde Westerse samenleving?
Jaja muziek drank het lijkt wel feest neee het is een feest
Carpe diem , looktung morlam orkest inhuren en dansen maar
U beschrijft Isaanse toestanden. In de rest van Thailand en zeker in de centrale vlakten gaat het er anders en ook veel rustiger aan toe.
Ik heb al enkele ‘herdenkingen’ in de Isaan meegedaan en deze duren maar 1 voormiddag. Het ritueel van de monniken is wel goed beschreven evenals de sfeer en het eetfestijn!
Een exploitant van een taxikantoortje in Pattaya overleed ruim een jaar geleden tijdens een autorit naar zijn woonplaats, in de buurt van Chiang-Mai.
Een paar dagen later werd het hokje heropend door zijn dochter.
Een paar maanden later was het hokje een paar dagen gesloten, terwijl een tiental foto’s van de overleden vader waren opgehangen.
Toen de dochter weer aanwezig was informeerde ik uit nieuwsgierigheid eens naar het hoe en waarom.
Er was in familie- en vriendenkring een herdenking geweest in verband met het feit dat het 100 dagen geleden was dat het noodlottige ongeval had plaatsgevonden.
Ik heb geen idee of een herdenking na 100 dagen gebruikelijk is, maar de termijn lijkt mij uiterst geschikt om bij elkaar te komen en eens te kijken hoe het iedereen vergaat.
Vlak na een overlijden is er doorgaans een overdaad aan belangstelling en zijn de nabestaanden vanzelfsprekend nog ernstig ontregeld, en als iemand daarna moeite heeft de draad weer op te pakken is een herdenking na een jaar of langer veelal te laat, terwijl de nabestaanden in die tussentijd juist vaak in een leegte terecht komen.
Zo’n 100-dagen evaluatie lijkt me wel wat, maar nogmaals, ik heb geen idee of het in Thailand of waar dan ook gebruikelijk is.
Wat hier boven als herdenking beschreven wordt,is in Thailand na 100 dagen normaal,en noemt men tambun. Ook dit is meestal een feestelijke aangelegenheid,waarbij gegegeten,gedronken,en gedanst wordt,omdat men gelooft dat de overledene terug gekomen is,en aan zijn volgende leven begint. Vaak heb ik het gezien,dat men zover gaat,dat men een klein miniatuur huisje inricht ,compleet o.a.met Tv.
Op die manier heet men de overledene welkom in zijn nieuwe leven,en heb deze feestelijkheid ook in de buurt van Chiangrai vaak meegemaakt.
Heel herkenbaar. Mijn vrouw komt uit Nakhon Si Thammarat.
90% van bovenstaande klopt. Alleen na het overlijden is er 8 nachten en dagen een wake. Op de achtste dag word het lichaam gecremeerd.
Na 7 dagen allemaal naar de tempel en na 100 dagen weer een herdenking
Na exact een jaar worden de overblijfselen verdeeld onder liefhebbers.
Voor zover ik weet en heb meegemaakt hier in de Isaan vindt na ongeveer een week na de crematie in het daaropvolgend weekend, en na 100 dagen een herdenkingsbijeenkomst plaats. Bedoeling van die bijeenkomsten is nogmaals eer en respect betonen aan de overledene, en bezien in hoeverre nabestaanden al dan niet alsnog steun en toeverlaat nodig. De bijeenkomsten duren een dagdeel, er is eten en drinken, onderlinge verhoudingen worden verstevigd, (of juist niet!) Bijeenkomsten zijn soberder dan beschreven.