Getalenteerd portrettiste Lawan: maar waarom werd ze uitgescholden voor communist?

Voor het eerst in 50 jaar heeft Lawan Upa-in, getalenteerd schilderes van portretten, weer eens een solo-tentoonstelling. In haar woning staan 200 schilderijen, ingepakt in bruin papier en met een fotootje erop ter identificatie, klaar om verstuurd te worden naar het Art Centre van de Silpakorn universiteit.

Die lokatie is geen toevallige keuze want Lawan was de eerste vrouw die aan de faculteit schilderkunst, beeldhouwkunst en grafische kunsten een bachelor’s graad haalde. En dat niet alleen, ze werd er nog voordat ze afstudeerde, benoemd tot docent. Pas vorig jaar, op 76-jarige leeftijd, moest ze haar docentschap wegens gezondheidsproblemen opgeven.

Omdat vrouwen zich in die tijd nauwelijks in de wereld van de kunsten manifesteerden, was ze een ‘media darling’. ‘Ze was toen echt een ster, stond in alle beroemde tijdschriften – vergelijkbaar met huidige tijdschriften als Praew, Piaw en Lips. Er stond zelfs een foto van haar in de Bangkok Post’, vertelt haar zoon. Maar dat laatste is een grapje, dat aan zijn moeder een lichte glimlach ontlokt.

Radicale studenten vernielden haar portretten, waaraan ze een jaar had gewerkt

Alhoewel getalenteerd portrettiste, die opdrachten kreeg van het Koningshuis (haar familie stamt af van King Rama III), raakte haar leven nogal ontregeld tijdens de meest stormachtige en bloedige periodes in de Thaise politiek. Tijdens de studentenopstand van oktober 1973 werd ze ervan beschuldigd een ‘rechtse tiran’ te zijn omdat ze opdrachten had aangenomen van de toenmalige militaire minister-president veldmaarschalk Thanom Kittikachorn. Radicale studenten vernielden de portretten in haar universiteits-atelier. Ze had er een jaar aan gewerkt en 50.000 baht aan gespendeerd.

Maar dat was nog niets vergeleken met wat ze meemaakte tijdens de massaslachting van studenten in oktober 1976. Terwijl ze thuis haar dochter verzorgde, die bij een ongeluk gewond was geraakt, beschuldigde de Tank Corps Radio haar ervan dat ze de make-up had verzorgd van een spottende performance van studenten, die leidde tot een beschuldiging wegens majesteitsschennis en een bloedbad.

Sindsdien was haar leven niet meer hetzelfde. Mensen staarden haar aan wanneer ze haar op de universiteit zagen en scholden haar uit voor communist. Ze legde die ervaringen vast in het schilderij ‘Why?’, een van haar bekendste werken. Het toont een roos, waarvan alle stekels zijn verwijderd, met bloed dat als latex langs de steel druppelt.

Lawan portretteerde tal van ’s lands politieke leiders en denkers

‘Ik weet niet waarom ik in zoveel problemen terecht was gekomen. Ik was gewoon een schilder, dus waarom werd mijn leven bij die nationale kwesties betrokken? Ik had zoveel in me dat ik niet kon uitdrukken, dus daarom schilderde ik dat schilderij. Toen het klaar was, voelde ik me opgelucht.’

Alhoewel Lawan benadrukt slechts een kunstenaar te zijn, bewijst haar werk dat ze politiek niet stil zat. Ze portretteerde tal van ’s lands politieke leiders en denkers – mannen die een grote invloed hebben gehad op de Thaise politiek en het academisch leven.

Een bekend schilderij (naar een foto) toont Thanpuying Poonsuk Banomyong, echtgenote van de verdreven Pridi, op weg naar een rechtzitting om zich te verweren tegen beschuldigingen van misdaden die ze niet had gepleegd. Ze wordt omringd door agenten en loopt met kaarsrechte rug. ‘Ze was onbevreesd; dat bewonderde ik. Ze was zo’n sterke vrouw.’

De tentoonstelling ‘Lawan Upa-in: Life and Work’ kan tot 25 januari worden bezichtigd.

(Bron: Muse, Bangkok Post, 12 januari 2013)