Vroege regens in Isaan

Beetje bij beetje verschijnen er grote plassen die langzaam een klein, voordien onbestaand, beekje vormen. Het water dat zich vermengt met de rode aarde kleurt donker en vloeit nog langzamer naar een wat grotere poel naast de shop. Kletterende druppels op het groene plastic dakzeil maken dusdanig veel lawaai dat de achtergrondmuziek niet meer hoorbaar is. De Inquisiteur zit wat verweesd naar dit alles te staren want voor de rest is er geen beweging op straat.

Vrijdagnacht werden De Inquisiteur en liefje-lief wakker van de totaal onverwachte regenval. Niemand, ook de weersvoorspellers niet, had dit zien aankomen, het is bovendien veel te vroeg in het jaar.

De boeren hun werk ligt stil. Die waren namelijk al enkele weken bezig met restafval van de vorige rijstaanplant te verbranden. Daar zit helemaal geen regelmaat in, dan is er weer een veld aan de oostkant van het dorp aan het smeulen, een paar dagen later een perceel aan de westkant. Dat komt omdat het eigenlijk illegaal is, maar voor deze mensen de enige manier om snel en goedkoop de eerste voorbereiding van de velden uit te voeren. Iets wat nooit gebeurt, maar indien er dan toch eens wat overheid zich ermee zou gaan bemoeien, kunnen ze zeggen dat het spontane ontbranding is. Maar nu hebben ze een probleem. Ze zijn verrast door de vroege maar massale regen die nu valt en blijkbaar enkele dagen gaat aanhouden. De smeulende velden doven snel, de grond wordt te nat en het verdorde restafval te vochtig om nog verder af te stoken.

Want in deze tijd van het jaar is Isaan dor en droog. Sinds oktober vorig jaar is er geen regen gevallen, of jawel, een enkele uitzondering daar gelaten – uitgerekend op oudejaarsavond viel er een twee uur durende maar totaal nutteloze bui. Er is nog wel wat groen want bepaalde boomsoorten hebben geen bladverlies, maar dat weegt niet op tegen de rest. En De Inquisiteur vreest voor nog meer dorre toestanden.

Ook dit jaar waren de wintermaanden gevuld met -alweer grotendeels illegale- houtkap. De aangekweekte eucalyptus daar gelaten, dat mag, maar die activiteit breiden ze lekker uit naar alles wat een beetje meer duurzamere houtsoort is. Ook weer economisch ingegeven, want gratis grondstof voor het maken van houtskool. Er wordt tegenwoordig een goede prijs gegeven voor een zak van ongeveer twintig kilogram, honderdtwintig baht en meer. Dus produceren ze dat niet meer alleen voor eigen gebruik maar ook voor de verkoop. Doch weer springen daar meer kapitaalkrachtigen op : tegenwoordig komen er vrachtwagens aangereden, die zetten zich op een terrein achter een grote loods, vlak bij het nabij gelegen stadje, lekker verborgen voor nieuwsgierige ogen. En bestellen in massale hoeveelheden, de houtskool gaat richting grote steden.

Het maken van houtskool is eigenlijk een inventief iets. Eerst dacht De Inquisiteur dat het termietenheuvels waren. Een kegelvormig heuveltje, ongeveer anderhalve meter hoog, handgemaakt van een mengeling van rode aarde en modder – dit materiaal blijkt bestand tegen de hitte. Aan de voorzijde, in de midden, is er een opening waar het hout in gaat. Aan de achterzijde, op grondniveau, is een soort schouwtje. Daarin laten ze het hout ongeveer zesendertig uur lang smeulen, er komt door de kleine opening vooraan net voldoende zuurstof in om het hout te laten gloeien, niet branden. Al die tijd braakt het schouwtje een dikke grijze rook uit. Wanneer de houtskool klaar is, dichten ze de opening vooraan en wegens gebrek aan zuurstof stopt het met smeulen en koelt alles langzaam af. Werkelijk, heel inventief : nauwelijks een investering, gratis grondstof en goede opbrengst.

