Kathoeys en Toms voelen zich leden van het andere geslacht
Het interview van Paul Bremer met Louis Gooren over kathoeys, lady-boys en Toms ontketende een stevig debat. Blogger Hans Geleijnse schreef: ‘Als leek ben ik geneigd te denken: laat de natuur zijn gang gaan en de mens zich beperken tot accepteren dat we niet allemaal gelijk zijn maar wel gelijkwaardig.’ Louis Gooren reageert.
Het is in dit verband nuttig om wat uitvoeriger in te gaan op het proces van man en vrouw worden: Voor een deel is dat goed bekend. Maar een belangrijke vaststelling is dat het ontwikkelingsproces tot jongen/meisje en toekomstige man/vrouw niet af is als de uitwendige geslachtsorganen gevormd zijn, het criterium om direct na de geboorte te zeggen: het is een jongen, het is een meisje.
Dat criterium werkt heel goed in de praktijk, want deze jongen en dat meisje wordt als regel een man of een vrouw. Wat echter duidelijk is geworden dat niet alleen de geslachtsorganen onderdeel zijn van het proces van man en vrouw worden maar dat ook de hersenen een differentiatie-proces doormaken waardoor je ‘mannen- en vrouwenhersenen’ krijgt.
In de hersenen wordt vastgelegd hoe iemand zichzelf ervaart: als man of als vrouw. In het tijdspad van de ontwikkeling tot jongen of meisje vindt de seksuele differentiatie tot mannen- en vrouwenhersenen pas plaats na de ontwikkeling van de geslachtsorganen.
Laat ik meteen zeggen dat er een grote overlap is in de functies van mannen- en vrouwenhersenen, maar niet ten aanzien van de geslachtelijke identiteit. Daar is meer dan 99,9 procent van mannen en vrouwen heel helder en stellig in: ik ben een man en geen vrouw en vice versa: ik ben een vrouw en geen man.
Transseksualiteit confronteert ons met het verschijnsel dat iemand die volstrekt normale geslachtsorganen van een man heeft, toch zegt: ik ben een vrouw en vice versa. Lange tijd werd dit fenomeen afgedaan als een ernstige psychiatrische stoornis. Mensen moesten vooral niet met hormonen en met een chirurgische ingreep behandeld worden.
Sommige artsen deden dat toch en het resultaat was eigenlijk heel goed. Transseksuele mensen waren een stuk gelukkiger dan vόόr de operatie. Maar vooral psychiaters en ook het grote publiek bleven het afdoen als een soort gekkigheid, wegggegooid geld voor een behandeling. Dat is nu wel aan het veranderen.
We weten niet veel over de wordingsgeschiedenis van transseksuelen
Prof Swaab interesseert zich voor geslachtsverschillen in hersenen. Die zijn er heus! Maar je moet er wel naar zoeken en dat deed hij. Ik was regelmatig in contact met hem en onze kliniek vond een aantal mensen bereid hun hersenen ter beschikking van de wetenschap te stellen na hun dood.
Onderzoek van Swaab bracht aan het licht dat er bij man-naar-vrouw transseksuelen (dus mensen die zich vrouw voelen) een aantal kenmerken in de hersenen waren die je normaal bij vrouwen aantreft. Dat was een belangrijke vaststelling. Het bevestigde dat inderdaad in de geslachtelijke ontwikkeling van de hersenen van transseksuelen een ander pad gevolgd werd dan je zou verwachten op basis van de geslachtsorganen.
Hoe dat nu kan is nog een raadsel. Mogelijk spelen geslachtshormonen daar een rol in. Rond hun geboorte hebben jongens veel mannelijk hormoon in hun bloed. Zeer waarschijnlijk spelen andere factoren, eventueel in de vroege kinderjaren, een rol ook al heeft niemand daar nog een helder idee over.
Mensen voeden hun kind vrijwel nooit in het andere geslacht op, dus dat kan de verklaring niet zijn. Kinderen kunnen al vanaf de leeftijd van 3-4 jaar speelgedrag van het andere geslacht vertonen en zelfs beweren dat ze van het andere geslacht zijn. Maar zo’n gedrag kan ook weer verdwijnen als de hormonen van de puberteit gaan opspelen, maar niet bij iedereen.
Het moet duidelijk zijn dat we heel veel niet weten over de wordingsgeschiedenis van transseksuelen. En als je dat zegt moet je ook zeggen dat we niet goed weten waarom het bij een overgrote meerderheid verloopt zoals verwacht: een baby met een penis wordt een man en vice versa.
