Dara Rasami, een invloedrijke vrouw tussen twee koninkrijken

Dara Rasami (1873-1933) was een prinses uit de Chet Ton dynastie van het koninkrijk Lan Na (Chiang Mai). In 1886 vroeg koning Chulalongkorn van het koninkrijk Siam (Bangkok en omgeving) om haar hand. Zij werd een vrij hoogstaande gemalin tussen de andere 152 vrouwen van koning Chulalongkorn en speelde een belangrijke rol bij de latere samenvoeging van Siam en Lan Na tot het huidige Thailand. Zij zette zich actief in bij de culturele, economische en landbouwkundige hervormingen na haar terugkeer in Chiang Mai in 1914.

Voor alle duidelijkheid dit. Met Siam bedoel ik het Rattanakosin of Bangkok koninkrijk, gelegen in de Centrale Vlakte met enige uitlopers naar het zuiden. Met Lan Na, bedoel ik het koninkrijk Chiang Mai dat zich in politieke, economische en culturele zin meer uitstrekte naar de Shan staten in het westen (nu Myanmar), naar de noordelijke gebieden van wat nu Laos is en naar het zuiden van Yunnan (China). Pas in het begin van de 20^e eeuw werd het moderne Siam geboren, overeenkomend met het huidige Thailand.

Vrouwen hadden in Siam en de omringende Thaistalige gebieden een betrekkelijke hoge status. Ze waren zeer zichtbaar aanwezig op alle gebieden, ook buiten het huishouden. Ze hadden een groot aandeel in vrijwel alle economische en culturele activiteiten, van handel en landbouw tot weven, zang en dans. Trouwen was zelden gedwongen, scheiding was gemakkelijk en kwam veel voor.

Dat gold in veel mindere mate voor vrouwen binnen de muren van de koninklijke en adellijke hoven. Ze waren veel minder zichtbaar en hadden minder vrijheden, vooral op seksueel gebied.

Dat wil niet zeggen dat sommige vrouwen binnen de paleismuren niet veel macht en invloed konden uitoefenen. Een voorbeeld daarvan is Dara Rasami. (noot 1).

Zij werd op 16 augustus 1873 geboren als dochter van koning Inthawichayanon en koningin Thipkraison (noot 2) in de Chet Ton (Lan Na) dynastie (noot 3). Zij groeide op in de taal, gewoonten en gebruiken van het Noorden, maar leerde naast het Yuan (kham meuang, de noordelijke taal) ook het officiële Thais en Engels.

In 1883 deed een gerucht de ronde dat koningin Victoria Dara Rasami wilde adopteren als onderdeel van een verdere kolonisatie van Lan Na door Engeland en dat zou de aanleiding geweest zijn voor het ongewone huwelijksaanzoek van koning Chulalongkorn aan Dara Rasami, ongewoon omdat vrouwen bijna steeds aan de koning werden aangeboden.  Waarschijnlijker is dat het huwelijksaanzoek meer te maken had met het verstevigen van de band tussen de Chakri dynastie en de omgevende rijken door het toevoegen van vrouwen uit die verre streken aan de harem. Het vrouwelijk lichaam als machtsfactor.

Het leven van Dara Rasami binnen de paleismuren

In 1886 vertrok Dara Rasami, 13 jaar oud maar gezien als volwassen vrouw, vanuit Chiang Mai naar Bangkok, een reis deels per olifant, deels per boot die toen drie weken duurde.

Haar leven daar was niet altijd even prettig. Alle vrouwen binnen het paleis waren gebonden aan zeer strikte en beperkende voorschriften, bijvoorbeeld waar het bezoek binnen of buiten het paleis betrof. (noot 4). Overigens was een markt buiten de paleismuren een ontmoetingsplaats voor geliefden.

Veel vrouwen in het paleis zagen haar als buitenstaander, een Lao, zoals mensen uit Lan Na toen nog werden genoemd. Ze droeg lang haar terwijl de echte Siamese vrouwen het heel kort, hielden en ook haar kleding verschilde met die van de Siamese dames. Ze rook naar gefermenteerde vis, plaagden de andere vrouwen haar. Zijzelf bleef trots op haar Lan Na identiteit, hoewel ze veel Siamese gewoonten overnam.

