De Siamese smeltkroes in de 19e eeuw

Het koninkrijk Siam, en in nog grotere mate de hoofdstad Bangkok, vertoonden in de 19^e eeuw een verbluffende verscheidenheid van etnische groepen. In Bangkok waren de oorspronkelijke Thais bijna steeds een grote minderheid.  Pas in de loop van de 20^e eeuw kwam er een integratie op gang die uiteindelijk vrijwel iedereen een Thaise identiteit verleende.

Inleiding

Het huidige Thailand is een mengelmoes van vele volkeren. In de afgelopen honderd jaar zijn die groepen redelijk goed geïntegreerd met enige bekende uitzonderingen, zoals de bergvolkeren in het Noorden en de Maleis sprekende volkeren in het diepe Zuiden. Vooral in Bangkok is het duidelijk hoezeer de Chinese immigratie tussen 1800 en 1950 de Thaise werkelijkheid bepaalde.

Hierna geef ik een korte opsomming van alle verschillende groepen die uiteindelijk Thailand hebben gevormd.

Het Thaise volkslied, met een tekst uit 1939, zegt in de eerste strofe ‘alle Thais zijn één van vlees en bloed’. Dat is dus beslist niet waar maar wel begrijpelijk in een tijd die van Siam/Thailand een culturele en nationale eenheid wilde smeden.

De stichting van de nieuwe hoofdstad Krungthep Mahanakhorn

Koning Taksin regeerde als Siamese vorst van 1768 tot 1782.  Hij bevrijdde het gebied dat wij nu als Thailand benoemen van de Birmese bezetters.  De kleinere vorstendommen in de periferie van de staat behielden echter tot ongeveer 1900 hun binnenlandse zelfstandigheid.

Koning Taksin, met een Chinese vader en Thaise moeder, was geen telg uit enig Siamees koningsgeslacht. In 1782 pleegde Taksin’s oude jeugdvriend Thong, nu een belangrijke generaal met de titel van Chao Phraya Chakri en met banden met de oude adel van Ayutthaya, een koninklijke staatsgreep. Taksin en veel van zijn familieleden werden geëxecuteerd, waarna de generaal de troon besteeg als eerste Chakri vorst, Rama I. Deze verplaatste vervolgens de hoofdstad van Thonburi naar de oostelijke kant van de Chao Phraya rivier en gaf het oude plaatsje Bangkok (‘Dorp van de Olijfbomen’) de nieuwe naam, Krungthep Mahanakhorn etc., de Stad der Engelen, de Grote Stad etc.

De bevolkingscijfers over geheel Siam

De getallen die hier genoemd worden zijn natuurlijk schattingen. Pas in de jaren na 1932 werden er daadwerkelijke tellingen verricht die overigens niet zo heel veel verschilden van deze getallen.

De grote groep Laotianen, Cambodjanen en Maleisiërs waren voornamelijk oorlogsslaven, meegenomen tijdens de Siamese rooftochten naar die landen eind 18^e en begin 19^e eeuw.  Zij bouwden tussen 1782 en 1784 de nieuwe hoofdstad.  De Chinese groep bestond uit meer vrije arbeidsmigranten. Daarvan keerden velen naar China terug maar een groep bleef in Siam hangen. Omdat een tekort aan mensen een steeds terugkerend probleem was in heel Zuidoost-Azië was de Thaise elite trots op deze aanwas.

Vanaf ongeveer 1835 zijn de Thais in de minderheid in Siam.

De bevolking van Siam, geschat door verschillende buitenlandse bezoekers, in duizenden

De bevolkingscijfers van Bangkok, net voor, in en net na de 19^e eeuw

We zien hier hetzelfde als voor heel Siam maar dan in sterkere mate. Minder dan een derde van de bevolking is van oorsprong Thais.  Vanaf 1850 is de helft van Chinese komaf.

Ook het koningsgeslacht van Siam, hoewel uit de aard van hun positie natuurlijk met geheel Thaise identiteit, had een zeer gemengde oorsprong, meer nog dan de bevolking in het algemeen. De eerste koning van de Chakri dynastie, Rama I, had een Mon vader en een Chinese moeder. Wijlen koning Bhumibol was half Chinees en voor een deel Laotiaans.  Overigens geldt zoiets voor heel veel monarchieën.

Bevolkingscijfers van Bangkok, etnische groep en jaar

De ruimtelijke ordening van de bevolkingsgroepen in de stad Bangkok

In 1782 werd de hoofdstad van Siam verplaatst van Thonburi naar Bangkok. Daarvoor moest een grote gemeenschap van Chinezen wijken. Daarna zouden binnen de stadswallen voornamelijk de echte Thais wonen, en wel met name de koninklijke en adellijke groeperingen, in tientallen kleinere en grotere paleizen, afgewisseld met kleinere gemeenschappen van bedienden.

De grote groepen niet-Thais woonden buiten de stadswallen, vooral langs de oevers van de Chao Phraya. Het waren ambachtslieden, arbeiders en handelaren. Ze bestuurden zichzelf in een systeem dat aan de vroegere verzuiling van Nederland doet denken. De adel zag het belang van deze groepen mensen in en had er een goede band mee.

Het was de verdienste van koning Chulalongkorn (r. 1868-1910), die de slavernij en horigheid afschafte, het heilige centrum van Bangkok opende voor alle bevolkingsgroepen en zelf een nieuw paleis betrok in de buitenwijken van Bangkok, om zo de integratie van alle etnische groepen in gang te zetten.

De integratie van de verschillende bevolkingsgroepen in de 20^e eeuw

De integratie van die grote verscheidenheid van groepen in de Siamese samenleving was een geleidelijk proces dat met vallen en opstaan rond 1950 was voltooid. Hun afkomst werd ondergeschikt gemaakt aan hun nieuwe identiteit die zich liet zien in het aannemen van nieuwe namen, taal en godsdienst. Al die groepen die honderd jaar daarvoor zichzelf nog Chinees of Laotiaans noemden waren nu trotse Thais, al zijn ze hun wortels niet geheel vergeten.

Bron: Edward van Roy, Siamese Melting Pot, Ethnic Minorities in the Making of Bangkok, Silkworm Books, 2017