Transseksuelen hebben echt een lichamelijke verandering nodig
De heer Geleijnse stelt voor om de natuur zijn gang te laten gaan en te accepteren dat we niet allemaal gelijk zijn. Goede gedachte, maar niet in dit verband waar het gaat over transseksuelen. Transseksuelen zijn heus gebaat bij een maatschappelijke acceptatie, maar wat transseksuelen echt nodig hebben is een lichamelijke verandering door middel van hormonen en chriurgie.
Een positieve maatschappelijke attitude is mooi meegenomen maar het lost het probleem van transseksuelen niet op. Transseksuelen zitten letterlijk in het verkeerde lichaam en dat is hun kernprobleem; de rest is bijzaak. De enige manier om het lijden van transseksuelen te verlichten is te werken aan een lichaam dat beter bij hen past.
Om het wat provocerend te zeggen: transseksuelen willen ‘klassieke’ mannen en vrouwen worden en hebben niks met uniseks of allerlei stromingen die de man-vrouw verschillen willen minimaliseren. Ze vinden dat je je dat kunt veroorloven als je nooit een probleem met man of vrouw zijn hebt gehad.
‘Makkelijk praten, jullie niet-transseksuelen, maar je zou eens moeten weten hoeveel ik geleden heb en hoe hard ik heb moeten knokken om van het geslacht te worden wat ik ervaar als mijn eigen geslacht’.
Rijke mensen praten ook zo over arme mensen dat geld niet gelukkig maakt. Neen, dat doet het ook niet, maar armoe maakt wel diep ongelukkig.
Veel Thaise kathoeys bevinden zich in het uitgaansleven en stralen vrolijkheid en onbekommerdheid uit, maar zo is het leven niet, of zeker niet altijd geweest. Wel wordt de kwaliteit van leven aanmerkelijk beter als de lichamelijke ingrepen die de persoon in kwestie voor zich zelf nodig acht, hebben plaats gevonden.
Transgenders hebben in Azië minder te vrezen van de ‘straat’
De heer Geleijnse is van mening dat er in Azië aanmerkelijk meer transgender mensen zijn. Hij somt een aantal redenen op: het minder uitgesproken mannelijke lichaam van Aziatische mannen en de maatschappelijke acceptatie. Deze hebben ongetwijfd invloed op de manifestatie van transgenders. Ze hebben weinig te vrezen van de ‘straat’, zoals elders in de wereld.
Wellicht interessant om recent Nederlands onderzoek aan te halen (L. Kuyper. Tijdschrift Seksuologie 2012, 36-2, 129-135). Deze onderzoekster stelde vast dat 4,6 procent van de Nederlandse mannen en 3,2 procent van de vrouwen een soort ambivalentie voelt over hun geslachtelijke identiteit en een echte incongruentie werd ervaren door respectievelijke 1,1 en 0,8 procent.
Medische behandelwens was er bij respectievelijk 0,7 procent en 0,2 procent. Ik heb mij verbaasd over deze aantallen en wel gedacht dat als al deze mensen vrijelijk uiting konden geven aan hun gevoelens, we ‘Thaise aantallen’ halen in Nederland. Ik ben het met de heer Geleijnse eens dat het moeilijk, zo niet onmogelijk zal blijken om betrouwbare cijfers over het aantal kathoeys in de Thaise samenleving te krijgen.
Het derde geslacht is een term die door onderzoekers op transgenders is geplakt: het zijn geen vrouwen, het zijn geen mannen. Ja, wat dan? Kathoeys en Toms voelen zich, net als Westerse transgenders, leden van het andere geslacht, niet het derde geslacht.
Louis Gooren
Louis Gooren was tot zijn pensioen hoogleraar transseksuologie en hoofd van de Gender Poli van de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Professor Louis en de kathoeys stond op 15 oktober op Thailandblog.
Foto homepagina: De eerste transgender in Australië, anno 1879: Ellen Tremaye en Edward de Lacy Evans (fotomontage).
Ingezonden mededeling
Waarvoor gaan de meeste alleenstaande mannen zo graag naar Thailand? Wat is de meest gevaarlijke en ongeneeslijke ziekte die je kunt oplopen in Thailand?
