Thailand Ontwricht: de dood van de Thaise-stijl democratie (slot)

Om Thailand beter de leren begrijpen moet je haar geschiedenis kennen. Daarvoor kun je onder meer in de boeken duiken. Eén van de boeken die dan zeker niet mag ontbreken is Federico Ferrara’s “Thailand Unhinged: The Death of Thai-Style Democracy” (Thailand Ontwricht: de dood van de Thaise-stijl democratie. Ferrara is docent Aziatische Politiek op de universiteit van Hong Kong. In zijn boek bespreekt Ferrara het tumult rondom het afzetten van oud premier Thaksin en het politieke gewoel in de decennia die daar aan vooraf gingen. De belangrijkste hoofdstukken vat ik in dit tweeluik samen.

Opnieuw sterft de democratie

Elke keer als er er een nieuwe kliek militairen op het punt staat de macht te gaan grijpen lezen we in de media dat de radartjes van het democratische systeem instabiel zijn en niet goed werken. Elke keer wordt de schuld gelegd bij de grote gespletenheid tussen de stad en de provincie (platteland). De grote verschillen in interesse, aspiraties en waarden: de opgeleide middenklasse tegenover de onopgeleide boeren. De boeren die niet met het hart of het verstand kiezen maar slechts op politici die hen beloftes doen zoals nieuwe banen of nieuwe infrastructuur, zij verkopen hun ziel aan de hoogste bieder. En door de grote aantallen burgers in de provincie komt er een parlement met leden die het van de boeren achterban moet hebben. Dit is uiteraard tegen het zere been van de stedelingen, die met hulp van het leger ingrijpen om het parlement te ontdoen van corruptie en immorele gedrag…

Ja, natuurlijk zijn er verschillen in o.a. welvaart, inkomen, opleiding. En natuurlijk zullen er verschillende soorten politici populair zijn onder de (eveneens intern gevarieerde) groepen kiezers. Maar de uitleg hierboven als verklaring waarom Thailand keer op keer tussen democratie en dictatuur schippert is ontoereikend. Zo is het belangrijk te weten dat tot recentelijk de politiek nauwelijks interesse had van het plattelandsvolk. Partijen maakte geen helder verkiezingsprogramma dat de boeren aansprak, als er verkiezingen waren koos men er liever voor een beroep te doen op de loyaliteit van kiezers aan lokale notabelen en de toezegging aan de boeren om bepaalde urgente zaken aan te pakken. Een goed samengevat lange termijn perspectief ontbrak door zowel een gebrek als vraag alsmede als aanbod.

Het was Thaksin die met zijn diepe zakken en voor zijn tijd ongekend uitgewerkt verkiezingsprogramma zijn concurrenten de loef afstook. De kiezers uit de provincie steunden hem massaal, zijn partij won ruimschoots de verkiezingen van 2001, 2005 en 2007. Thaksin drukte agressief zijn plannen door en de “niets doende” wetgevers hadden het nakijken. Mensen die kritiek op Thaksin hadden werden er van beschuldig “het land te schaden”. Mensen die het geweld van bijvoorbeeld de war on drugs door politie en leger onder leiding van Thaksin onderzochten kregen het stempel “een bedreiging voor Thaise onafhankelijkheid” te zijn. De Thaise democratie stierf opnieuw, ditmaal met toejuiching van het provinciale volk.

Het belang van de middenklasse en de elite

Het is de stedelijke middenklasse die de beslissende factor is in de pendel die zwaait tussen democratie en dictatuur. Met hun steun kan een democratisch gekozen parlement op onconstitutionele wijze op de knieën worden gebracht. Maar de massale demonstraties kunnen alleen worden gemobiliseerd met de middelen die de elite van Bangkok tot haar beschikking heeft. Het zijn zij die staan aan de wieg van de o.a. de People’s Alliance for Democracy (PAD), ook wel bekent als de geelhemden. De PAD vormden de oppositie tegen Thaksin en zijn stromannen. Maar in tegenstelling tot waar de naam voor staat, geeft de PAD weinig om democratie of het volk (people). Voor de rijken, de militairen en de adel is democratie slechts acceptabel zolang het parlement maar zwak, weinig daadkrachtig en makkelijk manipuleerbaar is. Zodra dit in het geding dreigt te komen kun je de voetstappen van de militairen al van verre horen. Als het even kan grijpt met dan in met het excuus dat de democratie herstelt met worden, kan die kaart niet gespeeld worden dan legt men uit dat Thailand nog niet toe is aan democratie zolang het achterlijke volk blijft stemmen op criminelen.

