Mechai Viravaidya (Mr. Condoom), een korte schets van zijn leven en werk

Mechai Viravaidya in March 2008 at the Skoll World Forum at the University of Oxford. (Foto: Wikipedia)

Mechai, zoals ik hem hierna zal noemen, is een beroemd persoon in Thailand, en terecht. Hij heeft heel veel gedaan voor de ontwikkeling van het land en op een bijzondere wijze. Hij werkte vooral van onderaf met vrijwilligers in de dorpen en steden, in de zeventiger en tachtiger jaren om geboortebeperking mogelijk te maken, en daarna voor de bestrijding van HIV/AIDS.

Afkomst en jeugdjaren

Mechai werd geboren op 17 januari 1941 (voor de betekenis van zijn namen zie noot 1). Zijn vader Samak studeerde geneeskunde met een koninklijke studiebeurs in Edinburgh, waar hij als arts afstudeerde. Daar ontmoette hij ook zijn latere vrouw Ella Robertson, eveneens studente geneeskunde. Zij trouwden in het geheim in april 1937, dit tot grote woede van Ella’s vader maar met plezierige goedkeuring van de andere familieleden. Beiden keerden in dat jaar afzonderlijk naar Thailand terug, waar zij een toekomst als artsen opbouwden. Ella zwoer nooit meer naar Engeland terug te keren.

In 1954, 13 jaar jong, vertrok Mechai naar Australië om zijn studie aan de Geelong Grammar School, waar al een aantal Thais hadden gestudeerd, voort te zetten.  Hij wilde een studie geneeskunde gaan volgen net als zijn ouders maar de exacte vakken lagen hem niet zo.  Uiteindelijk studeerde hij af in de Handelswetenschappen aan de universiteit van Melbourne. In 1966 keerde hij terug naar Thailand.

Eerste baan

Hij kreeg zicht op enkele banen: twee goed betaalde banen bij de Shell en een verzekeringsmaatschappij, of anders een gewoon betaalde overheidsbaan bij de NEDB (National Economic Development Board). Hij raadpleegde zijn moeder, en die hem vroeg of hij veel geld wou gaan verdienen of ook iets wilde doen voor het welzijn van het land? Daarop koos de laatstgenoemde baan. Namens de NEDB moest hij in het gehele land ontwikkelingsprojecten beoordelen en er verslag van doen, zo kwam hij op allerlei verschillende plaatsen. Terugblikkend zei hij dat hij voorheen alleen Bangkok kende maar nu pas Thailand écht goed leerde kennen: de armoede, het gebrek aan voorzieningen en kansen.  Hij merkte dat bij al die projecten de plaatselijke bevolking meestal niet werd geraadpleegd en er ook nauwelijks beter van werd. Ook kwam hij tot het inzicht dat de sterke bevolkingsgroei in die jaren (met zeven kinderen per vruchtbare vrouw) een betere economie en welzijn tegenhield. Dat leidde tot zijn volgende inzet: geboortebeperking.

In 1965 werd de Thaise schoonheid Apasra Hongsakula in Miami gekroond als Miss Universe. In 1966 mocht Mechai haar als gids en vertaler begeleiden. Hij vroeg om haar handtekening maar geen van beiden had papier of pen. Hij vroeg haar de handtekening dan maar op zijn manchet te zetten, dat deed ze onder veel gelach. De beelden daarvan gingen heel Thailand rond, wat Mechai op slag beroemd maakte. (‘Vroeg hij om haar hand?’) 

In 1971 trouwde hij met Thanphuying Putri Kritakara. Koning Bhumibol ontving het nieuwe paar met enige giften. Het stel kreeg samen een dochter.  Een jaar later deed Micha als onafhankelijk kandidaat mee aan parlementsverkiezingen. Hij werd verslagen en kwam slechts op de vierde plaats.

(SURACHAI JAMEET / Shutterstock.com)

Geboortebeperking en condooms

Mechai wilde de bevolkingsgroei in Thailand gaan beperken, want hij zag dat als een noodzakelijk iets om Thailand verder vooruit te helpen. Met hulp van buitenlandse organisaties richtte hij in 1976 de Planned Parenthood Association (PAD) op, en begon campagne te voeren. Hij wilde praten over seks en voorbehoedsmiddelen, waarop in die tijd nog een zeker taboe rustte.

