Het leven van koning Ananda, zijn overlijden en de nasleep

Ananda Mahidol werd op 20 september 1925 geboren in Heidelberg, Duitsland, waar zijn vader prins Mahidol na Songkhla (zoon van koning Chulalongkorn) behandeld werd voor een nieraandoening. Na wat omzwervingen en na het overlijden van zijn vader in 1929 vestigde het gezin zich in Lausanne, Zwitserland. Na de troonsafstand van zijn oom, koning Prajadhipok (Rama VII) in 1935 werd hij op 9-jarige leeftijd tot koning uitgeroepen, Rama VIII.

Na een regentschap keerde hij als regerend vorst in december 1945 naar Siam terug. Hij overleed op tragische wijze in de Borophiman Troonzaal op 9 juni 1946 waarna zijn jongere broer, Bhumibol Adulyadej hem als koning opvolgde.

Ananda’s jeugdjaren

Zijn vader was prins Mahidol na Songkhla, een zoon van koning Chulalongkorn en zijn moeder was Sangwan, een verpleegkundige van zeer eenvoudige afkomst (haar ouders waren eenvoudige ambachtslui en marktkooplieden), in Thailand meestal Somdej Ya genoemd, ‘Eerbiedwaardige Grootmoeder’.

In koninklijke kringen werd gefluisterd dat vader prins Mahidol er progressieve ideeën op nahield en algemeen stemrecht wenste.  Francis Sayre verklaarde laten dat prins Mahidol tijdens een ziekte in 1928  hem smeekte ervoor te zorgen dat zijn zonen niet de troon zouden bestijgen als hij zou sterven. Dat mocht niet zo zijn.

Het meest opmerkelijk aan Ananda’s jeugdjaren was dat hij, evenals zijn twee jaar oudere zus, Galyani Vadhana, en zijn twee jaar jongere broer, Bhumibol, zijn kinderjaren en zijn opleiding vrijwel geheel in het buitenland doorbracht. 

Beide broers volgden eerst korte tijd onderwijs op de christelijke Mater Dei school in Bangkok, Ananda van zijn 5^e tot zijn 8^e  jaar en Bhumibol ruim een jaar tot zijn 6e. In 1929 overleed hun vader, prins Mahidol.

In 1933 verhuisde het gezin naar Lausanne, Zwitserland. Aannemelijk is dat moeder Sangwan zich beperkt voelde in haar vrijheid door de strikte koninklijke protocollen (ze kon ook slecht tegen de hitte, zei ze) en zij haar kinderen een vrijere opvoeding gunde. De kinderen werden geplaatst op de École Nouvelle de la Suisse Romande, een progressieve school met een op Europa gericht curriculum. Er was enig thuisonderwijs in het Thais, het boeddhisme en later in koninklijke aangelegenheden.

In 1935 kwam de grote ommekeer in het leven van Ananda. Zijn oom, koning Prajadhipok, Rama VII, die zich al een jaar had teruggetrokken in Engeland, deed afstand van de troon na problemen met de politieke situatie in Siam. Zijn vader en grootvader hadden veel zonen, maar het sterftecijfer onder hen was groot, naar men zegt door inteelt want huwelijken met halfzusters en nichten waren heel gewoon.  Er waren twee acceptabele troonopvolgers en de keuze viel op Ananda die zo op zijn negende levensjaar de achtste koning uit de Chakri dynastie werd.

Dat gaf wel wat problemen. De  verwanten van moeder Sangwal in Thailand bekritiseerden haar daarna soms om haar keuzes in de opvoeding van haar kinderen. In 1935 schreef ze aan haar schoonmoeder Sawang : ‘…als mensen mij de les lezen, omdat ik een gewoon burgermeisje ben dan bekritiseren ze ook mijn kinderen. Als ik niet geschikt ben als moeder van een koning laten ze dan maar een andere koning zoeken wiens moeder van koninklijke afkomst is’. Moeder Sangwan beperkte officiële bezoeken tot de zaterdag. De kinderen groeiden Europees op en spraken altijd Frans met elkaar (Thais met hun moeder en de bedienden) en hun Thais had in 1945 een buitenlands accent.