Dat wordt gevraagd in De Eerste Echte Controversiële Thailand Quiz!, te vinden in ‘Exotisch, bizar en raadselachtig Thailand’.
Meer lezen? Bestel nu het nieuwe boek van Thailandblog Charity, dan vergeet je het straks niet. Klik hier voor de bestelwijze. Ook als E-book.
Een interssant artikel, daarom wil ik even mijn persoonlijke observaties beschrijven.
In Nederland kende ik in mijn toenmalige sportclub een transseksueel. Deze had pas op late leeftijd de knoop (of beter zijn penis) doorgehakt en wilde als vrouw verder door het leven. Hij/zij was getrouwd geweest, had kinderen, maar voelde zich nooit goed als man. Zij vertelde mij dat hij letterlijk zijn penis afgesneden had in een wanhopige opwelling.
Maar het lijkt me geen gemakkelijk bestaan. In de sportclub kleedde zij zich bij de vrouwen afdeling om. Zelfs daar, had ik begrepen, waren ze er niet erg gelukkig over. Er kwam namelijk ook nog bij, dat zij van een hetero man naar een lesbische vrouw was veranderd. Ze had ook niet, zoals dat hier in Thailand vaak is, vrouwelijke trekjes…ze zag er eerder als Bie uit (Van Kooten en Bie) met een pruik.
Ik moest toen ook al heel vaak aan Thailand denken, kwam er ook in die tijd vaak, vanwege mijn werk als steward. Ook op mijn werk had ik vaak met niet-hetero’s te maken. Een groot percentage van mijn collega’s waren homo, sommige lesbisch en ik kende er twee die buiten hun werk als vrouw door het leven gingen. Daarvan was er één Thai en de andere Westers. Deze werkte in zijn vrije tijd in een cabaret en kon ook goed als vrouw door het leven gaan: slank en met vrouwelijke trekken. Wij als bemanning vonden deze twee geweldig. Het waren allebei geen zielige mensen, maar juist mensen die hun eigen leven interessant maakten.
De transseksueel in de sportclub werd vaak (achter haar rug) belachelijk gemaakt. Er werden vaak domme grapjes verteld en ze werd ook vaak gemeden. Ze was ook niet erg zeker van zichzelf en had waarschijnlijk ook zelf psychische problemen.
In Thailand zie ik de tolerantie en ook voor een deel integratie. Een buur van mij is een kathoy. Kleedt zich voor het grootste deel in mannenkleren, omdat ze in een bouwbedrijf werkt, maar gaat wel soms met opgemaakt gezicht en een echt vrouwelijk sjaaltje naar haar werkplek. Een keiharde werk(st)er en altijd super vriendelijk. Af en toe heeft ze een vriend in huis, maar leeft eigenlijk voor het grootste gedeelte alleen met haar honden en de andere collega’s van het bouwbedrijf. Misschien is ze een van die personen die er tussen hangt: niet echt overtuigd vrouwelijk en ook geen man…een erg vrouwelijke homo, zou ik eerder zeggen.
Met alle respect voor de heer Gooren maar de kop in deze posting is voor Thailand niet vol te houden. Het behoeft maar een kwartiertje werk op het internet om wetenschappelijke artikelen en boeken te vinden die aanwijzingen bieden dat er in sociaal-maatschappelijke, culturele zin een derde geslacht is in Thailand. De leden van dit derde geslacht hoeven zich ook niet te bekennen tot het man- of vrouw-zijn omdat zij om hun geaardheid niet gediscrimeerd worden. Ook het Boeddhisme is in dezen niet zo duidelijk is. Oude Boeddhistsche geschriften “indicate that biological sex, culturally ascribed gender and sexuality are not clearly distinguished” (Nanda). Oude mythen en sagen beschrijven het derde geslacht als hermaphrodiet.
Misschien dat we toch de Westerse bril (met het montuur van het Christendom en de glazen uit het Vaticaan) eens af moeten zetten en andere waarden uit het Westen zoals vrijheid en integriteit van lichaam en geest eens meer zouden moeten omarmen. Katoey willen gewoon katoey zijn.
Een paar bronnen:
Serena Nanda: Sex-gender diversity: a cross-cultural perspective
Andrew Matzer: On the question of origin: kathoey and Thai culture
Costa Leeray: Male bodies, women’s souls: personal narratives of Thailand’s transgendered youth
Jackson: Lady boys, tom boys, rentboys: male and female homosexualities in contemporary Thailand
Moderator: een reactie met een overdreven hoeveelheid uitroeptekens plaatsen wij niet.
