Rapport Huwelijksmigratie – deel 2

In oktober 2014 bracht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een rapport uit over huwelijksmigratie. Hieronder volgt deel 2 van de samenvatting waarbij de focus op de Thailand gerelateerde teksten ligt.

Mocht je deel 1 nog niet gelezen hebben, dat kan hier: Rapport Huwelijksmigratie deel 1

Alle begin is moeilijk: de ‘donkere periode’

Gedurende de eerste tijd in Nederland, waarin de huwelijksmigranten in vrijwel alles van hun partner afhankelijk zijn en bij de meest basale dingen hulp nodig hebben omdat ze de taal niet spreken en de weg niet kennen, voelen de meesten zich erg onmachtig en kwetsbaar. Verschillende huwelijksmigranten vergeleken zichzelf in hun eerste jaren in Nederland met een baby, een kind of een gehandicapte, zelfs met een hond die de hele dag thuis op het baasje (de partner) zit te wachten.

Zeker voor degenen die een drukke baan en sociaal leven achter zich lieten, is de transitie naar een leven waarin ze weinig omhanden hebben en thuiszitten, terwijl de referent aan het werk is, een hard gelag. Ze verlieten hun herkomstland als actieve volwassenen en werden als migrant plotsklaps een uiterst afhankelijk wezen. Met deze overgang hebben de meesten het erg moeilijk. Vooral van vrouwelijke huwelijksmigranten met een autochtone partner horen we dat ze het moeilijk vinden om hun gevoelens van onlust aan hun man duidelijk te maken. Autochtonen zijn minder vaak vertrouwd met de ‘ins en outs’ van migratie. Ook de Nederlandse ‘directheid’ zit de communicatie van gemengde stellen blijkbaar soms in de weg. In de focusgroep met Filippijnse en Thaise huwelijksmigranten, getrouwd met autochtone Nederlanders, werd gezegd:

Thaise 1: Ik vraag nooit hulp van mijn man.

Filippijnse 1: Nederlandse mannen… Je moet altijd duwen.

Interviewer: Je moet de mannen duwen? In welke zin?

Filippijnse 1: Om ons te helpen integreren. Wij moeten hem dingen vragen in plaats van omgekeerd.

Thaise 2: Hij zegt altijd: ik kan niet ruiken wat je wil.

Interviewer: Dus de man zegt: jullie moeten zeggen wat je nodig hebt.

Thaise 2: Als je het niet zelf zegt, ik kan het niet ruiken, schat.

Interviewer: Is dat herkenbaar voor de anderen? Zijn Nederlandse mannen een beetje afwachtend?

Filippijnse 2: Nederlandse mannen willen dat jij zegt wat je wil. Altijd!

Ook in dit geval werkt het relativerend als beiden zich realiseren dat het erbij hoort en dat het na verloop van tijd (meestal) beter wordt.

“Mijn advies is: niet thuisblijven, probeer contact te leggen met mensen. Ik ben nieuwkomer, ik wil Nederlands leren. Dat mensen proberen je te helpen. En vaak uitgaan naar buiten en niet alleen thuiszitten. Daar leer je niks, daar krijg je niks van. Probeer contact met Hollandse mensen. “ – (vrouw uit Thailand, huwelijksmigrant)

Er zijn organisaties en internetcommunities waar huwelijksmigranten uit een specifieke herkomstgroep elkaar ontmoeten, zoals de Stichting Bayanihan voor Filippijnse vrouwen of de drie Thaise boeddhistische tempels die door veel Thaise partners van autochtone Nederlanders worden bezocht. Toch zeggen veel huwelijksmigranten het gevoel te missen van te leven in een gemeenschap van ‘gelijken’, waar je gemakkelijk met elkaar kunt praten omdat iedereen dezelfde taal spreekt, mensen snel op dezelfde golflengte zitten en de sociale conventies kennen.

