Opkomst en ondergang van de saamtaew

(JRJfin / Shutterstock.com)

Welke Pattayaganger kent ‘m niet, die goeie, ouwe vertrouwde songtaew (letterlijk: twee-bank, song = twee)? Het voertuig, dat zich wellicht het beste laat omschrijven als een groepstaxi, brengt je voor een habbekrats van de ene plek naar de andere, met name aan de beach side van de Sukhumvit Road.

Een korte rit met de bahtbus, zoals de songtaew ook wel wordt genoemd, kost je 10 baht. Moet je iets verder weg, bij voorbeeld van Noord-Pattaya naar Jomtien, dan maakt je dat 20 baht armer en die prijzen zijn al dertig jaar zo.

In het passagiersdeel van de bolide bevinden zich twee zitbankjes tegenover elkaar. In de begintijd mocht je ook naast de chauffeur zitten, maar de manieren van sommige kwaliteitstoeristen waren dusdanig dat dit allengs niet meer werd toegestaan. Deze in feite uiterst efficiënte vorm van vervoer is te gezellig voor Nederland en België, maar op vakantie is de sfeer zodanig, dat haast niemand bezwaar heeft tegen deze manier om ergens te komen.

In fig. 1 zien we schematisch de binnenkant van de songtaew. In fig. 2 de door het Thaise ministerie van vervoer gewenste opstelling. Vijf personen op elke bank, zodat er in elk geval nog een minimum aan comfort kan worden geboden. Ieder bolletje stelt een persoon voor.

Tijdens de Covid-pandemie stelde de overheid een andere – verplichte – indeling in. Zie fig. 3. Een kruis betekent: hier zit niemand. De songtaewuitbaters waren het hier niet mee eens en maakten van kruisjes bolletjes. Zie fig. 4. Inderdaad is fig. 4 dezelfde als fig. 2.

Maar de epidemie is grotendeels voorbij en de chauffeurs keerden terug naar de opstelling die ze altijd al wilden: zes tegen zes. Sterker nog: de songtaew rijdt van zijn standplaats niet weg voordat de gewenste opstelling is bereikt. Dat is dus iedere keer wringen en welhaast klem zitten. Zie fig. 5. Helemaal blij is de eigenaar bij de opstelling van fig. 6 (zeven versus zeven). Zijn dag, of in ieder geval zijn ritje, kan dan niet meer stuk.

Nog mooier is de opstelling van fig. 7. De opstapplaatsen worden dan als staanplaatsen gebruikt. Gevaarlijk en het zou wellicht verboden moeten zijn. Toch worden de ‘staanplaatsen’ tot ieders genoegen dikwijls benut. 

Soms zijn de passagiers zelf de oorzaak van overbezetting. Stel, een groep van 30 vakantiegangers wil met z’n allen naar de Pattaya Tower om daar bovenin, onder het aanschouwen van een fraaie zonsondergang, lekker aan het buffet te gaan. Op bestelling komt er één songtaew aanrijden. En ja hoor, alle 30 kunnen erin, de chauffeur is zelfs bereid om, tegen zijn principes, twee passagiers op het bankje naast de bestuurderszetel plaats te laten nemen. Zie fig. 8.

Het is alweer een paar jaar geleden dat een songtaew-eigenaar ‘s nachts met een eureka-gevoel wakker werd. Wat een geweldig idee, dat niemand daar eerder op was gekomen! Drie bankjes in plaats van twee, dus een extra bankje voor de passagiers. En na een uurtje timmeren werd de saamtaew geboren (saam = drie). 

De uitvinder verscheen ermee op zijn route, kraaiend naar zijn concullega’s: “vanaf vandaag ga ik meer geld verdienen dan jullie!” 

Toch vielen de verdiensten na de eerste dag wat tegen. De tweede dag bracht allerminst verbetering. Na de derde dag ging de chauffeur nadenken en pakte de tekentafel erbij. Schematisch is de saamtaew (hij heeft overigens echt gereden, het is geen verzinsel) afgebeeld op fig. 9. Maar hoeveel passagiers konden er nou extra in zo’n saamtaew? Nou, op het derde bankje vanwege conflicterend voetenwerk hooguit één, maar daarmee moesten de twee langere bankjes elk twee plaatsen inleveren. Zie fig. 10. Hooguit negen personen dus en dat was er al één minder dan bij de officiële indeling van fig. 2.

De chauffeur zag dat nu ook en vloekend en tierend vertimmerde hij de kersverse saamtaew weer terug naar de vertrouwde songtaew. En daarmee werd alles weer zoals het was.