Vrouwen binnen het boeddhisme

Door Tino Kuis
Geplaatst in Achtergrond, Boeddhisme
Tags: , , ,
14 mei 2023

Vrouwen hebben binnen het boeddhisme, zowel wat de opvattingen van het boeddhisme betreft als wel in de dagelijkse praktijk, een ondergeschikte positie. Waaraan ligt dat en hoe uit zich dat?  Moet daar iets aan worden gedaan en wat dan?

Een oudere vriendin van mij, lid van de Dhammakaya beweging, met wie ik wekelijks een maaltijd nuttigde, mediteert enkele uren per dag. Toen ik vroeg wat daar achter zat zei ze dat ze haar karma zodanig wilde verbeteren dat ze als man zou worden herboren. ‘En wat moet ik doen om als vrouw herboren te worden?’ vroeg ik. Ze lachtte en zei: ‘Dat is gemakkelijker. Wees een schuinsmarcheerder en je karma zal zodanig afnemen dat je als vrouw zult worden herboren.’

De Boeddha en vrouwen

Siddharta Gautama werd geboren in het Lumpini park (niet in Bangkok maar in het zuiden van Nepal) toen zijn hoogzwangere moeder, Maya genaamd, op weg was naar haar ouders om daar te gaan bevallen. Maya stierf een aantal dagen na de bevalling en Siddharta werd opgevoed door een zus van zijn moeder, Mahapajati, die al twee kinderen had, een zoon en een dochter.

Op zestienjarige leeftijd huwde Siddharta de even oude Yasodhara en enige jaren later kregen ze een zoontje, Rahula genaamd.

Niet lang daarna liet hij vrouw en kind in de steek, verliet zijn paleis en zocht de waarheid, eerst door een extreme vorm van ascese te beoefenen en later door het bewandelen van de Middenweg. Hij werd verlicht en kreeg de titel ‘ Boeddha’.

Een aantal jaren na zijn verlichting vroeg zijn tante en stiefmoeder, Mahapajati, aan de Boeddha of zij ingewijd kon worden als volwaardige monnik. De Boeddha wees dat eerst af: hij zag veel problemen als vrouwen monnik zouden worden. Maar de Boeddha moest wel toegeven dat iedereen, mannen en vrouwen, verlicht konnden worden al zou dat voor vrouwen, meer gehecht aan aardse toestanden, moeilijker zijn. Het was uiteindelijk zijn meest geliefde leerling, Ananda, die hem na jaren aarzeling over de streep trok. Mahapajati, zijn stiefmoeder, en Yasodhara, zijn vrouw, werden ingewijd als volwaardige monniken.

Bhikkhuni’s

Monniken worden vaak bhikkhu’s genoemd en vrouwelijke monniken heten bhikkhuni’s, en zo noem ik ze hierna soms ook.

In de eeuwen na de Boeddha’s overlijden zouden er veel tempels voor bhikkhuni’s worden gesticht in India, tot ongeveer 1000 na Chr. toen het boeddhisme geleidelijk bijna geheel verdween uit India. Maar de traditie van vrouwelijke monniken leefde voort in landen als China, Korea, Japan en later ook in Sri Lanka.

Op muurschilderingen over het leven van de Boeddha in Wat Prathat Doi Suthep in Chiang Mai is te zien hoe de Boeddha twee groepen monniken inwijd: aan de ene kant zien we een groep mannen en aan de andere kant een even grote groep vrouwen.

SasinTipchai / Shutterstock.com

Vrouwen zijn minderwaardig en gevaarlijk

Die houding van het officiële Thaise boeddhisme waar het vrouwen betreft verschilt niet zoveel van die van andere religies hoewel er in sommige richtingen al wat langer een kentering is ten goede is.

Vrouwen worden in het Thaise boeddhisme gezien als minderwaardig en zelfs als gevaarlijk. Zoals boven beschreven hebben ze minder karma en zijn ze de oorzaaak van de seksuele lusten van mannen. Waar het boeddhisme onthechting aan aardse begeerten predikt zijn vrouwen een belemmering op de weg naar verlichting. Dat geldt in heel sterke mate voor monniken. De 227 regels van de vinaya, de discipline voor monniken, gaan voor een groot deel over de omgang met vrouwen. (bhikkhuni’s moeten 331 regels volgen).  Ik voel vaak een zekere vijandigheid ten opzicht van vrouwen bij monniken.

