14 minder gevaarlijke dagen per jaar

Introductie

In mijn cursus “Strategic management” heb ik onlangs 38 studenten de opdracht gegeven om de verkeersongelukken tijdens de twee belangrijkste vakantieperioden in Thailand, namelijk Songkran en Oud en Nieuw te analyseren en met oplossingen te komen.

Wat is er aan de hand?

De data eerst

Tabel 1. Aantal gewonden en doden tijdens Songkran en Oud en Nieuw, 2012-2016 (abs.)

In 5 jaar tijd, is het aantal gewonden met Songkran gegroeid met circa 10%; Oud en Nieuw laat een stijging zien van slechts 4%. In dezelfde periode gaat het dodental omhoog met 38% gedurende Songkran en 13 % met Oud en Nieuw. Voor de eerste keer in 2015 is de Songkran-vakantieweek gevaarlijker dan de vakantieperiode rond Oud en Nieuw als het aankomt op dodelijke ongevallen.

Tabel 2. Aantal gewonden en doden tijdens Songkran en Oud en Nieuw, naar dag (2012-2016 opgeteld) (abs.).

Als we meer in detail kijken naar de cijfers per dag lijkt er zich een patroon af te tekenen. De eerste en de laatste dag van de vakantie (de dag waarop de Thais reizen naar hun vakantiebestemming of terugkeren naar huis) zijn niet zo gevaarlijk als de andere dagen. Op de dagen dat de Thais niet of minder lange afstanden reizen zijn er meer ongelukken, meer gewonden en ook meer doden te betreuren. Dag 3 en dag 4, precies in het midden van de 7-daagse vakantieperiode zijn het gevaarlijkst.

Andere gegevens:

• Ongeveer 70% van de doden zijn de bestuurder van een of ander voertuig;
• Een gelijk aantal overlijdt op de plaats van het ongeluk of in het ziekenhuis. Ongeveer 7% overlijdt op weg daar naar toe;
• De gevaarlijkste tijden zijn van 16.00 tot 20.00 uur (dan valt de duisternis in) en van 00.00 tot 08.00 uur: de tijd dat de mensen naar huis gaan na het feestje;
• Ongeveer 75% van de doden zijn man; 1/3 is jonger dan 24 jaar;
• Bijna 60% van de doden vallen op wegen in het eigen district;
• In 33% van de ongelukken is (teveel) alcohol in het spel, in 33% te snel rijden en 18% gevaarlijk inhalen;
• Ongeveer 80% van de ongelukken betreft brommers.

Deze gegevens leiden tot de volgende veronderstellingen:

1. De gewonden en het dodental op de eerste en de laatste dag van de vakantie zijn eerder te wijten aan roekeloos en onverantwoord rijgedrag (zoals inhalen, te hard rijden, oververmoeidheid en bumperkleven) en daarnaast aan het slecht onderhouden van het motorvoertuig;
2. De gewonden en het dodental op de andere dagen moet meer worden toegeschreven aan dronkenschap;
3. Het meest betrokken bij de dodelijke ongelukken zijn jongere Thaise mannen die te hard of dronken op hun brommer rijden, hetzij aan het begin van de avond hetzij na middernacht. De meesten van hen komen om in hun eigen omgeving, dorp of buurt: een omgeving die zij goed kennen.
4. Oorzaak en gevolg

De oorzaken van de verkeersongelukken verschillen nog wel een beetje naar vakantieperiode, dag en district maar het algemene beeld is:

1. dronken deelname aan het verkeer: 33 %;
2. te hard rijden: 33 %;
3. ander onverantwoordelijk weggedrag (inhalen, snijden, bumperkleven, door rood licht rijden e.d.): 33 %;
4. kwaliteit van de weg (wegdek, verlichting) en van het voertuig: 1%.

Hoewel geen directe oorzaken van ongelukken, zijn er wel omstandigheden die de ernst van de gevolgen van een ongeluk beïnvloeden. Deze zijn:

• Het al dan niet dragen van een helm;
• Het al dan niet dragen van een veiligheidsgordel door chauffeur en passagiers in motorvoertuigen;
• Mensen die achterin de pick-up of songtaew zitten zonder enig houvast;
• Geen snelle doorgang verlenen aan ambulances met sirene.

