Twee weken nadat 38 Karen vluchtelingen omkwamen en meer dan 100 gewond raakten bij een brand in vluchtelingenkamp Mae Surin in de provincie Mae Hong Son is nog steeds niet duidelijk wat de oorzaak is.
Het kamp is hermetisch afgesloten, drie bulldozers ruimen elke dag de rommel op en mensen die hulpgoederen brengen, moeten die afleveren bij het districtskantoor van Khun Yuam.
Een team van Spectrum, een bijlage van Bangkok Post, lukte het met enige moeite binnen te komen en sprak met ooggetuigen. Die geloven niet dat keukenvuur of een bosbrand, twee suggesties die gedaan zijn, de boosdoener waren. De brand ontstond om 15 uur, maar meestal beginnen bewoners pas later te koken. De bewoners van de hut waar de brand zou zijn ontstaan, waren er op dat moment niet eens en er zijn ook geen bewijzen van een bosbrand in de buurt.
Wat dan wel? Getuigen zeggen kort voor de brand vliegtuigjes te hebben gezien die over het kamp vlogen. Geen helicopters, maar drie witte vliegtuigjes waaruit iets viel dat wordt omschreven als wit poeder, kleine kristallen, zout of iets dat op kunstmest leek. Ze zeggen dat het vuur heviger werd toen ze er water op gooiden en verbazen zich erover dat de brand zich snel in verschillende richtingen verspreidde.
De districtspolitiechef van Khun Yuam, die een strafoverplaatsing heeft gekregen omdat hij nalatig zou zijn geweest, sprak ook met getuigen. Hij gelooft evenmin in een ongeluk. De zwarte rook maakt hem wantrouwend. ‘De rook was donker, zoals wanneer chemicaliën of rubber banden in brand staan. De huizen zijn gemaakt van bamboe en gras, dus zou de rook wit moeten zijn.’ De onlogische verspreiding van het vuur maakt hem ook wantrouwend.
Nitinart Wittayawuthikul denkt dat vloeibaar fosfor gebruikt kan zijn om de brand aan te steken. Volgens een bron bij het forensisch team van de politie zouden sporen van fosfor zijn gevonden. Het motief voor brandstichting kunnen de hoge onderhoudskosten van het kamp zijn geweest, vermoedt Nitinart. ‘Sommige mensen hebben tegen me gezegd dat ik mijn mond moet houden. Maar dat kan ik niet. Vluchtelingen hebben hun leven verloren. Dus ik moet de waarheid vertellen.’
(Bron: Spectrum, Bangkok Post, 7 april 2013)
Een horrorverhaal. Als vaststaat dat daar vliegtuigjes geweest zijn dan is er iets bijzonders aan de hand. Een slecht teken dat een kritische politiechef wordt overgeplaatst. Het is te hopen dat internationale hulporganisaties hun invloed gebruiken om de waarheid boven water te krijgen. Onafhankelijke onderzoekers verdienen alle steun.
Laten we dat hopen. Dat getuigen van een ramp of misdaad nogal eens foute verklaringen afleggen (we onhouden nu eenmaal niet alles correct en filteren al heel wat waarnemingen weg als we gewoon onze dagelijkse dingen doen) is bekend, maar de diverse waarnemingen zijn op zijn minst reden tot nader onderzoek.
@ Rob Volkomen correct wat je schrijft. Ik heb eens even de literatuur erop nageslagen. Hier enkele citaten.
Volgens de psychologen Harald Merckelbach en Marko Jelicic van de Universiteit van Maastricht zijn, onder normale omstandigheden, mensen in de weergave van een gebeurtenis redelijk consistent en accuraat, maar verre van volledig. Ze maken dus weinig fouten in wat ze zeggen gezien te hebben, maar ze hebben niet alles gezien. Het gaat echter pas goed mis, wanneer iemand onder druk staat als gevolg van bijvoorbeeld stress, depressiviteit of hersenletsel. Dan verminderen ook consistentie en accuraatheid. De psychologie spreekt dan van pseudoherinneringen.
Over de waarneming en herinnering van getuigen bestaat een zeer uitgebreide psychologische literatuur, die in het algemeen aangeeft dat zij zich aanzienlijk kunnen vergissen.
Een veelverbreide misvatting is dat slachtoffers van misdrijven goede getuigen zijn omdat ze er dichtbij zijn geweest, alles in detail en met aandacht hebben gezien, en niet gemakkelijk het gebeurde zullen vergeten. De praktijk wijst uit dat slachtoffers zich enorm kunnen vergissen en dat juist hun grote betrokkenheid bij de zaak kan leiden tot het aanpassen van de herinnering met behulp van later verkregen informatie.
Mensen herinneren zich méér als ze zich bevinden op de plek waar die gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Als ze moe zijn, herinneren ze zich minder en vreselijke gebeurtenissen kunnen ze zich soms helemaal niet meer herinneren.
Er is ook nog een verschijnsel dat collaborative storytelling heet, waarbij verhalen over gebeurtenissen worden doorverteld en vertekend.
Zo dat is een beknopt college psychologie van de menselijke waarneming. Zo maar gratis.
Uit mijn praktijkervaring wil ik nog toevoegen dat hoe korter na een gebeurtenis, hoe spontaner de verklaring. Een dag later heeft men er al over nagedacht en begint -vaak onbewust- de interpretatie. Daarom is het zo belangrijk dat de politie direct na een ernstig verkeersongeval of, zoals hier, na een rampzalige gebeurtenis ter plaatse verklaringen noteert. Dat zijn de meest waardevolle verklaringen. ‘k Mag hopen dat die verklaringen er zijn.
Ik heb twee mooie voorbeelden van ontspoorde getuigenverklaringen.
Een hoogleraar in het recht gaf college toen plotseling een deur opensprong, iemand de zaal inrende, de hooggeleerde heer een stomp gaf en wegrende. De professor vroeg zijn studenten een beschrijving van de man op papier te zetten. Daar klopte niet veel van, er was een duidelijke bias in de richting van ‘groezelig, slordig gekleed, een baard etc’ terwijl de aanvaller een keurig heer was, net in het pak en geschoren.
Het tweede maakte ik zelf mee, en dat staat mij tot op de dag van vandaag scherp voor de geest. Tijdens mijn studie geneeskunde was er een hoogleraar die het volgende zei: ‘Heren (er waren ook een paar dames in de zaal, maar dit is 50 jaar geleden), een dokter moet ook tegen stank en vieze dingen kunnen. Daarom heb ik op die tafel een potje neergezet met een mengsel van poep, pis en etter. U moet er allemaal langslopen, een vinger in het potje dopen en aan een vinger ruiken. Ik doe het voor, zo. Daar kunt u uw handen wassen’. Na afloop zei hij tegen de studenten, allemaal min of meer bleek om de neus: ‘U moet tegen vieze dingen kunnen en dat kunt u, zie ik, maar nog belangrijker is dat u goed kunt observeren. Blijkbaar heeft niemand gezien dat ik mijn middelvinger in het potje doopte en aan mijn wijsvinger heb geroken!’ Sorry voor het chatten.