Muay Thai, de meest bekeken en besproken sport in Thailand, kan ons iets vertellen over de visie van de Thai op de mannelijke identiteit en de verschuivingen daarvan in de laatste decennia. Het is meer dan alleen ‘bruut geweld’ en verdient een plaats naast de vele studies over de ‘vrouwelijke’ identiteit.
Een van de stereotypen van de Thaise man beschrijft hem als ‘een stevige drinker, rokkenjager, hoerenloper, mia noi bezitter, nakraeng (gangster), peetvader en corrupte politicus/bureaucraat’, maar bij een beschouwing van Muay Thai komt een ander beeld naar voren.
Montien Muang Surin, voormalig Muay Thai kampioen zegt:
‘Je kunt het eenvoudig bewijzen. Als je een jongen van een jaar of vier ontmoet druk dan je vuisten tegen zijn voorhoofd en neem een stap terug. Kijk hoe hij op je reageert. Hij bokst terug door met zijn vuisten in de lucht te slaan ook al weet hij dat hij te klein en te jong is om je tegenstander te zijn. Het zit in zijn natuur.’
Pattana beschrijft een typische jonge Muay Thai vechter:
‘Takiang is de aangenomen naam van een 13-jarige jongen uit Isaan, zoon van arme rijstboeren, en traint in de buurt van Khorat. Hij heeft er al 15 wedstrijden opzetten. De verdienste, 300-500 baht per 3 ronden deelt hij met zijn manager, zijn deel gaat naar zijn ouders. Hij gaat naar school en doet zijn eigen huishouden. Hij wil leraar worden, hij weet dat het hoogtepunt van zijn carrière tussen zijn 15e en 20e jaar ligt. Bij zijn eerste wedstrijd was hij bang en beverig maar al snel werd hij kalm. ‘Als je goed getraind bent, doet het niet zoveel pijn’, zegt hij.
Wijarn Ponlid, Gouden Medaille winnaar, Sydney, 2000, een nationale held met 20 miljoen aan prijzen zegt:
‘Ik houd van boxen, maar ik besloot mijn hanschoenen aan de wilgen te hangen. Ik viel vele malen bewusteloos neer maar mijn instinct dwong me verder te vechten. Nu hoef ik mijn familie niet meer in de steek te laten om een kamp te bezoeken en ondragelijke pijn te lijden voor geld.’
De Muay Thai vechter als ‘jachthond’
Als metafoor voor Muay Thai vechters wordt vaak het beeld gebruikt van ‘jachthonden’, ‘maa lai neua’ ofwel ‘honden jagen op vlees’. Hiermee wordt niet zozeer het aggressieve karakter van de sport bedoeld maar meer het feit dat de sporters onderworpen zijn aan ‘meesters’: trainers en managers; zoals jachthonden moeten ze gehoorzamen en moeten zij zich inzetten voor het heil van hun meesters en de natie. Het is een sport voor de ‘echte man’, de dominante man, de man als behoeder van het heil der natie, met misschien wel als centrale notie, de man als kostwinner en als held der natie.
Muay thai boxingKorte geschiedenis van Muay Thai
มวยไทย ofwel Muay Thai (twee middentonen), kickboksen, is verspreid over een groot deel van Zuid-Oost Azie. Oorspronkelijk was het waarschijnlijk een manier van ongewapend gevecht tijdens oorlogen maar al heel snel werd het een vorm van sport en vermaak. Thaise koningen interesseerden zich zeer voor de ontwikkeling van Muay Thai als sport, vooral koning Chulalongkorn de Grote deed veel aan de ontwikkeling ervan.
Sinds het begin van de vorige eeuw professionaliseerde de sport door het toepassen van meer regels, het inzetten van scheidsrechters en maatregelen ter voorkoming van letsels, zoals bokshandschoenen. Muay Thais werd ook meer internationaal. Veel van Thailand’s prijswinnende boksers komen voort uit de wereld van Muay Thai.
Muay Thai heeft in de Thais-talige discours een sterk nationalistisch en conservatief karakter. Termen als ‘sport voor de echte Thai’, ‘zit in het bloed van de Thai’, ‘uniek Thais’ en ‘niet na te doen door andere naties’ komen veelvuldug voor. Muay Thai wedstrijden worden gehouden bij veel feesten, vooral tempelfeesten, door het hele land.
Muay Thai: alleen bruut geweld?
Als je naar een Muay Thai wedstrijd kijkt kun je dat idee van ‘bruut geweld’ niet helemaal onderdrukken. Toch valt dat erg mee. Iedere sport kent zijn aandeel in letsels. Muay Thai kent evenveel letsels als karate en taekwondo. Verreweg het meest komen letsels van weke delen voor zoals wonden, onderhuidse bloedingen en schrammen. Ze houden de sporters meestal niet of slechts een paar dagen aan de kant, al moet gezegd worden dat kleine letsels vaak niet worden gerapporteerd.
Ernstiger letsels als fracturen, hersenbeschadigingen en verstuikingen vormen slechts een paar procenten van het totaal, voor professionele sporters bedroegen die ernstiger gevallen 3 per 1000 deelnemers per jaar. Amerikaans voetbal is 20 keer zo gevaarlijk. In trainingen wordt veel aandacht besteedt aan het voorkomen van letsels, op verdedigen ligt evenveel nadruk als op aanvallen.
Rond de wedstrijd is een heel circus van gokken, op alles kan gegokt worden, op de winnaar, maar ook op het aantal trappen en schoppen, de wijze van winnen etc. Match-fixing komt dan ook veel voor, echter, een speler die er op wordt betrapt, is voor de rest van zijn leven getekend.
