Indrukwekkend afscheid van een lieve oma
Nog slaapdronken kreeg mijn vrouw op vrijdagmorgen via de telefoon de mededeling dat haar moeder die nacht onverwacht was overleden. Haar oerschreeuw moet straten verder te horen zijn geweest. Khun Yai (oma) woont in een afgelegen wijkje van het dorp Sam Ngao, bekend van de Bumiboldam), op bijna 700 kilometer afstand van onze woonplaats Hua Hin.
Zo snel mogelijk die kant op, maar de vraag was hoe. De eerste bus vertrok pas diezelfde avond en ik stond op het punt dochter Lizzy naar school te brengen. Pijlsnel de plannen omgegooid, wat spullen gepakt en hond Chico ondergebracht in een hotel voor viervoeters. En de school van Lizzy gebeld met de mededeling dat ze een paar dagen afwezig zou zijn.
Oma was een bijzonder vriendelijke vrouw van 79, weliswaar een krakende wagen, maar u weet wat daarmee gebeurt. Ze was vel over been, had mijn schoonvader een jaar of tien geleden verloren, en woonde alleen aan de rivier Ping in een houten huis op palen. Prima volgens Thaise begrippen, voor ons niet echt comfortabel.
Mijn vrouw had via de telefoon bijna dagelijks contact met haar moeder, die doorgaans antwoord gaf op niet gestelde vragen. De avond voor haar dood hadden de twee nog contact gehad. Het overlijden kwam dan ook als een schok. Oma werd, voor zo ver ze dat toeliet, verzorgd door naaste familie.
Na een rit van bijna tien uur zagen we dat de familieleden de zaak goed onder controle hadden. Oma lag in een eigen houten kist in een grotere koelkist, versierd met knipperende kerstlampjes. Op het erf aan de voorkant van het huis stonden overkappingen met stoelen voor meer dan honderd gasten. Achter het huis waren de nodige Thaise vrouwen al bezig met het bereiden van maaltijden voor diezelfde gasten. Naar goed Thaise gebruik gaat ook hier de liefde voor de overledene door de maag. Dat is wel wat anders dan het karige kopje koffie met plakje cake in Nederland.
’s Avonds was het de beurt aan vier monniken om hun mantra’s op te dreunen. Dat deed me op de een of andere manier denken aan mijn roomse jeugd en met name aan de litanie van Allerheiligen: santa Barbara, ora pro nobis (bid voor ons).
Deze gang van zaken herhaalde zich de volgende twee dagen, met dit verschil dat na vertrek van de monniken de flessen bier en Lao Khao en de speelkaarten op tafel kwamen. Opmerkelijk was het grote aantal bezoekers. Oma was niet alleen een bekende verschijning in deze buurtschap, haar overleden man was in vroeger tijden (vice)dorpshoofd geweest. Daar komt bij dat velen in dit gebied op de een of andere manier (aangetrouwde) familie zijn (of zich zo voelen/gedragen). Menige vraag van mijn kant naar de identiteit van iemand werd door mijn vrouw beantwoord met: “Oh, dat is familie”. Waarna de uitleg stokte. Maar iedereen deelde in de kosten van de uitvaart door het deponeren van een envelop met inhoud, gebruikelijk bij Thaise crematies. Naam en bedrag werd genoteerd in een schrift opdat de gulle gevers hun geschonken bedrag weer terugkrijgen als zich bij hen in de familie een sterfgeval voordoet.
Net zo opmerkelijk was de manier waarop iedereen op andere manieren zijn steentje bijdroeg. Tot en met het optuigen van het baldakijn waaronder oma op een aanhangwagen haar laatste rit zou maken. Het was op zich vermakelijk te zien welke discussies bij het bouwen ontstonden over de juiste manier om dit bouwwerk te vervolmaken.
Op maandag, de dag van de crematie ging de koelkist open en werd oma in haar eigen kist getoond. Deksel eraf om een en ander te controleren voordat de hele stoet zich naar de tempel met crematorium begaf op iets meer dan loopafstand. Nu zaten op het podium negen monniken, onder wie een kleinzoon die voor deze gelegenheid even was ingetreden. Ook hier weer een collecte. De opbrengst wordt ter plekke geteld.
Na de nodige plichtplegingen met de gebruikelijke hotemetoten ging de stoet naar de oven. Drie keer er omheen met mijn vrouw aan het hoofd, in haar armen een foto van oma. Een tot tranen roerend gezicht.
Zeker in zo’n dorp zijn gebruiken en rituelen nog altijd in zwang. Als de persoon in kwestie net is overleden, worden zijn handen gevouwen en met een touwtje bijeengehouden. Voor de oven gaat de kist nogmaals open en wordt dat touwtje vervangen door een beter exemplaar. Dit alles om maar zo goed mogelijk in het hiernamaals aan te komen. Vervolgens breekt iemand twee kokosnoten boven het stoffelijk overschot en giet het water er overheen, gevolgd wat flessen brandspiritus. De dichte kist verdwijnt dan in de oven.
In onze ogen vreemd is dat naaste familieleden water gooien tegen de achterkant van de oven. Als ik het goed begrepen heb is dit om te voorkomen dat de overledene het te warm krijgt?
Dan zit de zaak er nog niet op. De gulle giften moeten nog geteld en ook die avond komen de monniken langs en beslist niet voor een aalmoes. Inmiddels is bekend dat alleen het eten voor de gasten 56.000 baht heeft gekost.