In november 1889 kreeg zij, 16 jaar oud, een dochter. Helaas overleed zij bijna drie jaar later, wat haar zoveel pijn bezorgde dat zij alle foto’s van haar dochter vernietigde (noot 5). Later zou ze zich trouwens inzetten bij het adopteren en verzorgen van kinderen geboren in het paleis.

Ondanks dit alles slaagde Dara Rasami erin Lan Na muziek, dans en theater in het paleis te bevorderen, zo schreef zij een eigen dansdrama. Sommige vrouwennamen haar Lan Na kleding over.

Misschien is het nuttig te vermelden dat er een andere adellijke Lan Na dame in het paleis was, Thip Kesorn genaamd. Zij kreeg een zoon, Dilok Nopparat die in 1905 als eerste Thais een PhD haalde in het buitenland (economie in Duitsland).

Rond 1900 verhuisde de koning met Dara Rasami en een veertigtal andere vrouwen naar het nieuwe Suan Dusit (‘Hemelse Tuin’) Paleis. Zoals de naam al aangeeft was er meer groen en meer ruimte. Veel vrouwen vermaakten zich met een nieuwe hobby: fietsen.

In 1909 bezocht Dara Rasami Chiang Mai. De koning deed haar uitgeleide waarbij Dara Rasami met haar haar de voeten van de koning waste.

Overigens konden vrouwen in de harem met toestemming van de koning het paleis verlaten als ze geen kind van de koning baarden.

Haar jaren in Chiang Mai

In 1910 overleed koning Chulalongkorn en Dara Rasami verkreeg in 1914 goedkeuring van koning Vajirawuth om terug te keren naar haar geboorteplaats. In de bijna twintig jaar tot haar overlijden in 1933 was ze zeer actief op allerlei gebied. Net als in Bangkok bevorderde ze muziek, dans en theater, nu met juist een Siamese inslag. Verder werkte ze veel met textiel. Interessant waren ook haar bemoeienissen met nieuw landbouwmethoden en landbouwgewassen waarvoor ze veel naar de omringende dorpen reisde.  Ze liet rozen overkomen uit Engeland. En als laatste stelde ze pogingen in het werk bepaalde medicijnen te introduceren.

Zachtzinnig ging ze bij dat alles niet te werk. Als haar iets niet beviel dan strafte ze met slaan en stompen, zeiden tijdgenoten.

Zij overleed in 1933. Haar as, en daarvoor de as van haar dochter, werd bijgezet op het koninklijke kerkhof in de Suan Dok tempel in Chiang Mai en naast de Ratchabhopit tempel in Bangkok.

Phra Khruba Sri Wichai en de weerstand tegen de kolonisatie van Lan Na door Siam

Daar waar Dara Rasami een brug probeerde te vormen tussen het noordelijke koninkrijk Lan Na en het zuidelijke koninkrijk Siam was het de monnik Khruba Sri Wichai die zich juist verzette tegen de toenemende invloed van Bangkok op met name religieuze zaken in het noorden vooral na de Sangha Wet uit 1902. Deze wet legde regels uit het zuidelijke Siam op aan alle andere gebieden die vaak een andere traditie hadden. Hij werd daarvoor een paar maal gevangengezet in Bangkok en legde zich uiteindelijk neer bij het onoverkomelijke.  De latere premier Yingluck begon haar verkiezingscampagne in 2011 met een toespraak bij de schijn gewijd aan deze monnik aan de voet van Doi Suthep waarmee ze een zeker verzet tegen ‘Bangkok’ liet blijken. Daar waar de herinnering aan Dara Rasami in het noorden beperkt is en vooral gevoed wordt door meer royalistische fracties kent vrijwel iedereen de rol van de monnik Khruba Sri Wichai.