Om Ananda niet te veel bloot te stellen aan de verantwoordelijkheden en de lasten van het koningschap weigerde de moeder ondanks vele verzoeken een bezoek te brengen aan Siam. Pas eind 1938 keerde het gezin voor een paar maanden naar Thailand terug waar Ananda heel enthousiast werd verwelkomd en toegejuicht en waar hij een aantal koninklijke rituelen uitvoerde.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef het gezin in Lausanne waar Ananda rechten ging studeren. Hij raakte daar ook bevriend met een Zwitsers meisje, Marylene Ferrari, dochter van een dominee.

Hun oudere zus, Galyani, volgde een opleiding tot lerares Frans, zij zou later in Thailand docente Frans worden en meewerken aan   het verbeteren van het onderwijs in die taal, naast veel activiteiten op  artistiek gebied.

Verhalen en beelden laten zien hoe de twee broers en de zus genoten van een onbezorgde jeugd in Lausanne, niet gehinderd door de beperkingen die een hofhouding hen zou hebben opgelegd.

Ananda’s terugkeer naar Thailand

In december 1945 keerde het gezin naar Thailand terug voor een kort bezoek. Ze werden opnieuw zeer enthousiast ontvangen. Ananda voldeed aan zijn koninklijke verplichtingen. Zo reisde hij naar een kamp ven de vrijheidsbeweging Seri Thai (‘Vrije Thais’) waar hij het pistool cadeau kreeg die later zijn dood zou veroorzaken.

Zijn tijdgenoten, zoals de Britse opperbevelhebber Lord Mountbatten, beschreven hem als aardig maar verlegen en schijnbaar niet erg op zijn gemak in zijn rol als koning. Opmerkelijk was dat hij bezoekers die zich voor hem op de grond wierpen verzocht op een stoel plaats te nemen, zodat ze op gelijk niveau met elkaar konden praten.

Beide broers waren gek op wapens waarvan er vele in hun slaapkamers lagen, sommigen geladen. Ze oefenden er mee in de paleistuin.

De bedoeling was dat de familie op 13 juni 1946 zou afreizen naar de Verenigde Staten en Engeland waarna ze in Lausanne hun studie zouden voortzetten. Op 9 juni echter sloeg het noodlot toe.

Ananda’s dood

Op die gedenkwaardige dag, zondag 9 juni, maakte moeder Sangwan Ananda wakker om 6 uur ’s ochtends. Enige tijd later maakte een lakei, But, een ontbijt klaar, maar Ananda voelde zich niet lekker en at niets. Een andere lakei, Chit, kwam om te praten over zekere medailles en decoraties. Om 9 uur bezocht Bhumibol zijn broer die lag te dutten op bed.

Om 9.20 klonk een enkel schot uit de slaapkamer van Ananda. Chit rende naar binnen, zag Ananda en rende weer naar buiten, roepende ‘De koning is dood door een schotwond!’ Moeder Sangwan volgde Chit naar de slaapkamer, zag Ananda, nam hem in zijn armen en huilde: ‘Mijn lieve zoon, Ananda’. 

Ananda lag achterover op bed met een schotwond in zijn voorhoofd en een revolver, een Colt 45 naast zijn linkerhand.

De nasleep

De verwarring in de slaapkamer van Ananda die ochtend was groot en zorgde ervoor dat veel forensisch bewijsmateriaal verloren ging, zoals vingerafdrukken op het pistool.

De eerste aankondiging van het paleis sprak over een ‘ongeluk’, zonder nadere details.

Seni Pramoj en de Democratische Partij verspreidden het gerucht dat het een moord moest zijn geweest en dat Pridi Banomyong er de aanstichter van was. Dat was één van de redenen dat veldmaarschalk Pleak Pibunsongkhraam in 1947 een staatsgreep uitvoerde tegen de gekozen regering van Pridi.

