Boekbespreking ‘Ontmoetingen in het Oosten – een wereldgeschiedenis’ van Patrick Pasture

Een boek dat ik vrijwel onmiddellijk na het verschijnen, had aangeschaft was “Ontmoetingen in het Oosten – Een wereldgeschiedenis’ van de hand van Patrick Pasture, hoogleraar Europese en wereldgeschiedenis aan de KU Leuven.

Ik ben, zoals de meeste lezers van deze blog weten, al jaren gefascineerd door de intrigerende geschiedenis en rijke culturen van Azië in het algemeen en Zuidoost-Azië in het bijzonder. Ik probeer al jaren deze regio – waarin ik intussen toch al ruime tijd verblijf – te doorgronden en verslind bijgevolg met enige mate van doelgerichtheid literatuur die me daarbij behulpzaam kan zijn. Het duurde evenwel, door allerlei omstandigheden, nog bijna een jaar voor ik de hand aan deze dikke turf -goed voor 542 pagina’s – sloeg. Ik heb het mij geen minuut berouwd dat ik even tijd moest maken voor de lectuur van dit werk want ‘Ontmoetingen in het Oosten – Een wereldgeschiedenis’ vergt enige concentratie. Toch wil ik het even op Thailandblog onder de aandacht brengen omdat het een dieper inzicht verschaft in de complexe en uit vele lagen opgebouwde Aziatische geschiedenis en bijgevolg boeiend kan zijn voor onze lezers.

Voor de feitelijke recensie nog een kleine bekentenis: ‘Ontmoetingen in het Oosten – Een wereldgeschiedenis’ werd opgevat als een tegenhanger van het bij dezelfde uitgever verschenen ‘Ontmoetingen in het Westen’ van Johan Verberckmoes, toeval of niet een collega van Pasture aan de KU Leuven. Samen zouden deze twee werken een totaaloverzicht moeten bieden van de geschiedenis van de mondiale culturele interactie. Ik schrijf wel degelijk “zouden” want de vraag of dat effectief zo is kan ik nog niet beantwoorden omdat ik nog niet ben toegekomen aan het doorworstelen van Ontmoetingen in het Westen’…

Terecht schreef de auteur van ‘Ontmoetingen in het Oosten – Een wereldgeschiedenis’ dat één van de interessantste streken om de culturele confrontatie en vermenging te bestuderen ongetwijfeld Zuidoost-Azië is dat – terecht – door de culturele verscheidenheid met een Noodle Box wordt vergeleken. Een uit vele lagen bestaande mix die lokale geworteldheid combineert met vermenging. Een mooi beeld dat, zoals ik dagdagelijks kan ondervinden, aan de realiteit beantwoordt.

Pasture schreef dit boek over de geschiedenis van de culturele interacties in Azië onder andere met de intentie “vastgeroeste eurocentristische denkkaders [te] doorbreken”. Een nobele doelstelling waarin hij, met een brede focus op culturele interactie in een bijna globalistische context en het beschouwen van de mondiale geschiedenis door een Aziatische bril naar mijn aanvoelen meer dan geslaagd is. Pasture benadrukt de diversiteit van Azië en bewijst dat migratie van alle tijden is. Deze diversiteit – die door Pasture vooral etnisch-cultureel (inclusief religieus) geïnterpreteerd wordt – heeft in de loop der eeuwen tal van volkeren en machthebbers voor grote uitdagingen gesteld. En gelukkig is de auteur, wars van het af en toe opduiken van wel erg politiek-correcte consideraties, niet blind gebleven voor de problemen, spanningen en conflicten die inherent verbonden waren en zijn met interculturele actie. Er wordt dan ook in dit werk héél wat afgevochten en veroverd: Chinezen, Perzen, Indiërs, Mongolen, Portugezen, Britten en ja hoor, ook de Hollanders van de VOC passeren de revue…

Circa twee derde van de publicatie handelt over de periode vanaf pakweg de zestiende eeuw, met de komst van Europeanen naar Azië en de impact hiervan op de wijde regio. Hij stelt daarbij bewust de idee van ‘The Rise of the West’, de Europese dominantie op militair, wetenschappelijk en technologisch gebied sinds de late achttiende eeuw, in vraag. Hij begint zijn boek – na de obligate inleiding – zo’n vierduizend jaar geleden met thema’s als de pluraliteit van de Indiase civilisatie of de vorming van de Chinese beschaving om te eindigen met de economische, sociale en demografische transities van de laatste decennia en het nieuwe Aziatische zelfbewustzijn heden ten dage.

Het boek is, zoals Pasture beweert – en ik geloof hem maar al te graag – het resultaat van twintig jaar onderzoek en colleges. Een groot pluspunt is dat het boek chronologisch in grote tijdsperioden is ingedeeld, waarin telkens een rode draad aanwezig is, bijvoorbeeld de vorming van de koloniale samenleving of het proces van uit de schaduw van het Westen treden. “Ontmoetingen in het Oosten – Een wereldgeschiedenis’ gaat voorbij de stereotypen en leert ons dat “Hét Oosten” vooral een product van onze Westerse verbeelding is.

Eeuwenlang en tot op vandaag circuleerden er in Europa heel diverse opvattingen en beelden van het Oosten. Met heel verschillende betekenissen en percepties die vaak – denken we maar aan het populaire oriëntalisme – niet zo onschuldig waren als ze op het eerste zicht leken. Maar gelukkig is de auteur niet blind voor het feit dat vooroordelen en percepties ook in Azië bestonden en bestaan tegenover het Westen. De auteur wil, dixit de achterflap, “in het algemeen simpele dichotomieën als Oost/ West en Noord/Zuid radicaal afwijzen” en daar is hij volgens mij in geslaagd door de nadruk vooral te leggen op de verscheidenheid, die – in mijn ogen – precies de rijkdom én aantrekkingskracht van Azië vormt. Het boek toont overtuigend aan dat globalisering van alle tijden is en dat Azië al eeuwenlang een draaischijf is voor grootschalige interculturele uitwisselingen.

Op dezelfde achterflap staat ook nog het volgende te lezen “Ontmoetingen in het Oosten is een boek voor wie bereid is de betekenis van het Westen te herinterpreteren, en zijn kennis van de wereldgeschiedenis en de Aziatische culturen wil verrijken”. Ik had het niet beter in één zin samenvatten…

Toch een klein minpunt. Het bijna vuistdikke boek kenmerkt zich door een hoge informatiedichtheid, die niet iedere lezer gemakkelijk zal kunnen volgen. Enige voorkennis op het vlak van de complexe geschiedenis van Azië is aardig meegenomen. Her en der staan er ook onvertaalde citaten in het Engels, Frans en Duits, wat voor sommige lezers mogelijk niet zo interessant is. Het boek is voorzien van eindnoten voor citaten maar een index ontbreekt jammer genoeg. Bovendien, en daar eindig ik mee, is de literatuuropgave voor de geïnteresseerde lezers een wel héél mager beestje…

‘Ontmoetingen in het Oosten – Een wereldgeschiedenis’ is een uitgave van Pelckmans Pro – ISBN 978-94-6337-142-1