Laos en de R van kapitalisme……
Luister goed als je in Laos bent. Je bent dan getuige van een taalkundige wedergeboorte! Het is de letter R. In Laos is dat bijzonder in spreek- en schrijftaal. In het naburige Thailand heb je het ook. In de volksmond bestaat de ‘r’ niet en verschijnt de ‘l’. Ook in de karaoke; sorry: kalaoke…. Heeft niet menig buitenlander daar meegezongen met ‘Take me home, countly loads’? Ja, van John Denvel… En natuurlijk de ‘Blidge over tlabbeld wottel…’.
Maar in Laos zit het dieper. De ຣ, de ‘r’ in het Lao alfabet, is uit het alfabet geschrapt door de communisten, de Pathet Lao, ‘Laotiaans vaderland’, in 1975. Want de letter ‘r’ herinnert hen aan het kapitalisme…..
Voor hen is de ‘r’ een indringer in hun cultuur, meegebracht door de talloze legers die het land hebben bezet en delen van hun taal en cultuur aan de Laotianen hebben opgedrongen. Dus moet de ‘r’ verdwijnen gelijk met veel andere buitenlandse invloeden.
De palmares gaan naar geen ander dan de president van Laos, de heer Phoumi Vongvichit (1909-1994) die president is tot 15 augustus 1991. Hij heeft de Laotiaanse taal vereenvoudigd in woord en geschrift en teruggebracht naar zijn roots. In het bijzonder had hij een bloedhekel aan de letter ‘r’, een letter die eeuwen geleden door boeddhistische monniken naar Laos is gebracht maar die door de bevolking niet wordt uitgesproken. De communisten zijn gevoelig voor deze ‘buitenlandse invloed’ en schrappen de letter uit het alfabet.
Het woord doet denken aan het kapitalisme en wordt decennia lang alleen gebruikt in boeddhistische geschriften en onder mensen die hebben gestudeerd. In het Laos van vandaag heet een Fransman nog steeds een ‘Falang’ en Amerika wordt uitgesproken als ‘Amaylika’.
Maar nu is er internet en de link naar de wereld…..
Laos heeft een sterk groeiende economie en grenst aan ontwikkelde landen als China, Thailand en Vietnam. Het kán niet meer een teruggetrokken bestaan leiden. Laos trekt nu ook buitenlands kapitaal aan voor waterkracht, spoorwegen en mijnbouw, en het toerisme neemt toe. En daarbij, de Thaise TV is aanwezig in de Lao ether en Thailand heeft een taal mét de ‘r…’.
De internetdichtheid in Laos groeit sterk en de vooral jonge bevolking, 60% van hen is onder de 35 jaar (cijfers 2016), kijkt en luistert naar Youtube, Koreaanse pop, Japanse mode en Amerikaanse videogames. Kun je dan nog een letter verbannen vanwege het kapitalisme?
De ‘r’ komt langzaam terug
Men maakt kennis met internationale merken als Prada mode en Rolex klokjes. Op internet kun je niet zonder de ‘r’. Maar voor veel mensen zal de ‘r’ een buitenbeentje blijven. Zoals een Laotiaanse schrijver het uitdrukt: ‘Wij erkennen het verleden maar ontwikkelen ons in deze tijd. Het gebruik van de ‘r’ zal voorlopig nog wel iets exclusiefs blijven maar wij kunnen niet zonder.’
Hoe het ook zij, het internet drukt de mensen op de feiten. En zeg eens eerlijk, wie wil er nu een Lolex?
Bron: Washington Post
Het goed kunnen uitspreken van de R รอ เรือ is een teken van beschaving. Op de Thaise televisie hoor je dat heel duidelijk: de R rolt van hun tong. Soms leidt dat tot een overcompensatie en worden woorden met een L als ลิง ling ‘aap’ ook met een R uitgesproken.
In het onbeschaafde Noorden en Noordoosten zegt men ลุ้ง loen met een hoge toon voor ‘regenboog’ terwijl het natuurlijk รุ้ง roeng met een hoge toon moet zijn. Ik zei ook het verkeerde ‘loeng’ en het duurde jaren voordat ik in de gaten had dat het ‘roeng’ moest zijn. Onbeschaafde farang.
Tino, ik heb 16 jaar in een buitenwijk van Nongkhai gewoond en in dat ‘gat’ sprak men geen Thai, geen Isaan maar Lao en de oudsten in het dorp waren Lao sprekende analfabeten. Van Lao begreep ik geen barst en van Isaan in het begin nog minder al heb ik dat wel aangeleerd te verstaan.
De L en de R worden daar door elkaar gebruikt en de keelklank (in het Thaise telwoord voor EEN) ligt daar dieper in de strot dan elders. Maar je kunt alles leren verstaan. Ik skype iedere 14 dagen met vriendin en pleegzoon en ben blij me voor die taal te hebben ingespannen. Het verrijkt wel degelijk je leven.
Het heeft – denk ik – weinig met beschaving te maken, maar alles met spreken en luisteren,
Net zo als ik de Thaise tonen niet goed kan onderscheiden, kunnen veel mensen hier het vrtschil tussen een l en een zachte r niet horen. Ik luisterde naar een gesprek tussen mijn vrouw en haar zus en terwijl mijn vrouw telkens “‘arroi” zei, zei haar zus consequent alloi. Ik durf te zweren dat ze het beiden niet door hadden, Uiteraard word iemand die altijd een l uitspreekt nooit nieuwslezer, maar verder heb je er weinig hinder van.
zelf ksn ik het niet NIET horen en dacht lange tijd dat rew en lew verschillende woorden waren. 🙂