Vlak daarna werden drie personen, de paleissecretaris Chaliow Patoomros en twee kamerdienaren, Butsya Patamasirind en Chit Singhasseni, gearresteerd en aangeklaagd wegens hulp bij een samenzwering om de koning te vermoorden. Een langdurig proces volgde waarbij vastgesteld werd dat géén van deze drie het fatale schot had gelost en waarbij twee eerst werden vrijgesproken van alle schuld. Later volgde in hoger beroep een nieuw proces dat uiteindelijk in een doodvonnis opleverde voor alle drie genoemde personen wegens ‘medeplichtigheid’ aan de moord.

Tijdens hun gevangenschap werden deze drie verdachten vaak geslagen en beledigd. Twee advocaten van de verdediging werden vermoord, twee anderen aangeklaagd wegens verraad. Dat leidde er toe dat de 23-jarige en net in de rechten afgestudeerde dochter van Chaliow de verdediging overnam.

Sulak Srivaraksa vermeldt in zijn boek ‘Powers That Be’ dat premier Phibun driemaal een gratieverzoek indiende die echter niet werd gehonoreerd.

Alle drie werden in 1955 door een vuurpeloton geëxecuteerd onder het oog van de corrupte en in opium handelende politiechef Phao.

Later verscheen een, nu in Thailand verboden, boek waarin beargumenteerd werd dat Ananda zelfmoord pleegde omdat hij ongelukkig was met zijn rol als koning en de strenge afwijzing door het hof van zijn burgerlijke vriendin Marylene Ferrari.

In de officiële literatuur wordt de dood van Ananda meestal ‘mysterieus’ genoemd, zonder in verdere details, als een schotwond, te treden. Er rust een taboe op.

De as van koning Ananda Mahidol, Rama VIII, rust onder een Boeddhabeeld in Wat Suthat.

Wat de Nederlandse kranten schreven

Het dagblad Trouw meldt op de voorpagina op 11 juni 1946 het volgende:

Geheimzinnige dood van de koning van Siam

De twintigjarige koning van Siam, Ananda Mahidol, werd zondag dood in een slaapkamer van het Barompinan-paleis te Bangkok gevonden, meldt Associated Press. Hij had een kogelwonde in het midden van zijn voorhoofd. Naar officieel in medegedeeld, is zijn dood aan een ongeluk te wijten.

Volgens verklaringen van hofdignitarissen was de koning op 6 uur ’s ochtends opgestaan. Hij had toen, wegens een ongesteldheid, waarvan hij enige dagen last had, een medicijn genomen. ’s Ochtends om 9 uur werd hij dood aangetroffen. Een zegsman van de hofhouding deelde later, volgens Reuter, mede, dat de koning als gevolg van het uit  elkaar springen van een geweer om het leven is gekomen.

Als opvolger is in een speciale parlementszitting Mahidol’s 18-jarige broer, prins Phoemiphon, eenstemmig gekozen. Tevens werd een regentschapsraad van drie benoemd.

De koning zou 13 Juni naar de Ver. Staten vertrokken zijn en vandaar in het begin van Juli naar Londen en Zwitserland waar hij in Bern gestudeerd heeft aan de Ecole Nouvelle de la Suisse. De directeur dezer instelling, Paul Rey, verklaarde, naar Associated Press uit Bern meldt, dat de koning voor zijn vertrek naar Siam bezorgdheid had laten blijken over de mogelijkheid, dat hij vermoord zou kunnen worden. De directeur maakte voorts melding van een enkele verhouding, die de koning in Zwitserland met dames-studenten had gehad, doch geen ernstig karakter heeft gedragen.

