Het verdwijnen van het Thai Noi-schrift

Door Lung Jan
Geplaatst in Achtergrond, Geschiedenis, Taal
Tags: , ,
8 februari 2022

In één van mijn vorige bijdragen op deze blog stond ik even stil bij het ontstaan van de Thaise schrijftaal. Als grote fan van culturele diversiteit hou ik van de bedreigde kleine talen. Ze zijn levend erfgoed en bijgevolg kostbaar. Dat is één van de redenen waarom ik in een ver verleden onder meer wat Baskisch, Bretoens, Iers en Occitaans heb opgepikt.

Het is echter – jammer genoeg – één van de wetmatigheden van talen dat ze, omwille van allerlei redenen, permanent bedreigd worden en verdwijnen. Filologen hebben becijferd dat van de naar schatting 7.000 talen die vandaag op de wereld worden gesproken er volgende eeuw 6.000 zullen verdwenen zijn… Het verdwijnen van talen is natuurlijk niets nieuws. De meeste linguïsten zien het zelfs als een natuurlijk proces. Talen zijn immers onderhevig aan verandering en sprekers stappen onder bepaalde omstandigheden over op het gebruiken van een andere taal. Maar in heel wat gevallen verdwijnen talen ook als gevolg van een cultuurstrijd, ongelijke machtsverhoudingen of gewoon taaldwang waarbij het probleem vaak veel dieper ligt dan het zuiver linguïstische maar alles te maken heeft met bedreigde eigenwaarde en identiteit, het ontzeggen van zelfbeschikking en de vrijheid om culturele tradities te handhaven.

Een mooi voorbeeld van dit laatste is in Thailand te vinden, meer bepaald in Isaan, waar het Thai Noi moest verdwijnen voor de meerderheidsschrijftaal. Traditioneel werden er in Isaan tal van talen gesproken, denken we naast Thais maar aan Surin-Khmer, Laotiaans, Vietnamees en Phu Thai. In oorsprong waren er in Isaan niet minder dan drie schrijftalen in zwang. Zo was er het Khmer dat vanuit Angkor opgeld maakte in het noordoosten van wat nu Thailand is en dat zeker tot in de veertiende eeuw van onze jaartelling gebezigd werd. Het werd als schrijftaal vervangen door het uit het oude Monschrift ontstane Tham, dat door de expansie van het Laotiaanse koninkrijk Lan Xang wijdverbreid raakte, en vooral gebruikt werd voor religieuze en filosofische teksten. De burgerlijke, ambtelijke schrijftaal was het Thai Noi dat vrijwel tegelijk met het Tham was ontstaan. Thai Noi werd, vanaf de zestiende-zeventiende eeuw het meest gebezigde schrift in Isaan. Het grote onderscheid met het Thai als schrijftaal was dat het Thai Noi geen tonale schrifttekens heeft die de juiste toonhoogte aangeven waarop een woord dient te worden uitgesproken. De lezers in Isaan werden slim genoeg geacht om de juiste contextuele betekenis van een woord te achterhalen.

Een van de eerste beleidsobjectieven van koning Chulalongkorn, die van 1868 tot 1910 over Siam heerste, was het op poten zetten van een politiek en cultureel unificatieprogramma dat ik als de interne kolonisering van Siam zou willen omschrijven. Hiermee bedoel ik dat het centrale gezag in Bangkok stapsgewijze de oude stadsstaten en autonome regio’s onder het credo: ‘Eén natie, één volk, één vorst’ in het gareel van de Chakri-dynastie bracht om zo het staatsgezag te consolideren en een natiegevoel te creëren. Een van de middelen die hierbij gebruikt werden was ‘zachte dwang’ om in toekomst enkel nog de meerderheidstaal te gebruiken. Vanaf 1874 probeerde de Siamese regering het geletterde deel van de bevolking van Isaan te overtuigen dat het gebruik van het Thais als schrijftaal handiger en bijgevolg meer acceptabeler was om te communiceren met de overheid.

Isaaners moesten dringend gaan beseffen dat ze Thai waren… Toen deze campagne niet meteen aansloeg ging men over tot dwangmiddelen en begon men met het opleggen van het Thai als schrijftaal in het onderwijs. Door het invoeren van deze ingrijpende onderwijshervorming zou men vanaf de jeugdjaren de bevolking in deze uithoek van het land, kunnen opvoeden in het besef dat de Thaise taal en cultuur superieur waren aan die van Isaan… Deze hervorming van het onderwijssysteem was overigens ten dele ingegeven door bekommernis over de implementatie van de centralistische machtspolitiek van Bangkok. Men was in de hoofdstad immers al snel tot de vaststelling gekomen dat er veel, maar dan ook echt héél veel nieuwe ambtenaren nodig zouden zijn om al die pas opgerichte nieuwe, centralistische overheidsinstellingen te bemannen. En die ambtenaren, bij voorkeur lokaal gerekruteerd, moesten natuurlijk de Thaise schrijftaal machtig zijn… De eerste, integraal Thaise onderwijsinstelling in Isaan was de in 1891 opgerichte en volledig door Bangkok gesponsorde Ubon Wasikasathan School in Ubon Ratchathani.

