De voorvaderen van radicale en revolutionaire Thaise denkers

Koning Narai van Ayutthaya (Nuntiya / Shutterstock.com)

We kennen de progressieve denkers en de opstanden in Thailand gedurende de laatste 50-60 jaar redelijk goed, maar hoe was het daarvóór? Wat was nu de bron van al die nieuwe ideeën? Inheems of uitheems? Hierbij een korte en onvolledige gids waarbij vooral Tienwan in het zonnetje wordt gezet.

Het begin: hofdichters

De favoriete dichter Sriprard aan het hof van koning Narai van Ayutthaya (regeerde 1656-1688) schreef naast vele lofzangen op de monarch ook satirische verzen over de hofhouding. De koning verbande hem daarvoor als straf naar het Zuiden waar hij eerst hartelijk welkom werd geheten als drager van de koninklijke cultuur. Maar Sriprard, een man van eenvoudige afkomst, stak evenzeer de draak met de harem van de plaatselijke gouverneur die in toorn ontstoken hem veroordeelde tot onthoofding. Het verhaal gaat dat voordat het zwaard viel hij in het zand met zijn vinger het volgende schreef:

Laat de aarde hierbij getuigen

Dat ik een gelijke bekwaamheid van denken bezit.

Als ik schuldig ben, onthoofd me dan, dat aanvaard ik

Zo niet, dan zal ook uw bloed dit zwaard in vergelding besmeuren.

En zo gebeurde het, zegt de geschiedenis. Koning Narai ontstak in woede toen hij hoorde dat zijn favoriete dichter zonder zijn toestemming was onthoofd. Met hetzelfde zwaard viel ook het hoofd van de gouverneur.

Laten we bijna 200 jaar verder gaan, naar de tijd van koning Rama III (regeerde 1824-1851). Aan zijn hof treffen we de dichter Phramahamontri. Het meeste van zijn werk past in de oude tradities waar bijna de enige onderwerpen de koning, zijn hof en zijn paleis betreffen die in stralende termen worden beschreven. De koning is gelijk een god, wijs en barmhartig. Zijn gezicht schittert, zijn kleding geurt naar jasmijn en rozen, zijn paleis is van goud bedekt met juwelen, zijn vrouwen zijn van een hemelse schoonheid enz.

Maar Phramahamontri schreef ook een dergelijk verhaal over een bedelaar, Raden Lundai geheten, en wel in de koninklijke taal, een taal die heel ver afstaat van de spreektaal. Laat ik een zwakke poging wagen een voorbeeld te geven:

‘Raden schreed na zijn goddelijke maaltijd van een kommetje bedorven kleefrijst, gekleed in zijn naar heilige poep en pis ruikende fluwelen vodden naar buiten, langs de kleurige en geurende doornenhaag om zijn met goud en juwelen bedekte hutje, waar blaffende honden hem eer bewezen.’

Pis en poep natuurlijk in de koninklijke woorden: phrabangkhonbao en phrabangkhonnak. Phramahamontri wilde de essentiële gelijkheid van koning en bedelaar laten zien door ze beiden aan te spreken in de koninklijke taal.

Hij schreef daarna ook nog een felle aanval op een corrupte en wrede hoffunctionaris, Phraya Mahatepsepkasat.

Natuurlijk waren deze twee dichters een onderdeel van het hof en genoten zij van de privileges die dit met zich meebracht. Maar zij doorzagen de hypocrisie en de onrechtvaardigheid. Hoeveel anderen hun gedachten en gevoelens deelden weten we niet. Zeker wilden ze geen revolutionaire daden plegen ter verandering van de sociale verhoudingen. Hun werk is lang verborgen gebleven en kwam pas in de jaren 1973-1976 in de openbaarheid.

Koning Chulalongkorn (Rama V)

Tienwan en het begin van een meer openbare intellectuele strijd

Ik ben de naam Tienwan (ook wel geschreven als Thianwan of benoemd als T.W.S. Wannapho) een enkele keer tegengekomen in de historische literatuur als vrijgevochten intellectueel vooral over vrouwenrechten, maar kende verder weinig details. De onderstaande bron geeft mij voor het eerst een betere kijk op zijn leven, werk en ideeën.

Hij werd geboren in 1842 als één van negen kinderen uit een van oorsprong Mon familie. Zoals de meeste jongemannen in die tijd kreeg hij zijn eerste opleiding op een tempelschool. Op jonge leeftijd monsterde hij aan op Chinese vrachtboten die tussen China en Zuidoost-Azië voeren. Hij keerde later terug naar de tempel waar hij zich toelegde op de Boeddhistische geschriften, het Engels, Pali en Sanskriet. Na een hernieuwde korte periode op westerse vrachtschepen studeerde hij rechten en werd op 33-jarige leeftijd de advocaat van één van de zeer zeldzame Thaise kooplieden. In die functie kwam hij vaak in contact met adellijke figuren en koninklijke ambtenaren.