 Het Algemeen Dagblad schrijft op 11 juni 1946  onder andere het volgende:

Siam

……….Er is een belangrijke politieke crisis in Siam ontstaan met de ontijdige dood van den 20-jarige koning Ananda Mahidol. De “geweer explosie” waaraan de dood van den monarch wordt toegeschreven is de climax van een serie paleis intriges en kibbelarijen sinds de koning verleden jaar December uit Zwitserland terugkeerde. Siam dat reeds in een chaos is als gevolg van het gronddispuut van Frankrijk en de grensincidenten aan de Mekong rivier staat nu voor eeen belangrijke beslissing over de toekomst van zijn door de tijd geëerde monarchie.

Het feit dat sinistere elementen aan het werk waren tegen de troon werd reeds duidelijk toen Ananda pas een maand terug was in Bangkok en iemand zijn slaapkamer  binnendrong en een revolver stal. Er kwamen ook berichten binnen uit geloofwaardige bronnen dat het leven van den monarch in gevaar was. Het gerucht ging dat hij zou aftreden, ofschoon daar niet veel waarde aan werd gehecht omdat er nooit openlijk tegen het koningschap werd geageerd. Daarenboven nam de jonge koning niet actief deel aan de politiek.

Misschien duurt het nog een tijd voor de gehele geschiedenis van ’s konings dood bekend wordt, want Bangkok is berucht om de officiële onderdrukking van bijzondere gebeurtenissen. De dood van Ananda is slechts een hoofdstuk meer in het boek van het leven van een natie welk hoofdstuk getiteld zou kunnen worden “Koningen sterven Jong”.  Drie heerschers stierven in 25 jaar tijd. Rama VI, die bekend stond als dichter……..

Een aantal andere kranten, zoals uit Suriname, Curaçao, plaatselijke bladen en ‘De Waarheid’ hadden als kopje boven het bericht ‘Werd Siams koning vermoord?’

Hier een aantal foto’s van Ananda, vaak samen met zijn broer Bhumibol. Ze waren onafscheidelijk.

Ananda op school

en thuis

Een langer verhaal in het Thais, vermeldt zijn overlijden maar niet de wijze waarop

Een tuinfeestje met koning Ananda, Engelse, Thaise en andere hoogwaardigheidsbekleders. Opmerkelijk is de ontspannen sfeer die we later nooit meer tegenkomen aan het koninklijk hof.

 Noten

Ananda betekent ‘vreugde’, Ananda Mahidol ‘de Vreugde van Mahidol’.

Voornaamste bron

Galyani Vadhana, Chao Nai Lek Lel Yuvakrastika, 1996 (jeugdherinneringen, de bijnaam van Bhumibol was ‘Lek’, ‘Kleintje’)

Over deze blogger

Tino Kuis

Geboren in 1944 in Delfzijl als zoon van een eenvoudige winkelier. Gestudeerd in Groningen en Curaçao. Drie jaar als arts gewerkt in Tanzania, daarna als huisarts in Vlaardingen. Een paar jaar vóór mijn pensioen getrouwd met een Thaise dame, we kregen een zoon die drie talen goed spreekt.
Bijna 20 jaar in Thailand gewoond, eerst in Chiang Kham (provincie Phayao) daarna in Chiang Mai waar ik graag allerhande Thai lastigviel met allerlei vragen. Volgde het Thaise buitenschoolse onderwijs waarna een diploma lagere school en drie jaar middelbare school. Deed veel vrijwilligerswerk. Geïnteresseerd in de Thaise taal, geschiedenis en cultuur. Woon nu alweer 5 jaar in Nederland samen met mijn zoon en vaak met zijn Thaise vriendin.

Lees hier de laatste artikelen

Oudere postings van deze blogger

• Geschiedenis5 mei 2025Het leven van koning Ananda, zijn overlijden en de nasleep
• Taal23 april 2025Lieve, lieve-stoute woordjes en enige scheldwoordjes in het Thais
• Achtergrond17 april 2025De betekenis van ‘sawasdee’: hoe culturen elkaar beïnvloeden en veranderen
• Nieuws uit Thailand9 april 2025Wetenschapper Paul Chambers van de Naresuan Universiteit in Phitsanulok gevangen gezet wegens verdenking op majesteitsschennis