Na 2600 jaar zitten wij vast in een morele sleur

Vandaag, tweeduizend en zeshonderd jaar geleden gaf Boeddha zijn eerste preek, hetgeen de hoeksteen van de boeddhistische leer zou worden: vermijd extremisme, verkrijg inzicht in de realiteit van het lijden en de beëindiging daarvan en volg het achtvoudige pad om van het lijden verlost te worden.

In het boeddhistische spraakgebruik gaat het over het Middenpad, de Vier Nobele Waarheden en het Edele Achtvoudige Pad.

Dit jaar viert Thailand, met andere boeddhistische landen, 2600 jaar van verlichting door Boeddha. En vandaag, vieren Thaise boeddhisten de nationale Asarnha Bucha Day, dat niet alleen de eerste leer van de Boeddha markeert, maar ook de opkomst van de drie dingen waarin boeddhisten hun toevlucht kunnen vinden, namelijk. Boeddha, Dhamma en Sangha, ofwel het Drievoudig Juweel. Het is een belangrijke dag in een belangrijk jaar en er zullen heel wat religieuze ceremonies plaatsvinden, waar veel van Boeddha’s woorden zullen worden gereciteerd.

Maar zullen wij echt luisteren? Wees eerlijk, zijn wij boeddhisten echt bereid de woorden van Boeddha ter harte te nemen? Kijk eens rond en wat zie je?

Een samenleving overspoeld door overmatig materialisme, te midden van een huiveringwekkende onverschilligheid ten opzichte van grimmige ongelijkheid en een land diep verwikkeld in politiek geweld, dat is wat wij zien!

Boeddha leert ons, dat alle dingen en alle wezens met elkaar verbonden zijn en dat alle vormen van uitbuiting ongepast zijn. Toch zien wij de rijken en machtigen de aard en levensomstandigheden van de arme mensen blijven verdrukken, zich niet bewust, dat zij en hun kinderen ook zullen lijden wanneer de onderdrukten in opstand komen.

“Laat het los”, adviseer de Boeddha, “want alle dingen – ons lichaam, onze gevoelens, onze emoties, onze overtuigingen – zijn van voorbijgaande aard, waardoor je alleen maar het lijden creëert als je vast blijft houden aan het niet-bestaande ik, ik, ik.

Toch zijn de machthebbers, die allen verkondigen vrome boeddhisten te zijn, bezig om het land meedogenloos te vernietigen met hun weigering om hun macht los te laten, terwijl onze verdeelde, gewelddadig-gevoelige, kleurgecodeerde politiek gevangen zit in ideologische spelonken, dat aanzet tot haat en het demoniseren van elkaar.

Boeddha leert ons ook niet éénkennig te zijn en om dat te realiseren zul je willekeurig aan wie medeleven betonen. Maar, onze zogenaamde boeddhistische samenleving houdt zich strak aan het zogenaamde Thainess, zodat wij een oogje dichtknijpen bij alle vormen van uitbuiting, zeker als het gaat om mensen “niet één van ons”.

Als boeddhist geloof ik, dat ik nog steeds mijn toevlucht kan nemen in de Boeddha en de Dhamma, maar ik ben tegenwoordig niet zo zeker van de Sangha. Een gesloten systeem, geregeerd door autocraten en een geestelijkheid, die niet alleen alle contact met de wereld kwijtgeraakt is, maar ook niet in staat lijkt te zijn om schurkachtige monniken in de hand te houden, die het boeddhistische geloof in de vernieling helpen.

Het Boeddhisme leert ons de werkelijkheid zien, om te zien wat er echt is en wat we zien is niet mooi. Het Boeddhisme leert ons ook, dat verandering begint bij onszelf, dat is wat de praktijk van het Achtvoudige Pad behelst. Het is onze plicht om voortdurend onze kijk op de werkelijkheid te evalueren – dat alle zaken en verschijnselen van tijdelijke aard en dus voorbijgaande aard zijn – onze intenties en acties beheersen, of onze woorden waarachtig zijn, vriendelijk en nuttig, of onze manier van leven anderen geen pijn doet, of onze volharding in het ontwikkelen van bezorgdheid en helderheid van geest onze hebzucht, woede en begoochelingen hebben versoepeld – of dat onze strikte praktijken ons hebben gesterkt in een geloof in onze religieuze superioriteit.

Temidden van toenemende etnische en religieuze conflicten loont het om gehoor te geven aan de adviezen van de inmiddels overleden reformistische monnik Buddhadasa Bhikkhu: Begrijp de essentie van je eigen religie, moedig interreligieuze contacten aan en verlos jezelf van de machtige aantrekkingskracht van het consumentisme.

Morgen begint de periode van drie maanden waarin de monniken zich verdiepen in hun praktijken. Maar wij kunnen morele verantwoordelijkheid voor onszelf en anderen niet op de monniken afschuiven.

Tenzij wij ook de richtlijnen uit de eerste preek van Boeddha volgen, zullen wij niet zien, dat onze samenleving politiek, sociaal en ecologisch desintegreert als gevolg van onze verstoorde moraal.

Tenzij wij dat willen inzien, mogen we niet hopen, dat ons land en onze zielen uit een morele sleur gered zullen worden.

Sanitsuda Ekachai is assistent-editor, Bangkok Post.