Moderator: geen welles/nietes discussie svp.
Hallo.
Indien ik mijn mening mag geven :
Volgens mij zijn er twee heel verschillende hoofdsoorten :
Enerzijds zij die inderdaad in een verkeerd lichaam geboren zijn, en daar inderdaad onder lijden. Zij gedragen zich in het dagelijkse leven inderdaad net zoals een persoon van het andere geslacht, dit zonder aanstoot te geven en hebben het nodige respect voor anderen.
Al mijn begrip en medegevoel voor deze personen, hopelijk vinden zij het geluk !
Anderzijds zijn er uiteraard, en dit bij uitstek in sommige steden, de personen die in het gewone dagelijkse leven, als heel gewone man door het leven gaan, doch bij het vallen van de dag, dank zij de nodige lagen make-up, pruiken, uitdagende kleding, en dergelijke, veranderen in uiterst verleidelijke, heupwiegende, honingzoete, bankautomaten (ATM) Welke ik dus uiteraard ook begrijp, doch niet respecteer.
Uiteraard zijn er talloze tussensoorten, doch ik prijs mij gelukkig daar niet tussen te zitten.
Ieder zijn mening.
Diditje.
Een zeer helder betoog waar ik het alleen maar voor de volle 100% mee eens kan zijn. Ik ben een hetero vrouw, weet van mezelf dat ik een vrouw ben, voel me ook 100% vrouw. Maar als je inderdaad als vrouw in een mannenlichaam (of vice versa) geboren wordt zal dat heel erg verwarrend zijn wanneer je oud genoeg bent om dat te beseffen. Alleen al de strijd die je dan met je zelf voert is heel moeilijk, want eerst zal je zelf moeten beseffen en toegeven DAT je een vrouw bent en geen man. Heb je die strijd eenmaal geleverd, en heb je jezelf eindelijk geaccepteerd, dan heb je nog met familie en vrienden te maken. Daarna met een wereld die alleen de buitenkant ziet. dus een man. Ik hoop dat *men* ooit nog eens zo ver komt dat we elkaar echt voor de volle 100% accepteren om wie we zijn en niet om wat we zijn (of lijken te zijn) Een transgender (of liever, alle LBGT) is een mens als ieder ander en dient daarom met hetzelfde respect te worden behandcel. Dat Thailand daarin een voortrekkers positie heeft is alleen maar van harte toe te juichen!
Hoi Angeliqe,
Ik heb sins 2006 ook de transitie ondergaan van man naar vrouw.
Ben erg gelukkig en kom niets te kort en heb zelfs nog een eigen onderneming die draaid als een mallemolen.
ben 4 dage terug uit thayland en ga in februari weer 30 dagen.
ik kom daar al heel lang, zo,n 16 keer geweest en heb sins vorig jaar een serieuze relatie met een biologische vrouw met 2 kindjes uit het noorden.
wat wij nog heel vaak meemaken in thayland, omdat ik heel spontaan en ongeremd ben en zij de thayse taal verstaat is dat wij heel vaak niet serieus genomen worden.
ze komt in 2015 voor 3 maanden naar nederland, maar ik denk dat het hier niet zo zal zijn.
Ik dank alle briefschrijvers voor hun bijdrage. De heer Geleijnse maakt een aantal behartenswaardige opmerkingen.
Op de eerste plaats is de term kathoey een soort containerbegrip, een soort paraplu. In de oorspronkelijk betekenis was kathoey een persoon die niet de traditionele (heteroseksuele) mannenrol vervulde; het was het ook een ongunstige, onvriendelijke aanduiding van iemand, misschien niet helemaal, maar toch ook soort scheldwoord. Met deze betekenis van kathoey- niet de mannenrol vervullen- werden wat vrouwelijke heterojongens, homo’s, ladyboys, travestieten en transseksuelen op een hoop geveegd.De beter ontwikkelde Thai heeft nu een meer gedifferentieerd beeld en zelfbewuste gays laten zich niet langer als kathoey aanduiden. Maar de term kathoey is nog volop in zwang in een groot deel van de Thaise maatschappij en voor de westerling die intussen wel geleerd heeft te differentieren, werkt dit verwarrend. De ene kathoey is de andere niet
Hans Geleijnse merkt verder op dat man-naar vrouw transseksuelen anders behandeld worden dan vrouw-naar man transsexuelen. Dat klopt zeker wel. Daar zijn wel een aantal redenen voor aan te halen. Overal in de wereld maar zeker ook in Thailand, is de kathoey veel meer in “the public eye”. Toms treden niet erg op de voorgrond en willen niet opvallen. Misschien dat er Freudiaanse tintjes aan zitten, die je ook in de Islam aantreft: mannen met hun penis, hebben pas echte seks. Vrouwen zijn een beetje passieve waarnemers. Ten tijde van koningin Victoria in Engeland was homoseksualiteit tussen mannen verboden. Tussen vrouwen niet, want dat stelde niet zoveel voor. Ik geef alleen maar door wat er in de loop van de tijd gedacht is over de seksualiteit van vrouwen en om boze brieven te voorkomen: ik deel deze mening niet.