De rook mag die pret niet stoppen, evenmin zitten ze wat in met het verdwijnen van de bomen. Alleen rijke mensen, zoals in hun ogen De Inquisiteur, hebben daar commentaar op. Die zijn uitzicht wordt jaar na jaar wijder, de mensen zijn slim genoeg om telkens slechts een paar bomen te vellen, ze laten wel wat staan zodat het -denken ze- niet opvalt. Maar het bos achter De Inquisiteur’s woning is verworden tot een verzameling van een paar bomen, het wilde, het woeste is weg. Het lijkt wel op een park zoals ze die in westerse landen aanleggen, netjes overzichtelijk en beheersbaar. Lelijk dus.

Door de regens koelen die ’termietenheuvels’ nu te snel af, het hout vervormt zich niet meer naar goede houtskool. Weer pech voor de boeren want ook bomen gaan kappen is nauwelijks te doen in deze plensbuien. Net zoals voor de dagloners die her en der wat karweien hadden. Een nieuwbouw, vierhonderd meter voorbij onze shop, is stilgelegd. Poa Deing die op zijn manier een huis voor zijn dochter aan het bouwen is, moet er mee stoppen, samen met zijn kameraden die hij zodoende af en toe werk bezorgde. Schoonbroertje, die met zijn kersverse echtgenote voor ons een magazijn achter in de tuin aan het bouwen is, ligt er ook uit. Aan de rand van het dorp heeft Bee, de meest actieve en innovatieve dame van het dorp, haar nieuwe project moeten stilleggen. Wat voorheen een groot perceel rijstveld was is zij aan het omvormen naar de kweek van watermeloenen op grote schaal. Een watertoren gebouwd, honderden meters leidingen gelegd, het veld omgeploegd in voren. Ze waren net begonnen met het handmatige zaaien van de meloentjes. Maar nu is het veld helemaal ondergelopen, de zaadjes zijn weggespoeld. En het veld niet meer begaanbaar vanwege de modder.

Zodoende gooit de regen roet in het eten van iedereen, maar de minder gegoeden zijn weeral slechter af dan mensen zoals De Inquisiteur natuurlijk. Die zit enkel wat te filosoferen op zijn terrasjes, soms in de shop, soms in huis. Beetje te mopperen want het is ook plots veel frisser geworden. Mentaal was hij helemaal klaar voor het aankomende hete seizoen. Zijn verwarmingsvuurtje was al opgeborgen, de warme sloffen weggelegd, de wat dikkere kledij verdwenen naar de minder bereikbare schappen van de kleerkast. Het was al een week of twee sluipend warmer aan het worden. En de dag voor de plotse regenval was het zelfs al tot vijfendertig graden gekomen – overdag wel te verstaan. Op een enkele nacht koelde het af naar achttien graden, dat voelt dan toch wel fris aan. De lange jeansbroek terug bovengehaald, de sweater, en jawel, ook de muts.

Bovendien weet iedereen hier dat je pas rond half maart alert moet worden. De overgang van winter naar heet seizoen wordt gekenmerkt door zware winden, regelmatig met kleine windhozen zelfs, die soms wel veel schade aanrichten. Pas dan komen de regens en de hitte. Nu stond en lag alles nog buiten, maandenlange zonneschijn maakt een mens lui. De kussens op de bankstellen, de parasols – alles doornat. Gereedschap dat je liet liggen overnacht, want toch droog, begint nu reeds wat roest te vertonen.

Toch zijn dat kleine problemen als je ziet hoe de autochtonen hier te grazen worden genomen. Doch die blijven glimlachen, zetten zich bij De Inquisiteur en bestellen een biertje. Van hun houtskoolgeld, daar raken ze maar niet over uitgepraat. Zijn blij wanneer Ut, een van de bekendere figuren van het dorp, schriftelijke uitnodigingen ronddraagt – hij gaat volgende maand, de vierde, trouwen. Dus drie dagen feest.

En De Inquisiteur ? Die wordt ook vrolijk. Want genoeg ingrediënten, beetje bij beetje verzameld op zijn strooptochten naar westerse dingen, om erwtensoep te maken. Zelfs rookworst en een varkenspoot liggen gereed. Winterkost.