Er waren meer opstanden tegen de toenemende invloed van Siam op het Noorden, zoals de Shan opstand uitgaande van Phichit in 1902 en de opstand in San Sai bij Chiang Mai in dezelfde tijd, beiden gericht tegen de toenemende invloed vanuit het Zuiden en de daarmee gepaard gaande verhoogde belastingen die naar Bangkok vloeiden.

Conclusie

Wat meestal gezien wordt als een ‘harem’ uitsluitend om de koning te behagen had die groep vrouwen in de 19^e en begin 20^e eeuw een duidelijke politieke functie. Het was een verbinding tussen twee landen, twee koninkrijken (en meerdere kleinere rijken), tussen centrum en periferie, om een nieuw rijk te stichten, het latere moderne Thailand. Dat ging niet geheel zonder slag of stoot en resten van die tegenstellingen zijn nog steeds zichtbaar.

Tevens dienden sommige vrouwen in die harem als een doorgeefluik van westerse invloeden, vooral op economisch gebied.

Polygamie (veelwijverij) is terug in het huidige Thailand. De macht van de man uitgedrukt in de macht over het vrouwenlichaam zoals destijds ook gebruikelijk in de absolute monarchie.

Noten

1 Dara Rasami ดารา รัศมี, ook wel gespeld als Ratsami of Rasmi, betekent ‘Stralende Ster’. Uitspraak ratsami hoge, lage midden toon.

2 Ook Dara Rasami’s moeder, Thipkraisorn, was een intelligente, actieve vrouw. Zij koos ook haar eigen echtgenoot wat de zelfstandigheid van vrouwen in die tijd benadrukt. Dit schreef een westerse bezoeker, Colquhoun, over haar (ergens rond 1880):

……[Thipkraisorn] was evidently a perfect lady, quiet and self-possessed, received

us with a gracious and dignied manner, and offered us the usual

refreshment of tea, as though she had been accustomed to European society

all her life. There was neither gaucherie on the one hand, nor effrontery

or undue familiarity on the other, in the manner she adopted when conversing

at any time with the various members of our party. In person she

was delicate-looking, by no means devoid of good looks, and perhaps form

 thirty-six to forty years of age. Firm and intelligent, and possessed of excellent

business capacity….Within both Lan Na and Siam, many recognized Thipkraisorn’s intelligence

3 Koning Inthawichayanon werd geboren als prins Inthanon. De vrouwelijk lijn ging in die tijd vaak voor en hij werd koning omdat hij huwde met Thipkraisorn, de oudste dochter van de vorige koning. Hij werd gezien als een vrij zwakke figuur tegenover zijn vrouw die als krachtig bekend stond. Hij interesseerde zich voor het behoud van bossen en naar zijn wens rust zijn as op de Doi Inthanon die naar hem is genoemd.

4 In die tijd was er een ex-monnik die als vrouw verkleed zijn vriendin en bijvrouw van de koning in het paleis bezocht. Zij werden gesnapt. Hij werd geëxecuteerd en zij overleed na een jaar in de gevangenis. Er waren tevens regelmatig lesbische verhoudingen die ‘len phuan’ werden genoemd: letterlijk ‘vriendje spelen’.

5 Later kwam ik toch nog een foto tegen van koning Chulalongkorns, Dara Rasami en hun dochter, Vimolnaka Nabisi.

The Dara Pirom Palace

Dit is een museum gewijd aan het leven en werk van Dara Rasami, gevestigd in haar latere woning in Mae Rim een 20 km ten noorden van Chiang Mai waar zij van 1913 tot 1933 verbleef. Het geeft een uitstekend beeld van deze actieve vrouw en is omgeven door een prachtige tuin.

Een video over haar leven:

https://thailandtourismdirectory.go.th/en/info/attraction/detail/itemid/5182

Bronnen

Leslie Castro-Woodhouse, Woman between Two Kingdoms, Dara Rasami and the Making of Modern Thailand, 2020

https://en.wikipedia.org/wiki/Dara_Rasmi

Sarassawadee Ongsakul, History of Lan Na, Silkworm Books, 2005