Het condoom werd zijn belangrijkste wapen wat hij met humor in de openbare ruimte verdedigde: stickers, posters, T-shirts versierd met kleurige condooms en leuzen gingen rond in heel het land. Mechai deelde condooms uit als fooi aan taxichauffeurs en in restaurants, op busstations, hotels, bioscopen en aan parkwachters. Als minister ging hij condooms uitdelen in Patpong en Pattaya. Op scholen en tijdens vergaderingen hield hij condoom opblaaswedstrijden, iets wat met veel hilariteit gepaard ging. Ook liet hij monniken voorbehoedsmiddelen zegenen met wijwater.

Hij verspreidde de leuzen ‘Veel kinderen maken je arm’ en ‘A condom a day keeps the doctor away’. Gezondheidsvrijwilligers hielpen bij het uitdelen van condooms in de dorpen. Praten over condooms werd heel gewoon. Iemand stelde voor om een condoom in het vervolg een ‘Mechai’ te noemen, en zo gebeurde. Tevens stichtte hij de restaurantketen ‘Cabbages and Condoms’, waar voorlichting werd gegeven en waar je kon eten ‘zonder zwanger te worden’. Ik kocht daar ooit twee bekers: één met allerlei standjes en één met babbelende condooms.

Andere voorbehoedsmiddelen als de pil, Depo-Provera injecties en spiraaltjes waren voorbehouden aan artsen werkend in ziekenhuizen en dus vrijwel onbereikbaar voor dorpelingen.  Mechai zorgde ervoor dat die ook beschikbaar kwamen in de dorpen, waar vrijwilligers werden getraind en een kleine vergoeding kregen bij elke transactie. Hielp het allemaal? Ja zeker! Het gemiddelde aantal kinderen per vrouw daalde van 7,4 in 1961 tot 3,9 in 1981 en dat getal ligt nu rond de 1,5.

Ook met abortussen hield Mechai bezig. Hij wist dat er per jaar naar schatting wel 300.000 abortussen waren, velen ondeskundig uitgevoerd met stokjes of door massages, wat vele ziekenhuisopnames voor bloedingen en infecties opleverde. Hij opende een aantal abortusklinieken, iets wat eigenlijk illegaal was.  De wet zei namelijk dat abortus alleen mocht gebeuren wanneer een zwangerschap ernstige gezondheidsproblemen zou veroorzaken. Mitchai was van mening dat niet alleen fysieke maar ook geestelijke problemen in zulke situaties meegenomen diende te worden. Overigens is in wet in februari van dit jaar aangepast: abortus tot 12 weken is nooit meer strafbaar.

Daarnaast was hij in de jaren 1979-80 actief in de vluchtelingenkampen aan de grens met Cambodja, en begon een campagne voor schoon drinkwater in de dorpen.

Mechai kreeg in die beginfase nogal wat klachten van mannen die vertelden dat het condoom ‘verloren’ ging of makkelijk afgleed. Hij schakelde een aantal dames van de Chao Phraya Massage Parlor in om de diameter van stijve Thaise penissen te meten. Die bleek gemiddeld 3 millimeter kleiner dan zijn dan die van volbloed Westerlingen. Mechai liet daarop kleine maten condooms aanrukken. (Help! Ik kan niet meer vinden of die 3 millimeter omtrek of diameter betreft! Weet een lezer dat? Thaise dames vinden dat ding van Westerlingen groter maar die van Thais stijver!) 

Ergens begin tachtiger jaren, ontving Mechai eens het verzoek van een aantal buitenlandse wetenschappers of ze een kantoor met airco konden gebruiken. Dat mocht maar hij moest daarvoor wel een groep Thaise medewerkers naar een ander en bloedheet lokaal verhuizen. En paar dagen later hing er een bord op de deur ‘Hij geeft aan farangs de voorkeur omdat zijn moeder een farang is!’. Tijdens een vergadering een paar dagen later bracht hij dit zonder enige boosheid ter sprake door op te merken dat híj zijn moeder niet had uitgekozen, en dat ze bij zijn vader moesten aankloppen..

Bestrijding van HIV/AIDS

In 1984 werd de eerste patiënt met HIV in Thailand gediagnosticeerd. Ondanks een snelle toename daarna vond de overheid het geen groot probleem, want de meeste gevallen kwamen aanvankelijk voor bij prostituees, homoseksuele relaties en naald gebruikende drugsverslaafden. Bovendien vreesde de toeristenindustrie voor een teruggang in de toeloop als er te veel over gesproken werd. Ontkennen en zwijgen was dus het devies. ‘Visit Thailand Year’ was een toeristencampagne in 1987.