Sopha Ponthri en twee andere kopstukken

Om deze als educatie vermomde taalindoctrinatie op de scholen in goede banen te leiden verschenen er kort na elkaar zes tekstboeken, geschreven door Phraya Sri Suthorn Wohan (Noi Ajaari Yangkul) in het Noordoosten: Munbotbanphakit, Wanitnikon, Aksonprayok, Sangyokphitan, Waiphotchanaphijan en Phisankaran. Niet echt tevreden over de resultaten van de taaldwang werden vanaf 1910 door Bangkok monitors naar Isaan gestuurd om er over te waken over dat de kinderen onderwijs in het Thais kregen en volgden. Een actie die werd ‘bekroond’ met de invoering van de Compulsory Elementary Education Act, een wet uit 1921 die alle ouders in Isaan verplichte om hun kinderen in het Thais les te laten volgen… In minder dan een kwarteeuw had het Thai Noi als schrijftaal al haar maatschappelijke relevantie verloren en verdween het…

Héél even was er sprake van verzet. Op het einde van de jaren dertig weigerden een aantal ouders in Ban Sawathi in de provincie Khon Kaen, onder aanvoering van de populaire Molam-zanger Sopha Ponthri, hun kinderen nog langer naar school te sturen. Ze vreesden terecht dat ze hun Laotiaanse roots en etniciteit zouden kwijtspelen en Thai zouden worden… deze rebellie, die ook was geïnspireerd door nieuwe, hoge lokale belastingen, verspreidde zich snel over de dorpen in de wijde omgeving. Op 16 december 1940 sloeg de politie een meeting waar meer dan 500 personen aanwezig waren uiteen en arresteerde 116 personen. Sopha Ponthri en drie kopstukken van de rebellie werden twee maanden later in Khon Kaen tot zestien jaar cel veroordeeld wegens ‘kabotphai nai ratchaanachak’ (rebellie tegen het koninkrijk). De overige gearresteerden werden vrijgelaten maar meer dan dertig van hen waren tijdens hun gevangenschap overleden… Khui Daengnoi, één van de drie veroordeelden, kwam een paar maanden later in mysterieuze omstandigheden om door verdrinking in de gevangenis. Ook Sopha Ponthri zou nog geen twee jaar na zijn veroordeling overlijden nadat hij geïnjecteerd werd met een medicijn waarvoor hij allergisch bleek te zijn…

Op enkele zéér schaarse uitzonderingen na weet de doorsnee Isaaner niet meer dat ze amper twee generaties geleden nog een eigen schrijftaal hadden… We vergeten maar al te vaak dat een taal veel meer is dan het samenrijgen van klanken en woorden. Een taal is een bewaarplaats van traditie, geschiedenis, cultureel geheugen en kennis en het is jammer dat iets dergelijks verdwijnt…

11 reacties op “Het verdwijnen van het Thai Noi-schrift”

  1. Alex Ouddiep zegt op

    Ik ben in de war.
    Ik meende dat de Thai Noi een andere naam was voor de Thais, m.n. in contrast met de Thai Yai oftewel Shans. Ze bewonen het midden van Thailand. Zou je dan de Thaise taal en het officiële schrift dan ook niet Thai Noi noemen?

  2. Ptr zegt op

    De Shan worden ook Tai Yai genoemd (niet Thai Yai) en wonen voornamelijk in Birma/Myanmar.

  3. Yan zegt op

    Vooreerst mijn respect voor Uw kennis en mening over bedreigde taalsoorten…Uw verhaal is prachtig gestructureerd en met kennis van zaken weergegeven. Los hier van meen ik echter dat het een goede zaak is dat er meer uniformiteit komt. Achtergestelde groepen zullen zo uit de vergeethoek geraken, zoals in Isaan. Sterker nog, en neemt U het me aub niet kwalijk, ware het wenselijk (maar tot op heden zeker onmogelijk) dat het “Thai” met hun “op hiërogliefen lijkend geschrift” dat nergens ter wereld gehanteerd wordt ook mettertijd op de achtergrond zou kunnen geraken…Met folklore doet men geen zaken en bouwt men geen toekomst op. De talenkennis van de Thai is erbarmelijk slecht voor wat bv. het Engels aangaat. Zelfs niet één van hun leiders in de huidige regering kan zich uiten in een andere taal…Bedroevend…Om vele verschillende redenen loopt het toerisme nu zienderogen achteruit…Ik ga me nu niet uitspreken over de economische oorzaken, maar mochten de Thai ook Engels willen leren praten…net zoals in de hun omringende landen, dan zouden ze er wel bij varen….Véél meer dan nu…

  4. KhunKarel zegt op

    Lung Jan, bedankt voor uw voortreffelijk verhaal over de verdwijnende talen. U heeft een ongelooflijke historische kennis, Ik zou wel eens de reactie van een Isaanse Thai willen zien als hij/zij dit verhaal onder ogen zou krijgen?