Waar anderen hun mond hielden leverde de onverschrokken Tienwan regelmatig kritiek op het sociale systeem en vooral op het rechtelijk gebeuren. Dat was mogelijk mede de reden dat een petitie die Tienwan indiende bij koning Chulalongkorn werd gezien als opruiing en majesteitsschennis, en hij verdween vervolgens voor 17 jaar in de gevangenis van 1882 tot 1898 toen de koning hem gratie verleende. In de gevangenis schreef hij, zoals vele politieke gevangenen na hem, 37 boeken, essay’s en gedichten die op slinkse wijze werden verspreid.

Na zijn vrijlating begon hij aan een journalistieke carrière. Hij stichtte een nieuwsblad getiteld ‘Laat het Recht Spreken’ en later, na een bankroet, het blad ‘Goede Verhalen’, dat ook na een paar jaar failliet ging. Hij overleed is 1915.

De radicale nieuwe ideeën van Tienwan

Laat ik in het kort de voor zijn tijd radicale ideeënwereld van Tienwan beschrijven, een wereld die niet zozeer voortkwam uit het westerse gedachtengoed, maar voornamelijk was gebaseerd op zijn eigen ervaringen en gedachten.

Tienwan richtte zijn pijlen vooral op het bestaande klassensysteem, ‘sakdina’ genaamd en de hiërarchie, vaak omschreven als vergelijkbaar met het feodale systeem in Europa, en niet zozeer op personen. Hij zag twee ziekelijke afwijkingen in de maatschappij: allereerst de willekeurige toepassing van de wet, de corruptie, het streven naar eigenbelang en de daarmee gepaard gaande onderdrukking door de elite en de overheid, en verder de onwetendheid en immoraliteit van de bevolking, maar hij vond dat de echte oorzaak en ook de genezing voor het laatste voornamelijk lag bij de overheid.

Hij hekelde rechters en rechtbanken en wilde een herziening van de wetten rond laster en smaad en hij pleitte voor vrijheid van spreken.

In een gedicht noemde hij het buigen, knielen en prostreren voor meerderen een belemmering voor een vooruitgang van de beschaving, evenals de nog steeds bestaande slavernij.

Zijdelings leverde hij kritiek op de monarchie en hij wilde meer democratie met een parlement.

‘Tradities zijn niet allemaal goed’, schreef hij, ‘er zijn goede, slechte en neutrale tradities. Laten we de slechte achter ons laten.’

Veelwijverij was hem een doorn in het oog omdat het vrouwen degradeerde tot seksuele objecten en hij juiste een sterke rol voor vrouwen in de maatschappij onontbeerlijk vond.

‘Bouw scholen, geen tempels’, schreef hij. Er moest algemeen onderwijs komen waar vrouwen met hetzelfde onderwijspakket als mannen aan moesten deelnemen en niet alleen ‘huishoudkunde’ moesten leren zoals vaak werd voorgesteld en gedaan.

Voor zijn tijd waren zijn ideeën ongehoord en schokkend. Toen een lezeres hem eens bekritiseerde omdat hij zijn tijd te ver vooruit was antwoordde hij:

‘Ik doe wat ik juist acht, ook al moet ik er voor sterven. Of het resultaat zal afwerpen weet ik niet.’

Hij beïnvloedde latere denkers en revolutionairen als Pridi Panomyong (gevlucht en verbannen in 1947), Kulap Saipradit (gevangen 1952-1957, verbannen naar China) en Jit Phumisak (vermoord in 1966), en vele anderen zoals tijdens de communistische opstand tussen 1965 en 1988

Ik vraag me af hoeveel van de zaken waar Tienwan zich toen mee bezig hield en waar hij zich tegen verzette nog steeds actueel zijn.

Hij is nu bijna vergeten, de meeste geschiedenisboeken, zeker de officiële, zwijgen over hem, en een standbeeld is er ook al niet. Af en toe komt hij voorbij in Thaistalige blogs en één van zijn boeken komt voor op een lijst van ‘Honderd boeken die iedere Thai gelezen moet hebben’.

Voornaamste bron

Dr. Yuangrat Wedel and Paul Wedel, Radical Thought, Thai Mind: the development of revolutionary ideas in Thailand, ABAC, 1987