Oplossingen

De oplossing is natuurlijk de redenen wegnemen van het verkeerde rijgedrag. Dat lijkt gemakkelijker gezegd dan gedaan. Beslissingen moeten worden genomen op verschillende niveau’s, van strategie (lange termijn denken) tot operationele zaken (zoals controle, arrestatie, veroordeling). Ik beperk me hier tot de oplossingen voor de problemen tijdens de genoemde vakantieperioden.

Menselijk gedrag

De belangrijkste oorzaak van de ellende is menselijk gedrag. Dat is niet zo gemakkelijk te veranderen, weten we. Onderzoek naar de effectiviteit van wettelijke sancties op herhalingsgedrag van onacceptabel rijgedrag (incl. dronkenschap) wijst 4 factoren aan die gedrag kunnen veranderen:

1. het gevoelsmatige risico dat men wordt aangehouden als men iets verkeerds doet. Het woord gevoelsmatig is belangrijk hier. Het is niet zozeer de feitelijke pakkans (die waarschijnlijk laag is) maar de idee, het gevoel dat men bijna zeker gepakt wordt dat gedrag verandert;
2. de snelheid van veroordeling voor vergrijpen;
3. de mate van zekerheid dat men wordt veroordeeld;
4. de ( gevoelsmatige) strafmaat. Het gaat niet alleen om de feitelijke strafmaat maar ook om hoe de straf(maat), gerelateerd aan het type en ernst van het vergrijp, op de overtreder overkomt.

lange termijn

In de toekomst zal het mogelijk zijn om het aantal ongelukken aanzienlijk terug te brengen door technologische uitvindingen die menselijk gedrag uitschakelen of tijdig corrigeren. Denk daarbij aan chauffeurloze voertuigen (ook voor brommers!), snelheidsbegrenzers en allerlei sensoren (voor opmerken van verkeerslichten, andere weggebruikers, dronkenschap e.d.). Maar zover is het nog niet.

korte termijn

We concentreren ons hier op de korte-termijn oplossingen voor de verkeersonveiligheid tijdens de twee belangrijkste vakantieperioden in Thailand.

• aangekondigde en onaangekondigde controles, MET resultaatvermelding

Tot nu toe, zijn er de reguliere controleposten van de politie die met name gedurende de dag bemand zijn. Iedereen weet echter waar ‘ze staan’ en er is geen enkele verrassing, en dus ook een gering tot geen effect op gedrag (behalve de posten ontwijken). De resultaten van deze checks worden na afloop van de vakantieperiode gepubliceerd en hebben geen enkel effect op de gevoelsmatige pakkans tijdens de periode.

Wij adviseren de introductie van een systeem van aangekondigde en onaangekondigde controles om het publiek de indruk te geven dat de politie in potentie altijd (24 uur per dag) en overal controleert (alle soorten wegen, elk dorp). Deze manier om de gevoelsmatige pakkans te verhogen werkt alleen als de resultaten van deze controles dagelijks bekend worden gemaakt (aantal controles, aantal overtreders, verschil aangekondigde controles en onaangekondigde controles, verwachte strafmaat). De controles zouden zich moeten toespitsen op de meest gevaarlijke situaties en tijden, en op de meest betrokken groepen weggebruikers en voertuigen.

In aanvulling hierop, zou de politie het publiek moeten uitnodigen om gevaarlijk rijgedrag door te geven op een centraal punt. Met de huidige stand van de technologie (mobiele telefoon, dashcams) kan het publiek zeker meewerken aan de verkeersveiligheid. De wet moet het mogelijk maken dat de informanten worden beschermd en dat het verzamelde materiaal (bijv. dashcams) als bewijsmateriaal worden geaccepteerd in de rechtbank.

