Thailand Ontwricht: de dood van de Thaise-stijl democratie (deel 1)

Om Thailand beter de leren begrijpen moet je haar geschiedenis kennen. Daarvoor kun je onder meer in de boeken duiken. Eén van de boeken die dan zeker niet mag ontbreken is Federico Ferrara’s “Thailand Unhinged: The Death of Thai-Style Democracy” (Thailand Ontwricht: de dood van de Thaise-stijl democratie. Ferrara is docent Aziatische Politiek op de universiteit van Hong Kong. In zijn boek bespreekt Ferrara het tumult rondom het afzetten van oud premier Thaksin en het politieke gewoel in de decennia die daar aan vooraf gingen. De belangrijkste hoofdstukken vat ik in dit tweeluik samen.

Thaksin Shinawatra

Een coup om de democratie te herstellen

Op 19 september 2006 greep het leger in om premier Thaksin Shinawatra af te zetten. Terwijl Thaksin in New York een toespraak gaf bij de Verenigde Naties nam het leger met slechts enkel tanks en een buslading elite troepen namen zij de macht in het land over. Thaksin deed alsof de machtsgreep een volkomen verrassing was, maar er waren overduidelijke signalen geweest dat een coup aanstaande was. Slechts twee maanden eerder rapporteerde de media dat de voorzitter van de Privy Council (de adviesraad van de koning), oud generaal Prem Tinsulanonda, een groep kadetten publiekelijk had toegesproken. Prem deelde hen mede dat het leger boven alles loyaal moet zijn aan de koning en niet aan het parlement. In een land met een roerige geschiedenis als die van Thailand sprak dit boekdelen. Thaksin had dan ook twee vliegtuigen ingehuurd om 114 koffers en grote kisten met “persoonlijke bezittingen” mee te nemen op zijn reis van enkele weken aan Europa en de VS.

Drie dagen na de coup brak er in een warenhuis in Bangkok een demonstratie uit. Tientallen voorstanders van de democratie liepen met spandoeken waarop stond “Nee tegen de coup, nee tegen Thaksin!”. Op 30 september reed een taxichauffeur in op een tank, waarbij deze eenzame demonstrant ernstige verwondingen opliep. Op brede steun konden de demonstranten niet rekenen: het leger had de de democratie niet vermoord maar slechts uit haar lijden verlost. Het was Thaksin met zijn repressieve en autoritaire regering het land haar vrijheid had ontnomen zo was de redenatie.

Thaksin had diverse overheidsinstellingen zoals de anti corruptie commissie en de mensenrechten commissie op een zijspoor gezet. Nog erger was dat Thaksin met zijn “war on drugs” in 2003 zo’n 2500 mensen standrechtelijk uit de weg had laten ruimen, voor een groot deel onschuldige burgers. Onder zijn leiding nam ook het geweld in de Pattani (zuid Thailand) toe, met honderden doden tot gevolg. Hierbij moet worden opgemerkt dat de elite en een groot deel van het volk Thaksin steunden in de war on drugs.

Anti-coup protest

Thailand en haar strijd voor democratie

Al sinds de afschaffing van de absolute monarchie in 1932 rolt Thailand van de ene in de andere coup. Hoewel sommige van de revolutionairen uit de Peoples Party –zoals Pridi Banomong- het land tot een liberale democratie wilden hervormen, waren er toen ook al leden die vonden dat het volk nog niet klaar was voor een volledige democratie. De militaire fractie binnen de partij groeide naar een dominante positie en langzaam werden de duimschroeven van vrijheid van meningsuiting aangedraaid. Onder leiding van veldmaarschalk premier Phibun Songkhram was Thailand tegen het einde van de tweede wereldoorlog effectief een militaire dictatuur geworden. In 1946 kwam er een nieuwe grondwet, meer vrijheid en waren er verkiezingen. Maar in 1947 nam Phibun met een coup de macht weer terug. Twee mislukte coups (1949, 1951) later werdt Phibun in 1957 aan de kant gezet door veldmaarschalk Sarit Thanarat. Sarit verklaarde als reden voor de coup dat de verkiezingen eerder dat jaar doorgestoken kaart waren. Opmerkelijk genoeg was het zijn eigen partij die had geprofiteerd van deze vermeende fraude en had Sarit een nog grotere afkeer voor democratie dan Phibun. Daar waar Phibun nog door verkiezingen zijn machtsbasis wou vormen had Sarit een afkeer voor elke vorm van oppositie. Onder Sarit werden politieke partijen (wederom) verbannen en hij regeerde met ijzeren vuist. Nadat Sarit overleed aan overmatig drankgebruik nam veldmaarschalk Thanom Kittikachorn het stokje over. Zijn regime was even zo barbaars.

Het moet gezegd worden dan de meeste coups zonder bloedvergieten verliepen. Het was slechts bij de oproepen van burgers om meer democratie dat er pas rijkelijk bloed door de straten van Bangkok vloeide. Het eerste incident was in oktober 1973 bij de onderdrukking van studentenprotesten door de “Drie Tirannen”: veldmaarschalk Thanom Kittikachorn, veldmaarschalk Prapat Charusathien en kolonel Narong Kittikachorn. Een half miljoen mensen ging de straat op om meer democratie te eisen, waarop het leger het vuur opende op de ongewapende demonstranten met meer dan honderd doden tot gevolg.Door ingrijpen van Koning Bhumibol werden de tirannen gedwongen af te treden en het land te ontvluchten.