Een Thaise crematie laat zien hoe docht het leven bij de dood staat. Oma was 79 jaar en dat is maar 5 jaar ouder dan ikzelf. Hodie tibi, cras mihi: heden gij, morgen ik….
Interessant Hans die verhalen over rituelen en gebruiken in een dorpse samenleving.
Dat maak je in een condominium in de stad niet mee.
Allereerst gecondoleerd Hans met het verlies van je schoonmoeder.
De eerste keer dat je zoiets meemaakt is heel erg indrukwekkend en niet te vergelijken met de koffie met plakje cake zoals je al aangaf.
Als je in Nederland vanaf je geboorte hebt betaald aan een uitvaartverzekering en je na 80 jaar als het meezit van al dat geld een zeer eenvoudige uitvaart krijgt,en vaak moet er nog bijbetaald worden dan is het Thaise systeem in mijn ogen toch een stuk beter.
Uiteraard ook gecondoleerd met het verlies.
Het verschil in afscheid nemen is nog al groot tussen de BV.nl en Thailand.
Het zal met de overtuiging naar het hiernamaals te maken hebben denk ik.
Verzekeringen doet men hier [bijna] niet aan zoals geschreven, donaties die verdacht goed bij gehouden worden wel.
Ook op de ‘after party’ honderd dagen later.
Ongeacht dat het een feest lijkt met een enkele traan in Thailand is er bij vele veel verdriet, daar verschillen de uitvaartdiensten in beide landen niet erg veel mee.
Het is geen commentaar, maar denk dat GeertP wel erg zwart-wit toelicht hoe het in Nederland gaat met een uitvaartverzekering.
Kon er meerdere die daar niet aan deden.
Zie quote
Dit is niet verplicht. Heeft u geen verzekering, dan moeten uw nabestaanden de uitvaart betalen. Als er geen nabestaanden zijn, dan betaalt de gemeente de begrafenis of crematie. De gemeente kan kosten op uw erfenis verhalen.
Gecondoleerd Hans.
Mijn vrouw komt uit een dorp vlakbij Surin. Ik heb daar diverse crematies en de rituelen eromheen meegemaakt. Het is inderdaad een bijzonder ritueel om mee te maken.
Ondertussen weet ik dat iedereen voor dit soort gelegenheden een paar mensen “onder de knop” (van de telefoon) heeft zitten. Met een paar telefoontjes worden de tenten geregeld waar de gasten onder kunnen zitten ter bescherming tegen zon en regen, wordt de “catering” geregeld (vaak een ploegje van 4 of 5 mensen die met kookgerei en al voor komen rijden en op verzoek ook het voedsel meenemen, maar dit kun je ook zelf regelen) en komt een lokale “geluidsman” de geluidsinstallatie plaatsen.
Dorspbewoners geven geld aan de familie. Dit wordt inderdaad ter plaatse geteld en genoteerd. Waarom? Omdat het principe van wederkerigheid geldt. Bij een overlijden in jou familie krijg je namelijk dezelfde bijdrage weer terug. Zo helpen ze elkaar.
Het is ook gebruikelijk dat familie (vaak zoon of kleinzoon) monnik worden. Ik meen te weten dat dit 3 personen zijn. Die krijgen daar ook geld voor. Vaak dus een (klein)zoon, maar ook buurjongen of vrienden,
En hoewel het verdriet er natuurlijk ook is, “vieren” en eren de Thais de overledenen ook. Dat gaat anders dan bij ons. Misschien wel mooier, omdat genieten van het leven belangrijk is.
Gecondoleerd met het overlijden van je schoonmoeder, Hans.
Ik vond een uitvaart in Thailand ook vaak indrukwekkend. Ik droeg regelmatig bij met het wassen van het lijk. Maar ik haatte het gokken.
Twaalf jaar geleden overleed het aardige neefje en de beste vriend van mijn zoon, beiden toen 12 jaar. Mijn zoon werd een dag ingewijd als noviet. Een ouder nichtje hield een ontroerende toespraak waarin ze het leven van haar neef beschreef, de goede dingen en de slechte dingen. Toen het vuur in de oven ontbrandde slaakte de moeder een hartverscheurende jammerkreet die ik me nog steeds herinner.
Alle rituelen rond een uitvaart hebben een betekenis. Ik heb gezocht maar kon niet vinden wat het water gooien tegen de achterkant van de oven betekent. Tijdens de gebeden zie je vaak dat mensen water gieten in een kommetje waarmee ze aangeven dat ze hun goede karma naar de overledene sturen om zo een betere hergeboorte mogelijk te maken. Als de mensen de crematieplaats verlaten staat er vaak een kom water waar ze hun handen wassen met een gebed om de kwade geesten te weren.
Gecondoleerd met het verlies van je schoonmoeder Hans.
Mijn welgemende condoleances met het verlies van je schoonmoeder.
Ik woon nu sinds 2006 in Thailand en in die 22 jaar ben ik naar verschillende typen begrafenissen geweest. Wat Hans hier beschrijft is wat er gebeurt op het platteland. Ik heb dat zelf ook een paar keer meegemaakt. Een begrafenis in het middenklasse milieu en hoger (in Bangkok) gaat er echt anders aan toe, in mijn ervaring. Geen envelopjes, geen drie ronden rondom het crematorium, geen tenten rondom het huis (maar uitbesteed), geen vuurwerk (om geesten te verjagen), geen watergesprenkel en zeker geen drank en gokken. Je zou kunnen zeggen: een meer wereldse manier van afscheid nemen, natuurlijk wel met monniken.