Keer op keer ondermijnt de elite het volk en de ontwikkeling van een echte democratie. Thaksin moest niet verdwijnen omdat hij fraude pleegden, zijn zakken vulden, aan vriendjes politiek deed of het bloed van vele honderden mensen aan zijn handen had zitten. Nee, hij moest simpelweg verdwijnen omdat hij de een bedreiging vormde voor de elite.

Waarom is Thaksin niet vervolgd voor misdaden tegen de menselijkheid die onder zijn bewind plaatsvonden? Het was niet Thaksin zelf die de schoten had gelost, het was niet Thaksin die burgers op elkaar stapelde in legertrucks met hun dood tot gevolg. Thaksin zou nooit vervolgd kunnen worden zonder dat er ook consequenties zouden zijn voor de betrokken militaire. “Ik volgde alleen bevelen op” is juridisch gezien geen excuus zo weten we van het na-oorlogse Nürnberg tribunaal. En de Thaise rechtspraak of de hoge militairen zouden nooit toestaan dat hoge officieren terecht zouden moeten staan.

Thailand’s democratie is niet al tientallen jaren lang langzaam in ontwikkeling, de democratie wordt al die jaren tegengewerkt, ondermijnd en gemanipuleerd. De zware jongens zorgen er voor dat de democratie zo slecht werkt dat de mensen simpelweg niet om méér democratie zullen vragen.

Thaise-stijl democratie

Dictators vallen er regelmatig op terug: het excuus om “cultuur” te gebruiken als rookgordijn die democratische hervormingen ondermijnen. De nationale normen en waarden moeten vrij blijven van vreemde smetten. Zelfs in het westen vind het zijn weerklank, het idee dat die achterlijke derdewereldlanden te barbaars zijn om met democratie om te kunnen gaan.

Ook in Thailand neemt het woord “democratie”’ al sinds 1932 een belangrijke plaats in. Maar sinds Sarit -eind jaren 50- gebruiken autoritaire heersers het concept ‘Thaise-stijl democratie’ als het betere alternatief. Het betekent een inperking van vrijheden van burgers en de autonomie van gekozen vertegenwoordigers. Onder Sarit werdt de vrijheid van meningsuiting en recht op vergadering geschrapt ten gunste van een systeem waarbij een vaderlijke leider (Pho Khun) zijn kinderen in het land aanhoorde, er de juiste interpretatie aan hing en om er vervolgens mee aan de slag te gaan. Tot op de dag van vandaag werkt die visie door. Zodra gekozen vertegenwoordigers niet het spelletje van de elite mee spelen worden ze aan de kant gezet als “corrupt” en “immoreel”.

Maar de “Thaise-stijl democratie” heeft nog minder met de Thaise cultuur te maken dan dat het met democratie te maken heeft. Er is niets Thais aan mensen tegen een tempelmuur te zetten en neer te maaien met een machinegeweer, er is niets Thais aan de schaamteloze hypocriete van militaire dictators die zichzelf met miljoenen verrijken terwijl ze anderen van corruptie betichten. Er is niets Thais aan religie in een politiek instrument te vervormen, er is niets Thais aan propaganda op scholen en de massa media, er is niets Thais aan het onderdrukken van de armen ten gunste van de rijken. Dat zijn niet de kenmerken van de Thaise cultuur. Dat zijn simpelweg kenmerken van autoritair bewind.

Geen enkel land is van nature geschikt of ongeschikt voor democratie, ook in Europa heeft het veel strijd, tijd en bloed gekost om de democratie tot stand te brengen. Een “Thaise- stijl democratie” is niets anders dan de doorsnee Europese-stijl dictatuur.

De elite als obstakel

Het echte obstakel voor democratie in Thailand is niet de Thaise cultuur maar de elite en haar belangen. Een elite die maar wat graag ideeën van buiten importeerde zolang het hen maar ten goede kwam. Het afwijzen van democratie heeft dan ook niks te maken met het beschermen van de Thaise democratie. Het steunen van een “Thaise- stijl democratie” betekent simpelweg het beamen dat de zware jongens bepalen wat er in in overeenstemming is met traditie en wat niet. Of Thailand baat heeft bij democratie blijft een persoonlijke mening, maar er is zeker niets on-Thais aan de vrijheid je eigen toekomst te kiezen, je eigen mening te uiten, om politieke partijen te vormen of lid van te worden, om andere materie te lezen dan de propaganda van het regime, of om de regering verantwoordelijk te willen houden voor haar daden. De vele honderden die gestorven zijn omdat ze het lef hadden meer politieke rechten te eisen lieten zich geen zand in de ogen strooien. En zelf sta ik liever aan hun zij dan aan de kant van hun beulen. – Federico Ferrara 2011.