Bangkok’s beauties: Tom en Dee’s

Het is een broeierige avond in Bangkok. De hitte van de dag hangt nog in de brede hoofdstraat van uitgaanscentrum RCA in een buitenwijk van de stad. Westerse beats pompen uit de clubs die voornamelijk welgestelde, Bangkokse pubers trekt. Val je op vrouwen, dan loop je door tot Club Zeta, de Sapphische parel van de stad. Bedenk van tevoren wel even of je butch of femme bent, anders raakt iedereen in de war…

Voor de deur van de club is het een komen en gaan van de Bangkokse lesboscene. Een bloedmooi meisje met glanzend zwart haar, hotpants en stiletto heels komt voorbij gelopen. Haar hand valt losjes in die van haar tomboy vriendinnetje, gestoken in een zwarte skinny jeans waar ze een zwart cowboy blousje in heeft gestopt. Haar korte piekhaar is zorgvuldig opzij gekamd. Koppeltjes zoals deze zie je in het nachtleven, maar ook gewoon op straat.

Maar pas op: label ze niet als lesbiennes. ‘Mensen noemen zich het liefst tom of dee. Tom komt van tomboy en dee is een afkorting van Lady,’ legt Koy uit. Met haar brede schouders en kort geknipt haar gokken we dat zij in het hokje tom past. En dat klopt. ‘Tom ziet eruit zoals ik, als een jongetje. Dees zijn lastiger te onderscheiden, die zien er gewoon uit als meisjes.’

Wat ben ik dan?

Met mijn lange haren zou ik naar Thaise maatstaven een dee moeten zijn. Fotograaf Isabelle heeft kort haar en valt daarmee in de categorie tom. We besluiten de proef op de som te nemen en onze identiteit door de ogen van Phu, een Thaise dee met hele lange, gelakte nagels te bekijken. ‘Ben ik een dee,’ vraagt Isabelle haar. Phu schudt van nee. ‘Een tom dan,’ probeert Isabelle. Een nog duidelijkere nee volgt.

Phu’s blik dwaalt af naar Isabelle’s substantiële boezem. ‘Zijn het mijn borsten?’ wil ze weten. Phu knikt en verbergt een hysterisch lachje met enige schaamte achter haar hand. ‘Ik hou niet van borsten. Mijn vriendje – zoals de meeste dees hun vriendinnetje noemen – bindt ze af,’ zegt ze. Op de vraag wat wij dan zijn antwoordt ze: ‘You are lesbians.’

Als we het goed begrijpen zijn lesbians vrouwen die op vrouwen vallen waaraan je kunt zien dat ze beide vrouwen zijn. Tom daarentegen gedraagt zich als een jongen. Ze kleedt zich in spijkerbroek en een T-shirt, rijdt de auto en bindt haar borsten af. De dees zijn op en top vrouwen met lippenstift, glittertasjes en hoge hakken. In Thailand heb je het als man voor het zeggen. Je vrouw kookt, wast en behaagt je. Binnen een tom/dee relatie richt tom zich juist op het pleasen van haar dee.

‘Ik vind een tom fijner dan een gewone jongen’, zegt Joy, de manager van Zeta. ‘Tom zorgt goed voor je. Ze kookt en maakt schoon. Neemt je mee uit winkelen en je kunt, in tegenstelling totjongens ook met haar over meisjesdingen praten.’ Tomboy Dang kan dat beamen: ‘Ik kook en ik maak schoon. Dat vind ik leuk,’ zegt ze.  Ook in bed staat tom in dienst van haar dee. ‘Mijn vriendje mag mij overal aanraken,’ vertelt Phu. ‘Andersom geldt dat niet. ‘Kussen mag. Handen vasthouden ook. Maar ik ga niet daar,’ zegt ze knikkend op haar kruis. ‘Want daar zit niets.’

Twee gezichten

De Thaise maatschappij is over het algemeen heel open ten opzichte van gays. De bekendere Kathoey of ladyboys kom je in het nachtleven tegen, maar ook in vol ornaat achter de kassa bij de supermarkt.

De Kathoey vormen in Thailand een derde sekse: een man waar een vrouwelijke geest in schuilt. In de tomboy tegenhanger schuilt een  mannelijke geest. ‘In het westen maken we een onderscheid tussen gender en seksualiteit,’ zegt Megan Sinnott, een Amerikaanse wetenschapper die veel onderzoek heeft gedaan naar toms en dees. ‘In Thailand doen ze dat niet en is tom’s voorkeur voor vrouwen een logisch gevolg van haar mannelijke gender. Dees vallen op de mannelijkheid van de vrouwen in plaats van de mannelijkheid van mannen.’

