Depressief van Frangipani
In romans die zich in Azië afspelen komt heel vaak wel een keer de Frangipani voorbij. De bomen met de heerlijk ruikende geel-witte bloemen vormen regelmatig het decor waarin de hoofdpersoon zich beweegt. Hier in Thailand zag je de bomen lange tijd alleen bij tempels en crematoria. Dat is eigenlijk wel bijzonder voor zo’n mooie boom, die hier heel goed gedijt. Die zou je massaal in tuinen verwachten.
Toen we afgelopen woensdag na de taalles bij onze Thaise juf vertrokken, stonden we nog even te kijken naar een schaal met water waarin Frangipani-bloemen dreven. Nijvere leerlingen als wij zijn, wilden we natuurlijk graag weten wat de Thaise naam is. Dat blijkt ลีลาวดี te zijn, ofwel lilawadie. Maar dat is niet altijd de naam geweest. De oude naam van de franchipani is ลั่นทม, uitgesproken als lanthom. In het Thais lijkt lanthom erg op rathom (ระทม), doordat de R vaak als een L wordt uitgesproken. ระทม betekent zoiets als depressief, je depressief voelen. En bloemen waar je depressief van wordt zet je natuurlijk niet in je tuin. Vandaar dat de frangipani veroordeeld was tot een bestaan als tempel- en crematoriumplant.
Ik ben even verder gaan zoeken en vond dat lanthom staat voor het einde (lan) aan de treurigheid (thom). Dat is dus in feite een heel goed gekozen naam. Andere bronnen melden dat de plant genoemd is naar de overwinning van het Siamese leger op Cambodja bij Nakhornthom, de toenmalige Cambodjaanse hoofdstad. De terugkerende troepen namen de in Cambodja groeiende frangipani’s mee naar huis en de naam lanthom verwijst naar “verslagen thom” waarbij thom de verkorte naam van de stad is.
Toen er varianten in andere kleuren verschenen werd de gelegenheid te baat genomen om een andere naam te verzinnen. Lilawadie werd dat dus. Een een lilawadie, die willen de Thai graag in hun tuin, want zoals gezegd zijn de bloemen prachtig en ruiken ze heerlijk.
Vandaag hoorde ik nog het verhaal dat het prinses Sirindhorn is, die de nieuwe naam heeft bedacht. Daarvan heb ik geen bevestiging kunnen vinden, maar het is natuurlijk wel een mooi slot aan deze blog.
Ik heb er heel veel, in wit, geel, oranje, roze, alleen de witte rijken heel lekker en sterk. Rij eens van Pakchong naar Korat dan zie je tientallen km’s op de middenberm de witte staan, het moet wel om 100.000 exemplaren gaan. Ik heb ze ook al op andere midden bermen van de snelwegen gezien.
Ze groeien gemakkelijk aan. breek het uiteinde van de tak die dan toch weer aangroeid maar met meerderen, Het stukje wat je dan hebt stop je in potgrond met een beetje mest, houdt het ’n beetje vochtig maar in de zon. Ik zie ze vaak te weinig stam hebben waardoor ze een grote omvang laag aan de grond krijgen en dus ruimte verlies in je tuin. Je kunt het blijven snoeien totdat je een stam van meer dan ’n meter hebt en dan de vertakkingen laten ontwikkelen, dan kun je later onder de boom door lopen of zitten. Ze groeien heel goed in Terracotta potten die je naar mate de boom groeit, kunt vervangen door grotere. Dan kun je ze altijd verplaatsen zonder uit te graven en verplanten.
Frangipani is de nationale boom van Laos en ook van Nicaragua. En de bloemenmeisjes op Hawaii hebben de bloemetjes van deze boom in hun haar.
Let wel op bij het afbreken van de tak: het sap is giftig, en dus geen huidcontact maken.
Deze wordt ook wel tempelboom genoemd.
LOUISE
En sorrow tree
Ik heb stekjes meegenomen twee jaar terug. De plant groeit als kool en staat op het punt te gaan bloeien. Stukje Thailand in Nederland
Ik herinner me dat de boom in tanzania traditioneel enkel op muslim kerkhoven werd aangeplant. Dus ligt ‘lanthom’ erg id buurt
Ik liet me vandaag door een 70 jarige Thaise linguïste vertellen dat lilawadee de Loatiaanse naam is die ondertussen de Thaise naam lanthom verdrongen heeft, Alvast ook in Noord en Centraal Thailand.
Frans,
Jullie wonen toch in het Verre Noorden? Ik heb altijd aldaar de naam จำปา champaa gehoord met soms wat toevoegsels als champaa lao. Ga eens vragen af dat dezelfde boom is……in het Thais. Als ik dat dan weer google krijg ik een Magnolia soort te zien, die wel veel lijkt op de Frangipani. Namen van bomen wisselen in Thailand van streek tot streek.
Even proberen te achterhalen wat ลีลาวดี lilawadie (midden, midden, hoge, midden toon) betekent maar http://thai-language.com/dict zegt dan weer dat de uitspraak lielaowdie is. Laat maar.
Planten is gemakkelijk. (Een volwassen boom is vrij duur). Stop een stek in de grond en dat is het.
Woensdag is weer lesdag. Ik zal het vragen. (Als ik er aan denk… met 60-plussers weet je dat nooit ;-))
Champaa lao is inderdaad de naam die in het noorden ook gebruikt wordt. De frangipani is hier via Laos binnengekomen. Lao Airlines heeft een frangipanibloem in haar logo.
Zalige geur en prachtige bloemen…
Als er een vrijwilliger is die een paar stekjes wil meebrengen naar België (omgeving Leuven), dan hoor ik dat graag!