Muay Thai verdient goed. Een wedstrijd van een onbekende 12-13-jarige levert al gauw duizend baht op, die van een bekende en ervaren vechter een slordige 1-2 miljoen baht.
De mannelijke taal van Muay Thai
Door te luisteren naar het gebruik van het soort taal dat tijdens en rondom Muay Thai wedstrijden wordt gebruikt kunnen we iets meer leren over hoe die mannelijke kant dan wordt opgevat. Veelgebruikte termen (cursief) zijn:
1 De boxers worden loek phoechaai ‘ echte mannen’ genoemd en vaak soephaap boeroet ‘echte heren’, om het mannelijk karakter en de waarden als ‘heer’ van de sport te benadrukken.
2 Waardigheid en trots liggen besloten in het woord saksi, als man maar ook als deel van de (nationale) gemeenschap.
3 Een van de belangrijkste eigenschappen van een goede vechter, even belangrijk als goede fysieke eigenschappen, is het bezit van liam/lak liam ‘scherpzinnigheid’ en ‘intelligentie’, om de tegenstander om de tuin te leiden.
4 Chan choeng, een ‘goede stijl, klasse, gratie’ wordt erg bewonderd en is een van de belangrijkste factoren die de scheidsrechter een winnaar doet aanwijzen.
5 ‘Ervaring’ kradoek moeay ( ‘botten’ of ‘ruggegraat’), een intensieve, langdurige training en discipline vormen ook een basis voor een succesvolle carrière.
6 Vechtersmentaliteit, de wil te winnen, wordt omschreven als chai die of chai soe mai joom phae: doorzetten niet opgeven.
Al deze eigenschappen worden bewonderd en zijn van essentieel belang voor een mooie, spannende, wedstrijd en om te winnen. Ook de verliezer wordt vaak geprezen als hij bovengenoemde eigenschappen ten toon spreidt. Tijdens gevechten worden deze zaken door de commentatoren steeds benoemd, en wordt het ‘mannelijk karakter’ ervan benadrukt.
De Thaise cultuur is een cultuur in overgang
Alles is veranderlijk en vergankelijk, het ene wat sneller dan het andere. Ik verbaas mij steeds weer over het grote contrast tussen de jeugd op het platteland en die in de grote stad, zoals de vrienden van mijn zoon. Deze laatste groep gedraagt zich, in woord en daad, bijna als de Nederlandse jeugd.
Tijdens en na de Aziatische crisis (1997) kwamen er een aantal films uit die Muay Thai verheerlijkten en waarin Thaise Muay Thai vechters duivelse buitenlandse (IMF) en binnenlandse krachten bestrijden om hun cultureel erfdeel, hun ‘Thai-ness’, te behouden. Films als ‘Ong Bak’, ‘Tom Yum Goong’, ‘Muay Thai’, ‘Nai Khanom Tom’ en misschien ook wel de bekende productie ‘Suriyothai’ (2001) zijn daar voorbeelden van.
Maar sindsdien is er een geleidelijke verandering opgetreden. De uitsluitend mannelijke cultuur van de Muay Thai wereld begint scheuren en gaten te vertonen. Vrouwelijke toeschouwers en vrouwelijke Muay Thai vechters zijn al vrij gewoon. Deze tendens wordt misschien het beste weergegeven in het leven van Noong Tum, vereeuwigd in de film ‘Beautiful Boxer’.
Het leven van Parinya Charoenphon ofwel Noong Tum (Thoom of Toom)
Noong Tum (1981) groeide op in een arm gezin in het Noorden van Thailand. Hij was enige tijd een samanen (novice) in welke tijd hij zich al bewust werd van zijn ‘vrouwelijkheid’, hij experimenteerde met lipstick en make-up. Om zijn familie te onderhouden en (later) om geld te verdienen voor een transgender operatie besloot hij Muay Thai vechter te worden en ging trainen in Chonburi.
Zijn eerste grote, publieke wedstrijd vond in februari 1998 plaats in het Lumpini Boxing Stadium waar hij, opgemaakt als vrouw, een grotere en gespierdere tegenstander versloeg en hem vervolgens kuste, tot vermaak bij sommigen en boosheid bij anderen. ‘Vrouwelijkheid’ was de ‘mannelijke’ wereld van Muay Thai binnengeslopen. In 1999 onderging hij een geslachtsveranderingsoperatie. In 2006 maakte zij een comeback en won een wedstrijd tegen een zware Japanner in Pattaya.
In 2011 opende ze, samen met de Amerikaanse acteur-schrijver Asanee Suwan, een trainingskamp in Pranburien en gaf later les aan kinderen op de Baan Poo Yai school. Als ik goed ben geïnformeerd heeft ze een dochter geadopteerd. De film ‘Beatiful Boxer’ over haar leven met Asanee kwam uit in 2003 en won verschillende prijzen. (Zie een interview met haar in onderstaande YouTube video)
Conclusie
De ‘mythe’ van de Thaise mannelijkheid bestaat uit meerdere lagen en is niet eenduidig. Aan het beeld van de ‘stevige drinker en rokkenjager’ kunnen we dat van de ‘vechtersbaas en kostwinner’ en dat van de ‘monnik’ toevoegen. Evenals voor de vrouw zegt het biologisch geslacht niet zo veel meer; sociale, culturele en economische rolpatronen zijn veel belangrijker aan het worden.
Bronnen:
- Wikipedia
- Pattana Kitiarsa, ‘Lives of hunting dogs’, Muai Thai and the politics of Thai masculinities, South East Asia research, 13, 1, pp. 57-90
[youtube]http://youtu.be/HhJLVhX37io[/youtube]