Ook de reactie van Chanty is relevant. Het komt er op neer dat dat kathoeys in Thailand weliswaar geen grote problemen ondervinden maar ook niet serieus genomen worden. Er zijn sommige universiteiten waar dat veel beter is dan andere, zoals bij voorbeeld Chiang Mai University. Hier is een reunistenclub van oud-studenten die een PhD (doctors-graad) hebben. Trotse mensen met hele goede banen die maatschappelijk hogere posities hebben dan 80-90% van hun mede-Thais. Ik begon mijn werk met transseksuele mensen in 1975 en toen was de situatie in Nederland eigenlijk het zelfde. De eerste mensen die behandeld werden waren de durf-als, vaak mensen uit het uitgaansleven (niet zoveel anders dan hier in Thailand waar veel kathoeys in het entertainment-circuit zitten). Over de tijd veranderde dat beeld. Je kreeg ook mensen met een meer solide maatschappelijke positie. Op een gegeven moment waren er zeven artsen onder behandeling en ik plaagde medische studenten met dit verhaal: op een populatie van zoveel behandelde transseksuele personen waren er zeven artsen en dat was hoger dan je op grond van het toeval mocht verwachten. “Dus, de studie geneeskunde is een risico-factor voor ontwikkeling tot transseksueel”. Flauwe kul natuurlijk, maar het werkte wel: onder “ons soort mensen” komt transseksualiteit ook voor! De homo-emancipatie was daarin al veel verder. De eerste publieke (televisie) homo’s waren mensen als Albert Mol. Geleidelijk aan werd duidelijk dat hooggezeten mensen in de maatschappij ook homo waren (een staatssecretaris, een voorzitter van de Raad van State) en dat heeft het beeld van de homo grondig gewijzigd. Natuurlijk, relnichten bestaan maar ze zijn een kleine minderheid in het palet van homo’s in alle geledingen van de maatschappij. Mijn hoop en verwachting is dat het met transseksuelen ook die kant op zal gaan. Een belangrijk verschil is natuurlijk dat homo’s geen medische behandeling behoeven en aan hun carriere kunnen werken. Transseksuelen zijn heel wat tijd kwijt aan hun medische behandeling. Tot ons geluk heeft Nederland voorzieningen voor jeugdige transseksuelen, waarmee we op de VU in 1996 begonnen zijn. Nu lukt het vaak om de medische behandeling af te sluiten op 17- tot 19-jarige leeftijd en deze mensen kunnen, net als andere mensen van hun leeftijd, aan een studie, loopbaan, relatie beginnen. Het project is zeer succesvol. Ook hier verschillende mensen die een doctors-graad hebben. Niet dat dat de sleutel tot geluk is maar het laat zien dat mensen na de behandeling een grote uitdaging aankunnen. Thaise transseksuelen zijn soms cabaretesk (zeker niet alle). In een standsgevoelige maatschappij zal een kathoey die gestudeerd heeft of een bedrijf heeft en rijk is, zeker de beeldvorming kunnen veranderen: kathoey, maar toch! Doe het maar eens na.
Dat “derde geslacht” is wel een container begrip. Zo stond hier enige tijd terug een (herplaatst) stuk met een stuk of 10 sekse stromingen. En ook dat is maar een schematische versimpeling. Elk mens is uniek in mentaal en fysiek opzicht dus zijn er een onverstelbaar veel type mensen te bedenken.
Laat ieder zichzelf zijn, als een ander daar geen schade aan heeft prima toch? Wat je seksuele voorkeur, seksuele gevoelens etc. ook mogen zijn. Als de wetenschap je kan helpen om je mentaal of fysiek te veranderen zodat jij meer jezelf kunt zijn, fantastisch.
