You-Me-We-Us: Rechteloos na een grenscorrectie

De vuurtoren in Ranong

Vroeger bezat Siam ‘Birmees’ gebied westelijk van de lijn Kanchanaburi – Ranong. Dat is in fases afgestaan aan Myanmar.
De Thais die daar woonden werden stateloos; de grens trok over hen heen naar het oosten. Ze verhuisden naar Thailand maar kregen er geen rechten. 

De Thaise regering kwam met een oplossing in 1976. Men gaf de  in Thailand wonende mensen bij decreet een status zonder ze Thais te noemen: de status ‘Displaced Burmese’. Zij hebben nu rechten. Maar de anderen die nog in Myanmar woonden kregen deze faciliteit niet. Doch het zijn Thai. 

Het levensverhaal van de jongeman ‘New’ staat voor de problemen om staatsburgerschap te krijgen en helpt meer te begrijpen van het leven in het grensgebied. Over wie de Thaise ontheemden zijn.

New, nu 33 jaar, werd geboren en groeide op in Ban Hin Chang, Muang, te Ranong. Net als zijn vrouw is zijn status ‘Myanmar displaced person’. Ze hebben een kind van net twee jaar oud en die erfde de stateloosheid van hem.

‘Ik groeide op in Ban Hin Chang. Mijn moeder is van hier. Zover ik weet heeft zij geen ID kaart. Ik weet niet of mensen vroeger wisten of een ID kaart nodig was of niet. Mijn vader heeft een Thaise ID kaart maar heeft zijn vaderschap nooit erkend. En daarom heb ik er ook geen’.

New herinnert zich dat hij op school hoorde over registratie van ontheemde mensen. Maar hij ging er niet voor want dacht hij Thai was en die nationaliteit wel zou krijgen.

Het verhaal van de mensen die leven in het grensgebied is nooit opgetekend; hun leven werd abrupt in stukken gebroken door de nieuwe afbakening van de grens.

Een grensovergang met Myanmar

‘Een van de Thaise mensen in het dorp wilde me helpen door mij te registreren als onderdeel van zijn huishouding. Ik weet niet waar het misging maar ik kreeg een ID kaart voor een ‘Myanmar displaced person’. Anderen slaagden er wel in een aanvraag in te dienen voor Thai national. Ik ben Thai maar mijn vader erkent mij niet. 

‘Ik wilde wel eens weten waarom en ging naar het districtskantoor. De officier vertelde me dat hij gewoon de regels volgde. Mijn vrienden hebben mij herhaaldelijk geadviseerd mijn gegevens te laten wijzigen maar dat deed ik niet. Ze vonden me nalatig. Maar ik was alleen maar nonchalant. In feite voelde ik me beledigd. Zo voelt dat bij mij van binnen .’

Dat hij een ID kaart heeft met ‘Myanmar displaced person’ zonder een nationaliteit er op heeft New op diverse manieren getroffen. Problemen rond basale rechten en de aanvraag voor Thais burgerschap, veel lastiger dan voor mensen met een kaart met ‘Myanmar displaced persons of Thai ethnicity’ .

‘Ik heb geen rechten in Thailand. Mijn moeder stierf toen ik 14 was. Heb van alles gedaan voor geld; velden schoonmaken, rubber bomen planten en groenten verkocht. Na al die klusjes ben ik met mensen uit het dorp gaan trainen om visser te worden. Ik had maar een heel klein bootje.

‘Ben gaan sparen voor planken en heb met iemand een boot gebouwd. Kon van iemand een motor lenen. Toen de boot begon te slijten heb ik hem verkocht en ben ik weer klussen gaan doen. Ik probeerde naar Chonburi te verhuizen om te werken bij een klein bedrijf. Ik had geen sociale zekerheid en dus geen toekomst. Liep het risico gearresteerd te worden.

‘Toen ik in de bouw werkte in Krabi viel de politie onze keet binnen. Ze pakten iedereen op. Ik stond buiten de was te doen en toen ze me zagen zette ik een onschuldig gezicht op en zei dat ik Thai was en het volkslied kon zingen. Dus mij werd niks gevraagd.’

Na overal gewerkt te hebben besluit New terug te gaan naar Ranong. ‘Ik denk dat het beter is thuis te wonen en visser te zijn. Maar omdat ik geen Thaise ID kaart heb kan ik geen diploma halen voor stuurman. Mijn boot staat op mijn ooms naam. Als ze streng gaan controleren dan is het voorbij voor mij.’

‘Nu met Covid-19 hebben vissers het zwaar. De prijs voor garnalen en vissen is nu laag. Niemand koopt wat. Zelfs mensen die een Thaise ID kaart hebben en het steunpakket hebben gehad klagen dat het slecht gaat. Ik maakte een grapje: waarom zitten jullie in de stress? Ik heb helemaal niks gehad en leef toch nog?

‘Maar kreeg een brok in mijn keel. Ik ben echt gepikeerd dat ik geen Thaise ID kaart heb. Had ik er wel een dan zou ik ook hulp hebben gehad. Ik denk steeds na waarom in niks heb.’

‘Op 7 juni kwamen ze van de gemeente om rijst uit te delen, eieren, bakolie en vis in blik voor ieder huishouden om de pijn door Covid-19 te verzachten. Ik kreeg niks. Mijn oom, die als eigenaar van mijn huis staat geregistreerd, moest voor mij tekenen. Dit huis is gebouwd met geld van mijn moeder en van familieleden. Ik woon er in maar kan geen eigenaar zijn.’

Inmiddels hebben alle familieleden van New, inclusief zijn ooms die broers zijn van zijn moeder, en een halfzuster van een andere vader, de Thaise nationaliteit. Maar New nog niet.

‘Ik heb veel meegemaakt. Het was moeilijk. Ik wil niet dat mijn kind dit lot treft. Ik moet mijn gevoelens van boosheid  wegdrukken. Vorig jaar heb ik een verzoek ingediend mijn gegevens te wijzigen in de hoop dan eindelijk de Thaise nationaliteit te kunnen aanvragen. Ik heb geen idee wanneer ze me oproepen. De officier zegt dat er 100 tot 200 mensen voor mij zijn. Nu is er ook nog Covid-19. En misschien spelen er straks nog wel extra vragen.

‘Mijn leven speelt zich af op een zandweggetje dat een asfaltweg moet worden. Een zandweg met bobbels, plassen en modder in de regentijd en met stof daarna. Als je daar valt krijg je blauwe plekken en krassen op je lijf. De Thaise ID kaart kan mijn leven een upgrade geven zodat ik vooruit kan net als ieder ander.’

Bron: https://you-me-we-us.com/story-view  Vertaling en bewerking Erik Kuijpers. De tekst is ingekort. Een deel is uit het artikel ‘Cartographic Displacement’ uit de Thaise pers in 2006.

Auteur: Mevrouw Wipawadee Panyangnoi

Doctor internationaal ontwikkelingswerk. Dook diep in de grensgemeenschappen nabij Ranong. Haar ontmoeting met ‘New’ en met anderen riep vragen op over het begrip van de staat Thailand voor de mensen in grensgebieden. De nationalistische politiek heeft de verschillen duidelijk gemaakt tussen mensen aan weerszijden van de grens met Myanmar met als gevolg dat mensen geboren in het ouderlijk huis nu stateloos zijn. Hele generaties knokken om toegang tot basale rechten in Thailand zonder te weten wanneer dit gevecht eens zal eindigen.

Foto’s: Mevrouw Sarayut Kulrach, onderzoeker aan de Chulalongkorn Universiteit, Bangkok.