De positie van de non in tempels is daar een voorbeeld van. Die nonnen worden mae chi  genoemd, zij moeten voldoen aan 8 regels, zijn kaalgeschoren en gehuld in witte gewaden en staan in status ver onder de monniken. Er is voor hen, in tegenstelling tot de monniken, vrijwel geen steun vanuit de tempel of de staat. Monniken krijgen een opleiding, geld en eerbewijzen die aan de mae chi worden onthouden. Zij dienen als bedienden voor de monniken. Een enkele mae chi wordt geëerd, zoals Mae Chan, één van de grondleggers van de Dhammakaya beweging en een lerares meditatie.

Vrouwelijke monniken, de bhikkhuni’s, worden, niet zozeer door de gelovigen, maar door de monniken en de autoriteiten met de nek aangekeken als ze al niet openlijk en achter de schermen worden uitgelachen en veroordeeld.

Dalai Lama (360b / Shutterstock.com)

Dalai Lama

De Dalai Lama, die zichzelf een feminist noemt, vindt een vrouwelijke opvolger geen probleem maar dan moet ze wel mooi en knap zijn, merkte hij al een paar maal op. Naast rijkdom, status en intelligentie wordt schoonheid ook vaak gezien als bepaald door iemands karma.

Vrouwen moeten door bhikkhuni’s worden gescreend. De lijn van bhikkhuni’s is in Thailand uitgestorven en dat is voor de sterk nationalistische boeddhistische autoriteit in Thailand voldoende reden om vrouwelijke monniken te weren.

Deze houding van het boeddhisme tegenover vrouwen heeft helaas een negatieve weerslag op de gehele Thaise maatschappij, die immers het boeddhisme, de staat en de monarchie als peilers en als identiteit huldigt.

Bhikkhuni’s in Thailand

Misschien was Narin Phasit wel de eerste die aandacht vroeg voor het inwijden van vrouwen als noviet of monnik. Narin was een activist die zich voor veel zaken inzette maar hervorming van de praktijk van het boeddhisme hield hem het meest bezig. Rond 1925 stichtte hij zelf een eigen zeven verdiepingen hoge tempel aan de oever van de Chao Phraya en vroeg een monnik zijn twee jonge dochters, Sara en Chongdi als noviet in te wijden. De gelovigen vonden het prima maar de autoriteiten waren minder gelukkig. De politie nam met geweld de monnikspijen van de kinderen af en sloten ze een paar dagen op in de gevangenis. Narin liett daarna rode monnikengewaden overkomen uit Japan en de autoriteiten lieten de kindenen verder met rust.

De leider van de door het officiële monnikendom, de Sangka, niet erkende boeddhistische beweging Santi Asoke, de monnik Phra Bodhirak (ook wel Photirak) wijdde in 1989 100 mannen én vrouwen in als volwaardige monniken. Zij allen werden aangeklaagd voor de misdaad van ‘zich onterecht voordoen als echte monniken’. Bodhirak kreeg een gevangenisstraf opgelegd van ruim vijf jaar. (Ik meen dat die straf werd opgeschort en niet uitgevoerd maar weet het niet zeker).

Dhammananda Bhikkhuni

Op dit moment zijn er ongeveer 170 bikkhuni’s in Thailand, verspreid over 20 provincies. (En er zijn  ongeveer 300.000 mannelijke monniken verspreid over 38.000 tempels). Eén van hen is Bhikkhuni Dhammananda (Dhammananda betekent ‘De Vreugde van de Dhamma, de Leer’). Zij heette Chatsumarn Kabilsingh voordat zij in 2003 in Sri Lanka definitief werd ingewijd als monnik, werkte tussen 1975 en 2000 als hoogleraar Religie en Filosofie op de Thammasat Universiteit, was getrouwd en heeft drie kinderen. Ze is nu abdis van de Songdhammakalyani tempel in Nakhorn Pathom en nationaal en internationaal actief waar het de rol van vrouwen betreft in het boedddhisme.

In het onderstaande boek ‘Thai Women in Buddhisme’ noemt ze de Boeddha ‘de eerste feminist’ en ze schrijft de meeste beperkingen van vrouwen in het boeddhisme toe aan latere interpretaties van wat de Boeddha leerde. Ze vertelt ook over de pesterijen die bhikkhuni’s moeten ondergaan, niet zozeer van de gelovigen maar van andere monniken en van de autoriteiten.

Zo werd een visum geweigerd aan monniken uit Sri Lanka die naar Thailand wilden komen om meer vrouwen in te wijden als monnik. En op 9 december 2016 werd aan een groep bhikkhuni’s die eer wilden bewijzen aan wijlen koning Bhumibol de toegang tot het koninklijk paleis geweigerd. Ze moesten hun pij afleggen om naar binnen te mogen, dat alles met een beroep op de ‘wet’.

Het boeddhisme zal zijn houding ten opzichte van vrouwen moeten herzien.


