Gefeliciteerd, opa! – een kort verhaal van Khamsing Srinawk
Het regenseizoen in het noordoosten begon verschrikkelijk droog en heet. In juli en augustus bleef de regen weg. Dus toen een vriend kwam met de vraag hem te vergezellen bij het bezoek aan zijn geboortedorp aarzelde ik wel even.
Ik wilde wel gaan want was daar heel lang niet geweest maar het idee daar een dag in de hitte rond te sjokken weerhield mij. Maar hij zei dat hij heimwee had en ik kreeg medelijden en kon niet weigeren.
Toen we aankwamen realiseerde ik mij dat mijn verwachtingen over het ongemak onjuist waren. Tien jaar geleden moesten wij dertig kilometer lopen; nu waren dat er maar tien. De Regionale Ontwikkelings Maatschappij had het gras verwijderd en er aarde neergelegd om een pad naar het dorp te leggen.
Maar dit ‘gemak’ was toch onhandig want we hadden gedacht de hele dag kwijt te zijn om er te komen en nu moesten we die extra tijd zien te doden. In dit seizoen zie je geen kip op straat in zo’n dorp dus we bleven tot de namiddag hangen in de coffeeshop in de stad en gingen daarna pas op pad naar het dorp.
Direct nadat we uit de streekbus waren gestapt begon mijn vriend te vertellen over plaatsen en mensen die wij passeerden. Hij groette iedereen. Sommigen groetten terug zonder na te denken tot hen ineens te binnen schoot wie hij was. Ik antwoordde beleefd want het wond me niet op; ik was regelmatig van stad naar dorp verhuisd. Maar ik keek wel naar de veranderingen ten opzichte van vroeger. Het leek me niet echt veranderd; wel in verval.
En ik zag ribben. Aan iemands ribben kun je zien hoe het met hem gaat. Ik had de kans een grote afwisseling aan mensenribben te zien. De leraren in het dorp zijn een slag apart met hun mooie uniformen maar de meeste mensen blijven bij het oude en dragen losjes een ouwe broek met een riem of een sarong met een phakhaoma, lendedoek, rond de schouder waardoor de borst zichtbaar blijft.
Wat ik aan nieuwe dingen zag waren nylon schepnetten en plastic manden die ze door het water van de plas trokken om dikkopjes en kleine vissen te vangen.
Er was muziek in het dorp
Wij hadden flarden muziek opgevangen sinds het begin van de avond; ik vond het raar maar kwam er niet achter wat het was tot mijn vriend opgewonden raakte. Ik had hier in dit ‘achteraf gat’ van ons Thailand nooit klassieke muziek verwacht. Spitste mijn oren en de muziek begon opnieuw. Mijn vriend riep uit: Tschaikovsky? Tschaikovsky!
Ik vroeg eens rond en hoorde dat er wat te vieren was elders in het dorp. Geen huwelijk of ‘house-warming’ maar gewoon de verjaardag van het schoolhoofd. Het was hem niet te doen om indruk te maken; nee, zijn dochter was de ceremoniemeester en in vleiende taal vertelde zij ‘het is een gebaar van de dankbare kinderen aan hun geliefde vader.’
En ik kreeg details. Niet alleen feliciteerden zijn kinderen hem herhaaldelijk, maar ook de kleinkinderen traden op om opa te feliciteren. De aankondiging door de ceremoniemeester was reden te gaan kijken dus ik volgde het geluid naar een klein huisje van hout, helder verlicht met lampjes. Een familiebijeenkomst: allemaal tezamen om een feessie te geven voor hun pa.
Maar zo gaat het hier nu eenmaal! Wij Thaise mensen zijn zo gul dat we altijd aan anderen denken. Dus hoewel het eigenlijk een feessie was voor hun pa, ze waren zo lief de luidsprekers in de richting van het dorp te plaatsen om het feest aan te kondigen. De dorpelingen reageerden enthousiast; groot en klein bracht een matje mee en lag verspreid over de voortuin en de straat. Een paar zaten er op de rand van de karbouwstal en ikzelf vond een plekkie aan de overkant op een stang van de oogstmachine.
Het was een van de leukste scenes ooit. Ik werd meegevoerd in bewegende beelden als in een droom. Er werd gedanst waarbij men dieren uitbeeldde als ware het ballet op klassieke muziek. En iedere variatie werd voorzien van commentaar. ‘Het volgende deel heet dansende vlinders’. Ze zei het in het Engels. ‘In het Thais heet dat ผีเสื้อ‘ voegde zij er aan toe. ‘En in ons dialect zeggen wij maengkabia, voegde de mannelijke ceremoniemeester toe.
Zij ging verder. ‘De artiesten hierna zijn onze sterretjes van het eerste nummer; hier zijn O, Nui, Puk en Taem en kleine Tum speelt de roos.’ Een lief mollig meisje van een jaar of drie in een rode jurk liep langzaam naar het midden van de veranda en plofte neer. Ze werd gevolgd door een stoet meisjes van haar leeftijd gekleed in een witte bloes en een wijde rok met stippen. Ze liepen in een cirkel om het ‘roos meisje’ en bewogen hun armpjes op en neer op de maat van muziek die uit de bandrecorder schalde.
Nog veel opmerkelijker was, tussen de optredens door weidde de ceremoniemeester uit over de bijzondere kwaliteiten van haar vader, zowel in woorden van lof als felicitatie. ‘Vader is een held voor zijn kinderen. Hij is een toonbeeld van ijver en geduld. Hij nam de moeilijke weg en nam armoede voor lief opdat zijn kinderen zouden slagen in het leven. Hij is slechts leraar op het basisonderwijs maar kijk niet op hem neer! Zijn kinderen gingen allemaal naar school, drie kregen hun bul uit handen van de koning, een werd docent aan de universiteit, en een werd…’
Haar lange lofrede bracht mij respect voor de man en ik wilde hem wel eens zien en kennis met hem maken. Ik probeerde dat maar kon hem niet ontdekken in de groep mensen. Ik bleef naar nog een paar dansjes kijken en begon langzaam te twijfelen of ik hem nog wel zou zien toen de zoetgevooisde ceremoniemeester zei dat het best wel laat werd en de sterren van de show slaperig werden en een paar al in slaap waren gesukkeld dus als laatste nummer zouden alle kleinkinderen een ‘lang zal ie leven’ zingen voor opa.
Zij nodigde de leraar uit op het midden van de veranda. Dus ik had geluk! Een man, duidelijk niet de jongste meer, kort geknipt haar, met alleen een zijden sarong aan en een phakhaoma om zijn middel, stond op in de eerste rij en liep naar het midden van de veranda. Een groep van acht kleinkinderen drong om hem heen en daar kwam het feestlied. In het Engels. Happy Birthday, Happy Birthday, Happy Birthday to Grandpa…
(1971)
Happy birthday, grandpa, in Thais แฮ็ปปี้เบิร์ธเดย์ คุณตา. In het Thais? Nee er staat met Thaise letters Happy Birthday Khun Dta.
Uit: Khamsing Srinawk, The Politician & Other Stories. Vertaling en bewerking Erik Kuijpers. Een stukje tekst over de Thaise filmindustrie is overgeslagen. De tweede naam, in dialect, voor de vlinder, maeng/meng kabia, is niet teruggevonden.
Voor een toelichting op auteur en zijn werk zie: https://www.thailandblog.nl/achtergrond/verhaal-khamsing-srinawk/