    Ik heb het voor de grap met de Thai wel eens over de Japanners in de 2e WW, het antwoord is dan: I was not born, I don’t care! 🙂 dit komt natuurlijk mede omdat hier op de scholen angstvallig niets over onderwezen word, maar ik bespeur ook niet veel enthousiasme bij de gemiddelde Thai om over historisch besef te praten.

    Het is overigens ook niet geheel ongevaarlijk in Thailand om over de geschiedenis te bespreken, ik herinner mij een Thaise professor (of schrijver) die een scriptie had gemaakt over een koning van vele eeuwen geleden, wel die is opgepakt! dus over ver verleden praten is ook verboden. en dan ook nog die Australiërs die een boekwerkje over het Koningshuis had gemaakt, was een flop want ik geloof dat er maar 3 boekjes verkocht zijn, maar toen hij jaren later op vakantie naar Thailand ging werd ook hij bij aankomst opgepakt.

    Het brute politie optreden op 16 december. 1940 kan in dit geval mooi aangevuld worden op de lijst die Rob V laatst publiceerde.

    vr gr KhunKarel

  5. Erwin Fleur zegt op

    Beste Lung Jan,

    Erg goed en leerzaam stuk.
    Mijn vrouw herkend deze taal meteen.
    Toch zul je dan verbaast zijn hoeveel talen(of dialecten) de Thai kunnen spreken.
    Dit in vergelijking met onze westerse opvoeding vind ik dit knap.

    Mijn vrouw kan dus Thai, Laotiaans(mengeling van lao), Lao(dat is wat er boven aan schrift wordt weer gegeven), Engels, Nederlands.

    Zou toch maar enigzins gaan denken wat wij zelf moeten of willen leren in Thailand wat voor ons
    ook respect naar de mensen geeft met comunicatie.

    Met vriendelijke groet,

    Erwin

  6. Danzig zegt op

    Het Yawi mag ook genoemd worden als de taal van de Maleise moslims in het diepe zuiden, Pattani, Narathiwat, Yala en de vier oostelijkste districten van Songkhla. De Thaise overheid doet er verstandig aan deze taal, die in het Arabische schrift wordt geschreven, maar ook de plaatselijke cultuur niet te onderdrukken.

  7. Chris zegt op

    ‘Baskisch, Bretoens, Iers en Occitaans”
    Waaarom niet wat dichter bij huis gebleven en wat Fries en Stellingwerfs geleerd?

  8. HansNL zegt op

    De schrijftaal mag dan zo goed als verdwenen zijn, de spreektaal is nog volop in gebruik.
    Ook op de TV wordt volop Isan gesproken, zag ik, en Thaise ondertiteld.
    Ik hoorde kortgeleden dat op de universiteit van Khon Kaen er volop Isan gesproken en behandeld wordt, ook het Thai Noi schrift.
    Al in al waarschijnlijk als erkende streektaal maar zonder rechten.
    Denk ik.

  9. Tino Kuis zegt op

    Citaat:
    ‘De lezers in Isaan werden slim genoeg geacht om de juiste contextuele betekenis van een woord te achterhalen.’ (ontbreken van toontekens)

    Dat zeker! Een andere theorie zegt het is omdat deze schrijftaal uit het Mon มอญ kwam wat geen tonentaal is.

    We moeten natuurlijk wel taal en schrift wat uit elkaar houden.

    Ik had de indruk dat het Thai Noi weer wat onderwezen wordt in de Isaan. Ik zag borden in dat schrift op universiteiten en tempels.

    Soms raak ik wel wat in de war. Het Thai Noi, het Lanna en het Tham schrift. Hoe verschillen ze?

    Iedereen kent het boek De Kleine Prins. Ik gebruik de Thaise vertaling voor mijn lessen en zie nu dat het ook in het Kham Meuang (Noordelijk Thai) met Lanna alfabet is uitgegeven. Er wordt dus best wel wat gedaan om die talen en schriften te bewaren. Gelukkig.

  10. Stan zegt op

    Ik vraag me al een tijdje iets af, toen het land nog Siam heette, was de naam van de taal toen Siamees of Thai?

  11. Alain zegt op

    Mijn vriendin uit UD noemt dit spontaan het Laotiaans alfabet.


Laat een reactie achter

Thailandblog.nl gebruikt cookies

Dankzij cookies werkt onze website het beste. Zo kunnen we je instellingen onthouden, jou een persoonlijk aanbod doen en help je ons de kwaliteit van de website te verbeteren. Lees meer

Ja, ik wil een goede website