Vooral degenen die geen of weinig herkomstgenoten in Nederland kennen, ontberen het ‘thuisgevoel’ dat gemakkelijke, vanzelfsprekende sociale contacten met zich meebrengt, hoe goed ze ook zijn ontvangen door hun (autochtone) schoonfamilie of hoe goed ze ook omgaan met vrienden en collega’s van andere herkomst. Dit gemis behoort tot de belangrijkste negatieve aspecten van het leven in Nederland, kunnen we opmaken uit de verhalen. Sommigen wijten dit aan de typisch Nederlandse ‘visitecultuur’, maar we kunnen ervan uitgaan dat dit gevoel van ontheemding eigen is aan het leven van de migrant – tenzij die in een kolonie van land-, streek- en dorpsgenoten terechtkomt, zoals het geval is voor (vele) huwelijksmigranten die met een herkomstgenoot trouwden – en onderdeel is van de prijs die men betaalt voor de migratie.

Inkomen uit werk, uitkering of geen inkomen

Ongeveer de helft van de Thaise en Filippijnse huwelijksmigranten heeft werk. Huwelijksmigranten uit deze landen zijn overwegend vrouwen. Bij deze groepen valt op dat het aandeel personen met een uitkering laag is. Waarschijnlijk hangt dit samen met het feit dat hun overwegend autochtone referenten betaald werk hebben (en daardoor bij werkloosheid niet voor bijstand in aanmerking komen). We zien dat een behoorlijk groot aandeel van hen een inkomen uit betaald werk heeft. Maar ook hun banen zijn vaak van laag of elementair niveau, ongeacht hun opleidingsniveau.

Het proefschrift van Suksomboon (2009) biedt enige informatie over de positieverwerving van Thaise vrouwen op de arbeidsmarkt. Zij stelt vast dat hoogopgeleide vrouwen meer moeilijkheden ondervinden om een baan in Nederland te vinden dan de laagopgeleide Thaise vrouwen die naar Nederland komen. Laagopgeleide vrouwen vinden vaak een baan waarbij de kennis van de Nederlandse of Engelse taal van ondergeschikt belang is, zoals schoonmaakwerk, fabriekswerk of werk in een Thais restaurant. Ook massagesalons zijn een veel gekozen mogelijkheid voor werk. Hoogopgeleide vrouwen daarentegen willen liever geen ongeschoold werk doen. Hun in Thailand behaalde diploma’s worden in Nederland echter niet erkend.

Bovendien hebben ze weinig kennis van de Nederlandse taal, waardoor veel werkgevers het niet aantrekkelijk vinden om een Thaise vrouw aan te nemen. De vrouwen geven aan dat vooral deze taalbarrière hun in de weg zit en velen van hen stelden hun carrière dan ook uit om eerst Nederlands te leren. Sommigen beginnen met een opleiding aan een Nederlandse universiteit. Hierbij is de financiële en emotionele steun van de partner van cruciaal belang, aangezien de vrouwen zelf geen werk hebben om deze opleiding te bekostigen. Andere hoogopgeleide vrouwen accepteren het feit dat ze geen kans maken op de Nederlandse arbeidsmarkt en kiezen alsnog voor ongeschoold werk. Toch benadrukken veel van hen de financiële voordelen van het ongeschoolde werk dat ze doen: in vergelijking met Thailand verdienen de vrouwen hier veel meer voor hetzelfde werk, zeker wanneer men euro’s naar Thailand stuurt en deze voor Thaise baht worden omgewisseld. De families van de Thaise vrouwen gaan er financieel substantieel op vooruit door het geld dat vanuit Nederland wordt overgemaakt.

Vrijwel alle huwelijksmigranten moeten wat betreft hun loopbaan na de migratie hun perspectief bijstellen. Als ze niet in on- of laaggekwalificeerde banen willen blijven hangen, moeten ze zich naar een ander beroep laten omscholen. Dat geldt zeker voor degenen die een beroep hadden dat gebaseerd is op taal, zoals de door ons geïnterviewde Thaise journaliste, (…). Zij zullen waarschijnlijk nooit het vereiste niveau van taalbeheersing bereiken om eenzelfde beroep in Nederland uit te oefenen.