Bronnen

Over deze blogger

Tino Kuis

16 reacties op “Vrouwen binnen het boeddhisme”

  1. Eddy zegt op

    Noem eens een vrouwvriendelijke godsdienst. Bestaat niet.

    • Puuchaai Korat zegt op

      God is anders 100% voor de vrouw ! Wat de mens ervan gemaakt heeft, is een ander verhaal. En binnen het boeddhisme, waarin reïncarnatie toch aanvaardt wordt, zou dit volgens mij inmiddels ver achterhaalde vrouwbeeld vanzelf op moeten lossen, want men komt volgens diezelfde reïncarnatiewetten als man en als vrouw terug. Dus mannen, in een volgend leven als vrouw krijg je op je bordje terug wat je nu eventueel veroorzaakt hebt. Oorzaak en gevolg, een natuurwet.

      • Rob V. zegt op

        Aileen de mannen die er o.a. op losn**ken en andere zondes begaan keren terug als vrouw. De mannen die vroom zijn keren terug als man en een stapje dichter bij de verlichting. Aangezien half de mensen vrouw zijn betekent dat dan dat half de mannen moreel laakbaar verdrag vertonen?

  2. Patrick zegt op

    Knap artikel … zeer interessant.
    Véél dank voor je verhelderend relaas.

  3. chris zegt op

    “Deze houding van het boeddhisme tegenover vrouwen heeft helaas een negatieve weerslag op de gehele Thaise maatschappij..” (citaat).
    Hier sluipt een normatieve mening in van een Westerse man die – opgevoed in de 20ste en levend in de 21-ste eeuw – de mening is toegedaan dat mannen en vrouwen gelijkwaardig zijn, overal en altijd. Waarom helaas? Waarom negatief? Als je in Nederland zou zijn opgegroeid in de 18e of 19de eeuw of anno 2000 zou zijn opgegroeid in conservatief protestantse kringen (de Bijbel-belt) zou je die woorden ‘helaas’ en ‘negatief’ absoluut niet hebben opgeschreven. En zou je met jouw mening een echte radicaal zijn. In de katholieke kerk kunnen vrouwen anno 2018 nog steeds geen priester, bisschop of paus worden. In vele kerken die vanuit christelijke principes zijn voortgekomen geldt hetzelfde.
    Is of beter was (want steeds minder mensen bekennen zich tot een godsdienst) deze houding van negatieve invloed op de Nederlandse samenleving? En is elke Thaise burger zo boeddhistisch dat hij/zij de principes van de Boeddha (of wat latere generaties monnikken ervan gemaakt hebben) huldigt?
    Om allerlei redenen neemt de secularistie vele malen sneller toe dan de religieuze radicalisering. Als de vrouwen en mannen in het Boeddhisme,de katholieke en de protestantse kerken geen strijd willen voeren gaat het ‘probleem’ zich in de komende decennia vanzelf oplossen.

    • Tino Kuis zegt op

      “Deze houding van het boeddhisme tegenover vrouwen heeft helaas een negatieve weerslag op de gehele Thaise maatschappij..” (citaat).

      en jij:

      ‘Hier sluipt een normatieve mening in van een Westerse man die – opgevoed in de 20ste en levend in de 21-ste eeuw – de mening is toegedaan dat mannen en vrouwen gelijkwaardig zijn, overal en altijd.’

      Ik verzeker je dat het eerste citaat ook en vooral de oosterse en normatieve mening is van veel Thaise schrijvers, mannen en vrouwen. Heb je niet gelezen dat ik veel Thais ten tonele voerde? Ook in de bronnen? Ik kan er nog een aantal noemen, zoals Thianwan, Chit en Kulaap. Dat is wat ik altijd probeer: de Thais aan het woord laten. Mag dat niet?

      • chris zegt op

        Natuurlijk mag dat, maar je laat een bepaalde groep Thais aan het woord waarmee je het – als Westerling – eens bent. Het is niet zo moeilijk om een stukje te schrijven over dezelfde mening over vrouwen in het vaderland en alleen christelijk-gereformeerde Nederlanders uit SGP en CL aan het woord te laten. Dan zou je kunnen gaan denken dat heel Nederland zo denkt.
        Toen premer Rutte bij Poetin op bezoek ging (ik dacht in 2016) wilde Rutte hem de les lezen over de positie van homosexuelen in Rusland. Waarop Poetin fijntje antwoordde dat er in o zo democratische Nederland zelfs politieke partijen zijn waar men vrouwen geen intern en extern stemrecht wil geven ………en dat de regering Rutte daar niets aan doet…..