Eerste ronde

De verkiezingen van 1975 worden gezien als de eerste echt vrije verkiezingen. Niet alleen waren er nu geen zware beperken omtrent politeke speeches, samenscholing en vereniging. Deze keer was er ook geen regeringspartij die met diepe zakken en de volledige macht over de media zeer voorspelbaar zou “winnen”. Door afwezigheid van grotere nationale partijen was er spraken van een grote regionale versplintering bij de verkiezingen van 1975. De kandidaten deden veelal een beroep op Chao Pho, peetvaders (godfathers) met goed gevulde zakken en lokale netwerken. Zij gaven steun aan een kandidaat op voorwaarden dat zij niet vervolg zouden worden voor bijvoorbeeld hun illegale loterijen. Er kwamen 24 partijen in het parlement en het was aan Kukrit Pramoj van de Sociale Actie partij om een coalitie te vormen. Er kwam een lompe coalitie van 16 partijen met ingewikkelde afspraken om ieder een stukje van de taart te laten hebben. Na een jaar viel het kabinet en volgde nieuwe verkiezingen, maar ook het daarop volgende kabinet was sterk versplinterd. Dat kabinet viel na reeds 6 maanden. Toch heeft Thailand in de periode 1973-1976 de nodige democratische vooruitgang geboekt. Het waren jaren van grote politieke vrijheid met ruimte voor discussies en protesten.

In het najaar van 1976 keerde de tiran Thanom terug om als monnik toe te treden tot een belangrijke tempel. Dit leidde tot protesten van enkele duizenden studenten. Deze werden hard neergeslagen door paramilitaire groepen: de slachtpartij (massacre) op de Thammasat universiteit. Er volgde al snel een nieuwe coup waarbij voormalig opperrechter Tanin Kraivichien aan de macht kwam. Duizenden studenten en intellectuelen vluchtte het land uit of diep de jungel in. Een nieuwe grondwet gaf Tanin haast absolute macht. Hij regeerde met zoveel wreedheid dat het zelfs de militairen teveel werdt en in 1977 werdt zijn regering omvergeworpen. In het decennium dat volgde kwam er een regime aan de macht onder leiding van het koningshuis en militairen maar met democratisch gekozen wetgevers. Generaal Prem Titsulanonda diende tussen 1980 en 1988 als premier. Na de verkiezingen van 1988 besloot Prem om niet nog een termijn als premier uit te zitten en nam hij plaats in de Privy Council als adviseur van de koning.

Tweede ronde

De verkiezingen van 1988 waren de eerste in tien jaar tijd die er echt toe deden voor de samenstelling van een nieuwe regering. Legerofficier Chatichai Choonhavan werd premier maar hij kreeg geen steun van uit het paleis of van de militairen. Hij moest het puur hebben van een electoraal mandaat. In 1991 greep generaal Suchinda Kraprayoon met zijn National Peace Keeping Council de macht en werdt Chatichai met zijn corrupte pak wat je pakken kan “buffet kabinet” en “ongebruikelijk rijke parlementsleden” aan de kant gezet. De generaal deed de belofte snel de democratie te zullen herstellen nadat de corruptie zou zijn aangepakt. Ook nu weer bleek dat een coup in Thailand niets te maken had met het beschermen van de democratie: Suchinda deed er alles aan om aan de macht te blijven. Hervormingen moesten er voor zorgen dat de militairen ook na nieuwe verkiezingen in het zadel zouden blijven. De regering die aan de macht kwam was corrupt en instabiel. In 1992 groeide de protesten tegen Suchinda, half mei waren er tweehonderdduizend mensen op de been in Bangkok. De regering riep de noodtoestand uit en politie en leger openende het vuur op betogers, tientallen burgers lieten het leven.

Derde ronde

Opnieuw volgde er verkiezingen die er echt toe leken te gaan doen. De media beschreef uitvoerig de strijd tussen de diverse pro-democratie en pro-junta partijen in hun verkiezingsstrijd van 1992. Chuan Leekpai van de Democraten werdt premier. Het land werdt opnieuw opgezadeld met een sterk verdeeld parlement, partijen streden om het hardst om parlementsleden bij elkaar weg te kopen. De grondwet van 1997 bracht grote politiek hervormingen, zo werdt stemmen verplicht en moesten alle parlementsleden minstens een Bachelor graad hebben. De meest corrupte parlementsleden werden uit hun functie ontheven. Ook gaf de grondwet de Thai een veertigtal humanitaire grondrechten en werden er instanties opgezet om diverse vormen van corruptie te bestrijden. Maar de financiële crisis van 1997 bracht Thailand op de knieën en een nieuwe regering, die met internationale partijen zoals het Internationale Monetaire Fonds samenwerkte om het land weer op de rails te krijgen, maakte zichzelf niet populair.Het imago van onder meer de Democraten zakte tot beneden het vriespunt. Door het gekonkel en het verlies van vertrouwen in de elite door het volk deden Thaksin zijn opkomst als een raket de lucht in schieten. Zijn Thai Rak Thai (Thai houden van Thai) partij kon zich profileren als buitenstaander met populair sociaal beleid. Rond de eeuwwisseling werdt Thailand als een baken van vrijheid gezien in een regio waar dictatoriale regimes de norm waren. Thaksin werdt de eerste gekozen premier ooit die een volledige regeringstermijn heeft uitgezeten.

Morgen deel 2.