Overigens @Sjaak: zouden die twee personen die zichzelf buiten werk als het andere geslacht kleden en voordeden dat ook niet op de werkvloer willen doen? In een fatsoenlijke wereld zou dat gewoon moeten kunnen. Mensen hebben het recht zichzelf te zijn. Sommige individuen zijn wat unieker dan andere, sommige wat aanstootgevender dan ander of zelf wat gek of bizar, maar uiteindelijk heb je er zelf toch geen hinder van als iemand in jouw ogen hele gek gedrag vertoont? Laat mensen zichzelf zijn, gelukkig zijn. Tolerantie, begrip/inleving en respect heet dat.
In de wereld waarin ik werkte, op mijn werkgebied, waren de medewerkers weliswaar zeer tolerant en open, maar de werkgevers én de klanten zeer conservatief. Er was nu eenmaal een kledingvoorschrift. Daarom, kon een transgender niet zomaar van uniform veranderen, net zoals de studenten op Thaise universiteiten.
Overigens had ik ook vergeten te vertellen dat wij een kapitein hadden, die zich op late leeftijd liet ombouwen. Het was de meest nare persoon die ik tijdens mijn werk bij mijn bedrijf heb meegemaakt. Nors, arrogant en meer dan 100% accuraat. Zij had handen als kolenscheppen…
Daar had je een kapitein, die op het eerste ogenblik van postuur uitzag als een grote man, maar toch nagellak op de vingers had en een geschminkt gezicht. Heel verwarrend. Vooral omdat ze ook niet erg sympathiek was en vrij grove gelaatstrekken. Toen zij nog een hij was hebben er heel wat gevechten aan vooraf gegaan om te kunnen blijven werken en ze heeft zich ook heel erg ingezet voor vrouwen in de cockpit. Je moest wel respect hebben voor die persoon. En waarschijnlijk was ze daarom ook zo accuraat, omdat men geprobeerd had haar op fouten te betrappen en een reden te kunnen vinden om haar te ontslaan. Het paste gewoonweg niet in het totaalbeeld van ons conservatief bedrijf. Niemand was erg blij met haar. Co-piloten die met haar moesten vliegen en de rest van de bemanning waren iedere keer weer blij, wanneer de hele vlucht voorbij was. Ikzelf heb een keer met haar aan de telefoon moeten spreken omdat ik mijn familie op haar vlucht had en haar daarover wilde informeren (dat deed je bij iedere kapitein, wanneer de vlucht vol was). Ik heb er toen spijt van gehad, want ik kreeg een super bitchy antwoord terug. Zo deed niemand. Ze was gewoon een onvriendelijk persoon. Iedereen probeerde het uit te leggen, zoals ik al eerder zei, omdat ze hard had moeten vechten om als vrouw door het leven te mogen gaan en toch ook als kapitein. Ik denk eerder dat dat gewoon haar aard was.
Dit was dus de meest negatieve ervaring die ik had met een transseksueel persoon.
Ik heb me nooit thuis gevoeld bij het mannetjes-vrouwtjes gedoe. Ik ben een man, maar val niet op het stereotype sexsymbool van de vrouw, ik doe niet mee aan haantjesgedrag, heb een hekel aan goedkope mannen-humor, vind voetballen saai… Met typisch vrouwengedrag heb ik al evenmin iets. Voel me best wel androgyn… Niet elke man is 100% man en niet elke vrouw is 100% vrouw. De cultuur in Thailand is wat dat aangaat een verademing, daar zou de wereld een voorbeeld aan kunnen nemen. Ik ben heel gelukkig met mijn lieve en knappe ladyboy-vriendin. In welk hokje hoor ik thuis, in welk hokje hoort zij thuis? Het boeit me niet, in Thailand doet niemand er moeilijk over. In Nederland ben ik heel kieskeurig in mijn informatieverstrekking, te veel stompzinnige reacties. Qua ruimdenkendheid kruipt het westen net uit de Middeleeuwen, in te veel delen van de wereld kruipen ze zelfs weer terug… Met alle respect voor het baanbrekende werk van prof Gooren en de VU, ik vind het tamelijk ridicuul dat deze blog het beeld posteert dat ze in Thailand eigenlijk niet goed snappen hoe het zit.