        • Tino Kuis zegt op

          Chris,
          Ik wacht met spanning op literatuur van Thaise schrijvers en denkers die vinden dat het wel goed zit met de positie van de vrouw in het boeddhisme. Laat me niet te lang wachten s.v.p.

          • chris zegt op

            Wel eens van een zwijgende meerderheid gehoord? Waarom zou ik de rol van vrouwen in het Boeddhisme aankaarten als ik tevreden ben met de huidige situatie?

            • Rob V. zegt op

              ‘De zwijgende meerderheid. Zou je dat antwoord van je studenten accepteren? Er zijn toch altijd wel een paar mensen die over een onderwerp in de pen klimmen (o.i.d.) om te laten weten dat iets moet veranderen of behouden moet blijven of om hen die verandering willen of kritiek hebben te laten weten dat ze onjuist bezig zijn.

  4. rob zegt op

    “negatieve weerslag op de gehele Thaise maatschappij”Kunnen jullie daar voorbeelden van geven, voor mij als toerist zijn ze niet zichtbaar. Ik zie minder vrouwvijandigheid dan in andere landen.,

  5. TheoB zegt op

    Tot op heden ben ik nog geen religie tegengekomen waarmee ik het eens ben.
    Ik had enige symphatie voor het boeddhisme tot ik erachter kwam dat ook Buddha leidde aan superioriteitsgevoelens ten opzichte van ander leven.
    Toen ik 4 weken op Bali was werd ik aangenaam verrast door de verdraagzaamheid en ontspannen houding van de bevolking met hun Balinese versie van het Hindoeïsme. Ik ben echter bang dat ook aan die religie in mijn ogen het een en ander mankeert.
    Het superioriteitsgevoel ten opzichte van andere mensen en ander leven in het algemeen is volgens mij het fundamentele probleem bij alle religies waarover ik iets weet en eveneens de oorzaak van de meeste ellende op aarde.
    Een bijverschijnsel van religieuze organisaties is dat zodra een religie een substantiële aanhang krijgt er mensen – meestal mannen – opduiken die proberen daarover de baas te worden om het te corrumperen en misvormen tot een instrument van macht en controle over (grote groepen) mensen ter profijt en meerdere eer en glorie van henzelf.
    Geloof moet volgens mij een puur individueel gebeuren zijn en blijven, wars van hiërarchie en van bovenaf opgelegde regels en dogma’s.
    Ik hou het dus maar bij mijn eigen leefregels: proberen anderen te behandelen zoals ikzelf behandeld wil worden en proberen me niet superieur of inferieur te voelen ten opzichte van ander leven.

  6. wiel palmen zegt op

    Interessant artikel. de moeite waard om je kennis te verbreden

  7. Martin zegt op

    Men moet een onderscheid maken tussen superieur voelen boven andere mensen (black lives matter) en superieur voelen boven andere vormen van leven. De mens is nu eenmaal superieur aan elke andere levensvorm. Alleen de mens is in staat om te denken en tot rationeel gedrag. Dat dat er helaas vaak aan schort is een ander verhaal. Juist omdat de mens superieur is heeft de mens de plicht om verantwoord met elke andere levensvorm om te gaan. Daar is nog een hele lange weg te gaan.

  8. Laas zegt op

    Dat is toevallig!
    Vandaag gepubliceerd door de Uiniversiteit van Nederland: Paul van der Velde (Radboud Universiteit Nijmegen) je mee in zijn boeddha-gevulde huis en laat daar de duistere kant van dit wereldgeloof zien.

    https://www.youtube.com/watch?v=P5TXSv6gprg

    Naar mijn opvatting het bekijken waard.

    • Rob V. zegt op

      Heb ik gisteren ook voorbij zien komen. 🙂 Een aardige introductie, vooral voor wie boeddhisme gelijk stelt aan meditatie, zen en niet veel meer. Dat is nauwelijks boeddhisme te noemen. Wie in Azië een beetje op let kan weten dat monniken zeer gewelddadig zijn geweest tegen moslims, communisten (die zijn nog minder dan een kakkerlak en kun je probleemloos naar het volgende leven helpen aldus een beruchte monnik), het misbruik (slaan, betasten en meer dan dan van kinderen), en dat als vrouw tweede viool speelt. Verre van perfect dus maar wel minder problematisch dan Abrahamitische geloven (Jodendom, Christendom, Islam).


Laat een reactie achter

Thailandblog.nl gebruikt cookies

Dankzij cookies werkt onze website het beste. Zo kunnen we je instellingen onthouden, jou een persoonlijk aanbod doen en help je ons de kwaliteit van de website te verbeteren. Lees meer

Ja, ik wil een goede website