In 1989 keerde Mechai terug van een jaar studie in de Verenigde Staten en realiseerde zich al snel de toenemende omvang van het probleem met tegen de 100.000 nieuwe gevallen van HIV per jaar, met 72% positief geteste prostituees. Hij besloot de strijd aan te gaan tegen HIV. Ondertussen lag er een wetsontwerp klaar die het rapporteren van positieve HIV gevallen verplicht stelde, bij iedereen mochten testen en een opname voor alle positief geteste personen verplicht stelde. Daar was Mechai tegen en het wetsontwerp werd niet aangenomen.

Mechai zette zich liever in voor betere voorlichting, nu helaas zonder humor. Na een aanvankelijk verbod kwamen er radiospotjes, televisiedebatten en posters met oproep tot passend gedrag. Het oprichten van het National Aids Advisory Commitee was ook een stap in de goede richting, hoewel die tijdelijk werd opgedoekt na de staatsgreep van 1991. Premier Anand Panrarachun echter benoemde Mechai vervolgens tot minister voor Toerisme, Informatie en Aids. Dit was een duidelijk gebaar, waarna een zeer effectieve voorlichtingscampagne startte met een goed overheidsbudget.

Mechai ging hevig tekeer tegen de seksindustrie. Zijn uitspraak ‘je kunt beter thuis rattengif innemen dan naar Thailand op vakantie gaan’ viel niet bepaald in goede aarde…

Onderzoek liet zien dat in 1991 61% van alle dienstplichtigen hun eerste seksuele ervaring opdeden bij prostituees. Dat is is in de jaren daarna sterk gedaald. Het aantal op HIV positief geteste dienstplichtigen daalde tussen 1992 en 1996 van 8 naar 3%. In diezelfde tijd steeg het gebruik van condooms bij prostitutie bezoek in die groep van 61 naar 91% Hoewel er nog enige honderdduizenden inwoners leven met HIV (het hoogste getal in Zuidoost-Azië), is het aantal jaarlijkse nieuwe gevallen gedaald tot tussen de 5 a 10.000 per jaar.  Nu nog steeds zijn er jaarlijks zo’n 15.000 duizend aidsdoden in Thailand te betreuren.

De teksten op shirts die Mechai verzon waren écht grappig en overtuigend, zoals: ‘Stop Global Warming, use Condoms’ of ‘Condoms: Weapons of Mass Protection’ en ‘In Rubber We Trust’.

(jejim / Shutterstock.com)

Politiek

Mechai heeft altijd de nadruk gelegd op de deelname van de gehele bevolking bij de planning, uitvoering en handhaving van maatregelen, om zo de gezondheid en het welzijn van het volk te bevorderen. Maar hij vond ook dat de overheid een belangrijke taak had. Zoals ik al vermeldde deed hij tevergeefs mee aan een parlementsverkiezing in 1972.  Hij was plaatsvervangend minister voor Industriële zaken in de periode 1985-1986 en (zoals al geschreven) minister van Toerisme, Informatie en Aids in de periode 1991-1992 . Hij was senator in 1987-1991, 1996-2000 en van 2001tot 2006.

Tot slot

We kunnen beslist vaststellen dat Mechai een zeer positieve rol en grote invloed heeft gehad op zowel de geboortebeperking als de aanpak van de hiv-epidemie. Daarnaast was zijn overtuiging dat economische groei altijd gepaard moest gaan met een betere verdeling van de welvaart, zijn blik was altijd gericht op de armen.

Noot 1: Ik ben steeds fascineert door Thaise namen Mechai Viravaidya is มีชัย วิระไวทยะ  mechai ( spreek uit miechai, twee midden tonen) en wierawaithaya (tonen: hoog, hoog, midden,  hoog, hoog). Mechai betekent ‘Overwinning’, en zijn ouders gaven hem die naam omdat hij geboren werd in januari 1941 toen Thailand enige Franse koloniale gebieden veroverde in West-Laos en Noord-Cambodja. Vira in zijn achternaam betekent ‘dapper’ en vaidya betekent ‘geneesheer’. Zijn voorouder was een geneesheer van een koning.

Bronnen:

• Thomas D’Agnes, From Condoms to Cabbages, An Authorized Biography, Bangkok, 2001, ISBN 974-228-009-6.
• TED-talk: How Mechai Viravaidya made Thailand a better place. Met Nederlandse ondertiteling. Echt heel grappig en leerzaam. Kijken dus! https://www.youtube.com/watch?v=EL9TBKSdHXU