Ganesh: Geloof, bijgeloof, commercie

Ganesh, de hindoegod met het olifantenhoofd, is een van de meest aanbeden godheden in Thailand – ooit alleen in kringen van kunstenaars en artiesten – maar tegenwoordig is hij overal aanwezig.

In veel huizen en kantoren staan kleine beeldjes, in de Saman Rattanaram tempel in Chachoengsao is een 24 meter lange, roze liggende Ganesh (foto) en op 10 minuten rijden afstand een bronzen, 39 meter hoog. Er wordt de laatste hand aan gelegd.

In Chiang Mai is onlangs een houten Ganesh van 6 meter verrezen en in dezelfde provincie is een museum geheel gewijd aan de olifantengod. Van ouder datum zijn het standbeeld voor CentralWorld, het standbeeld op de kruising Ratchada-Huai Khwang en het Ganesh Park in Nakhon Nayok met een 9 meter hoog beeld (foto homepagina) en een museum met kleine Ganesh-amuletten in 108 standen. Dit park wordt beheerd door een boeddhistische tempel.

Varin Sachdev, een hindoe die ieder jaar de verjaardag van de godheid, Ganesh Chaturthi, in Thailand organiseert, zegt dat het typisch Thais is om het ene jaar de ene en het andere jaar een andere godheid te aanbidden. ‘Maar wij als hindoes eerbiedigen Ganesh elke dag en elk jaar. Er is geen vrije dag.’

Thais denken ten onrechte dat Ganesh de beschermheilige van artiesten is, zegt Komkrit Uitekkeng, docent filosofie aan de Silpakorn universiteit. ‘Feitelijk is Ganesh de Heer van het ontstaan en hij ruimt obstakels op. Dat misverstand begon tijdens het bewind van Rama V. Die ging Ganesh gebruiken als symbool van de koninklijke literaire club. Later werd Ganesh het symbool van het Fine Arts Department en de Silpakorn universiteit en beschouwden kunstenaars en artiesten Ganesh als hun meester.’

Waarom Thais de laatste jaren Ganesh hebben omarmd, heeft volgens Komkrit alles te maken met de neiging van Thais om heilige objecten te verheerlijken en een trend te creëren voor religieus-gerelateerde zaken. ‘Nu de Jatukam Ramathep amulet zijn populariteit heeft verloren, begrijp ik dat de amulet industrie iets nieuws nodig heeft dat verkocht kan worden. Dus proberen ze Ganesh een speciale positie te geven, waarbij ze gebruik maken van de populariteit die Ganesh al in de media en entertainmentindustrie heeft.’

Evdoha_spb / Shutterstock.com

Archeoloog Siripoj Laomanacharoen gelooft dat het excentrieke voorkomen deels bijdraagt aan het aura van heiligheid. ‘Waarschijnlijk omdat Ganesh er anders uitziet dan andere godheden, met zijn olifantenhoofd. Tien jaar geleden waren veel mensen bezig met kunst omdat de artistieke types cool leken, dus trokken ze ook naar Ganesh. Misschien is het gewoon een trend.’

Waarom het beeld in Chachoengsao zo groot moet zijn, verklaart Siripoj uit commerciële motieven. ‘Ik heb geen idee waarom de afmeting te maken zou hebben met heiligheid. De traditie om grote beelden te bouwen komt misschien voort uit de traditie van de boeddhisten van de Mahayana school die de kosmische Boeddha aanbidden. Die beelden hebben grote afmetingen. Ze geloven dat de kosmische Boeddha alles in de wereld schiep. Misschien hebben Thais die traditie overgenomen. En het werkt ook commercieel.’

Ganesh wordt vaak afgebeeld als rat, zijn ‘rijpaard’. Sommige mensen geloven dat ze, wanneer ze iets vragen aan Ganesh, de wens ook in het oor van de rat de wens moeten fluisteren zodat hij Ganesh aan de wens herinnert. In de Saman Rattanaram tempel draagt elke rat een offerkist met de tekst ‘Give bribe to the all-seeing-eye rat, every wish will be granted’.

Het woord ‘bribe’ doet wat vreemd aan; volgens Siripoj bestaat er niet zoiets als het omkopen van de rat in de Ganesh mythologie. In India heet het donatie, legt Varin uit, de Thaise variant noemt hij een gimmick en faith marketing.

‘Het probleem met sommige Thaise boeddhisten is’, zegt Komkrit, ‘dat ze altijd naar iets speciaals als hun held zoeken, om ze te helpen hun problemen op te lossen, alhoewel het boeddhisme hen leert op zichzelf te vertrouwen.’

Of de tempel het grote Ganesh beeld als commerciële trekker gebruikt, vinden veel bezoekers niet belangrijk. De 22-jarige Wanantaya Phatthanapirom: ‘Het interesseert me niet of het commercieel is of niet. Daar heb ik nooit over nagedacht. Ik ben gewoon hier om verdienste te verwerven. Dat is alles.’

Bron: Bangkok Post