• snelrecht

Hoe langer het duurt voordat men wordt veroordeeld voor een vergrijp, hoe geringer het effect op toekomstig herhalingsgedrag en de afschrikwekkende werking naar de andere weggebruikers, zelfs bij grotere straffen.

Wij adviseren de introductie van een vorm van snelrecht gedurende deze twee vakantieperioden. Deze rechtbanken zouden idealiter 24 per dag moeten werken. Overtreders worden naar de (geïmproviseerde) rechtbank gebracht en een rechter spreekt binnen enkele uren een oordeel uit. Dat is niet zo moeilijk als de overtreder schuld bekent of het bewijsmateriaal overtuigend is. De boodschap die van dit snelrecht uitgaat is simpel: als je de regels overtreedt en je wordt gepakt, word je snel berecht met de mogelijkheid dat jouw vakantie direct over is. Dit doet ook meer recht aan (het gevoel van) degenen die op de een of andere manier slachtoffer zijn van de overtreding.

• strafmaat

Natuurlijk willen we het bepalen van de strafmat overlaten aan de onafhankelijke rechter. Een aantal onderzoeksresultaten zijn echter wel het vermelden waard. Het gaat hier niet alleen om de feitelijke strafmaat (de hoogte van de boete of compensatie voor de slachtoffers, de lengte van de gevangenisstraf) maar ook om de gevoelsmatige straf. Onderzoek wijst uit dat beiden het gedrag van de overtreders en anderen beinvloeden. Enkele voorbeelden:

1. Niet alleen het (tijdelijk) in beslag nemen van een voertuig maar het ook vernietigen als de staat van onderhoud belabberd is (auto’s, pickup) of de brommer is opgevoerd;
2. Boetes en schadevergoedingen direct betalen. Geen betaling, geen vrijheid;
3. Overtreders kunnen in beroep tegen het oordeel van de rechter maar worden niet op borgtocht vrijgelaten. Zij moeten in gevangenschap afwachten tot hun zaak voorkomt;
4. Als men wordt gepakt op dronkenschap, kan de overtreder worden verplicht zich elke dag van de vakantieperiode elke 2 uur te melden op het bureau, van 10.00 pm tot 08.00 am, en wel nuchter. Indien men dit nalaat wordt men gedurende de vakantie opgesloten en de rapportage-verplichting wordt ook van toepassing op de volgende vakantieperiode;
5. Het afnemen van het rijbewijs (tijdelijk of definitief) wordt als een grotere straf ervaren dan een boete of vrijheidsstraf;
6. Overtreders van de maximum snelheid (en/of gevaarlijk rijgedrag zoals bumperkleven en gevaarlijk invoegen) worden veroordeeld enige uren te wachten tot zij hun reis mogen vervolgen, bv. 1 uur voor elke 5 kilometer overschrijding van de maximum snelheid of wachten tot de file is opgelost.

• effectiviteit van de politie

Overtreders moeten er zeker van zijn dat zij hun straf niet ontkomen als zij tegen de lamp lopen. Het gaat hier om het werk van de politie. Een strikte naleving van regels in Thailand is niet aanwezig mede door de coulante (en corrupte) houding van de politie. Dat geldt ook voor de bezetting van de vaste controleposten. Zeker is – en ook niet meer dan menselijk – dat de politie coulanter is naar overtreders die men kent. Er zijn twee manieren om deze houding tegen te gaan:

1. Controle-teams zouden zeker voor de helft moeite bestaan uit politiemensen uit een ander district. Met extra betaling en bonussen (bijv. 400 Baht per dag, uit te keren in loten van de Staatsloterij) moeten deze agenten worden gemotiveerd om in een andere regio te werken tijdens de 7 dagen;
2. Een mobiele politie per regio die het werk van de collega’s controleert, onaangekondigd. Politiemensen die hun taak niet goed uitvoeren (afpersing, steekpenningen aannemen, vernietigen van bewijsmateriaal, afwezigheid zonder bericht) worden gestraft volgens de geldende regels en procedures. Klokkenluiders van onacceptabel politiewerk moeten worden beschermd.