De terminologie tom en dee bestaat al sinds het einde van de jaren ’70 maar de laatste vijf jaar is de subcultuur flink gegroeid, zeker onder invloed van Zeta en E-fun – een andere women’s only zaak – die alle dagen van de week geopend zijn. Er bestaan zelfs bladen voor tom waarin staat hoe ze zich moet kleden. ‘De Thaise maatschappij is behoorlijk strikt in genderrollen’, zegt Cee Webster. Cee is Amerikaanse en verruilde vijf jaar geleden New York voor Bangkok. Ze runt er de website www.bangkoklesbian.com, een ontmoetingsplek voor lesbiennes in Bangkok die niet volgens de tom/dee regels willen spelen. ‘Tom en dee conformeren zich eigenlijk naar de Thaise normen van man en vrouw. Lesbisch is ongedefinieerd en daar voelen de meeste Thai zich niet prettig bij.’ Cee past liever niet in een hokje maar ziet wel de voordelen in van een tom/dee constructie. ‘Vrouwen kunnen er in ieder geval hun seksualiteit kwijt.’

Thuis weten ze het niet

Bij Phu thuis weten ze niet dat haar vriendje eigenlijk een vrouw is. Joy’s ouders weten wel van haar tom en zijn eraan gewend. Joy: ‘Op straat zullen mensen je nooit lastig vallen, maar ouders hebben er vaak wel moeite mee dat hun kind gay is. Niet omdat het vies is, maar omdat zo de culturele normen van trouwen en kinderen krijgen op de tocht staan. Meestal geldt: don’t ask, don’t tell. Je wilt je ouders niet ongelukkig maken.’

Zeta zit inmiddels bomvol. Op het podium staat Mr. Sister, Zeta’s huisband die Thaise pophits zingt. Later op de avond is er een modeshow, gelopen door tomboys in strakke colberts en rocker uitfits. Degene om wie het hardst gegild wordt, gaat er met een fles drank vandoor. De toms bestellen ondertussen flessen whisky die in coolers op de ronde tafeltjes worden gezet. Ze blijven stoer naast de tafeltjes staan terwijl de dees met een whisky in de hand tegen ons aan komen dansen. Het lijkt allemaal heel jong, speels en leuk, maar we hebben toch een beetje met tom te doen. Die moet zorgen, betalen en maar hopen dat dee bij haar blijft. ‘Als tom haal je trots uit goed zorgen voor je dee, maar sommigen hebben problemen met hun identiteit,’ zegt Megan. ‘Veel toms voelen zich niet man genoeg voor de vrouw. Vaak kiezen dees uiteindelijk toch voor een man en kinderen en dat maakt tom’s positie onzeker.’

De borsten blijven het probleem

Ook tijdens de relatie kan tom nog zoveel doekjes om haar borsten winden, ze blijft een vrouw. ‘Ik heb er zelf niet zoveel problemen mee, maar sommige koppels staan niet samen onder de douche om de illusie hoog te houden dat tom een man is,’ zegt Koy. ‘Veel toms zijn zelfs stoner butch. Dat betekent dat hun partner hen niet mag aanraken.

Sommige gaan zelfs zo ver dat ze hun kleding aanhouden tijdens de seks,’ vult Cee aan. Om meer op een man te lijken heeft Koy ook overwogen om haar borsten te laten verwijderen. Top surgery heet het in chirurgen jargon. Koy: ‘Er zijn behoorlijk wat meisjes die top surgery doen. Ik heb het niet gedaan omdat ik bang ben voor zo’n operatie. Vanwege de littekens is het lastig om borsten mooi weg te halen.’

Gelukkig voor tom zijn de tijden aan het veranderen. ‘Je ziet meer en meer dee/dee en tom/tom koppels,’ zegt Koy. Iets wat Joy als manager van Zeta beaamt. Van de 1100 leden die het forum van Cee Webster telt, is de helft Thais en zo lijkt de site een welkome vrijhaven voor lesbiennes die er ruimere ideeën wat betreft relaties op nahouden. Cee: ‘Ik was onlangs in een club waar ze een tom-gay wedstrijd – een wedstrijd voor toms die vallen op andere toms – hielden om te kijken wie het leukst was. Een paar jaar geleden zou dat nog veel te extreem zijn geweest.’

Op een doordeweekse avond in Zeta lijkt trouwens niemand last te hebben van knellende rolpatronen. Zowel de toms en de dees laten zich helemaal vollopen en feesten tot in de kleine uurtjes door. Cee: ‘Het is niet mijn ding maar zij zijn er dol op.’

Tekst en fotografie: Brechje de Koning

– Herplaatst bericht –