Interview met Thaise journaliste:

“Ik wilde toentertijd zeg maar gaan werken, want ik heb mijn diploma’s laten vertalen en laten waarderen. Het lukte wel, alleen ik moest de taal onder de knie hebben. En dan zeiden ze: ‘Je gaat voor een nt2-cursus, dat is een examen voor de taal, een landelijk examen, dat je een bepaald niveau haalt. En dan word je getest op de taal.’ En dan is het gewoon doorwerken voor je nt2. Dan krijg je een diploma van nt2 of een certificaat. En dat heb ik behaald. En daarna [ben ik meer informatie gaan zoeken] van: wil je verdergaan in de opleiding, in dezelfde richting of een andere richting? Je gaat je oriënteren, met docenten praten. En dat is vanzelf gegaan. En op een gegeven moment had ik zoiets van: kijk, voor mij is de taal heel moeilijk, dat blijft ook moeilijk en in de journalistiek werken is niet te doen, want dat is zo ingewikkeld hier. Ik denk: ik moet iets anders gaan doen om hier geld te verdienen, om werk te kunnen vinden.

Toen ben ik dat met mijn man gaan bespreken en zijn familie zit al heel lang in de boekhouding. Ze hadden zoiets van: ga een keertje kijken, meelopen, misschien vind je het leuk om daarin te gaan werken. Ik zeg: ‘Oké, dan doen we dat.’ Ben ik met mijn zwager meegegaan, die had toen een bedrijf. En ik vond het wel leuk. En toen dacht ik: dan ga ik verder studeren in die richting. Toen heb ik mijn mbo Moderne Bedrijfs Administratie (mba) gehaald. In die tijd heb ik ook gewerkt, ergens werk gevonden in de administratie. Niet gelijk boekhouding, want ik heb helemaal geen basis van de boekhouding, helemaal niks. Dus ik begon bij de basisboekhouding, maar al heel snel verdergegaan en een praktijkdiploma en daarna mba.” (vrouw uit Thailand (huwelijksmigrant), autochtone man (referent))

Ervaringen met instanties vaak niet gunstig

Verscheidene recent gearriveerde huwelijksmigranten wendden zich, vaak vergezeld door hun partner, tot een uitzendbureau om een eerste baan te vinden. Vrijwel altijd kregen ze daarbij het deksel op de neus: intercedenten hameren sterk op het feit dat een uitzendkracht de Nederlandse taal goed moet beheersen. De Nederlandse taalkennis van de huwelijksmigranten wordt al heel snel als onvoldoende beoordeeld, ook voor laaggekwalificeerde banen. Een goede beheersing van het Engels, die sommige migranten en vooral de partners van autochtonen over het algemeen hebben, telt niet mee.

Rolverdeling

Ten slotte bestaat de invloed van de referent ook op het gebied van de rolverdeling tussen de seksen. We zagen dat (laagopgeleide) mannelijke referenten vaak een traditionele rolverdeling voorstaan, waarbij ze hun vrouw niet aanmoedigen of zelfs belemmeren om buitenshuis te werken. Dat was voor een aantal onder hen zelfs een specifieke reden om een vrouw in het buitenland te zoeken. Deze attitude kwamen we bovendien tegen bij referenten uit de drie in dit hoofdstuk besproken profielen, dus ook bij de autochtonen. Dat uit de kwantitatieve analyse naar voren komt dat autochtone referenten weinig aan de arbeidskansen van hun partner bijdragen, is vooral gebaseerd op de uitkomsten van de vrouwelijke Poolse huwelijksmigranten.

Uit de interviews is op te maken dat zowel de geringe mogelijkheden en beperkte netwerken van deze mannen als de traditionele rolopvattingen een factor zijn voor de geringe stimulans die van deze referenten uitgaat. Dit zagen we ook bij huwelijksmigranten uit Rusland, Oekraïne, Thailand en de Filippijnen, die zelf vaak hoger opgeleid zijn dan hun autochtone referent.

Bron: www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2014/Huwelijksmigratie_in_Nederland