Een minderheid van miljoenen

Met ruim 3,6 miljoen mensen, ongeveer 5,4% van de totale Thaise bevolking volgens de volkstelling van 2018, vormen moslims een significante minderheid. Maar achter dit cijfer schuilt een wereld van culturele rijkdom, religieuze diversiteit en historische verbondenheid met de bredere Zuidoost-Aziatische regio. Waar het gros van de Thaise bevolking boeddhist is, kent het zuiden van het land een ander gezicht. Hier, in de provincies Pattani, Yala, Narathiwat en Satun, vormen moslims de meerderheid – in sommige gebieden tot wel 90% van de bevolking.

Erfgenamen van een eeuwenoude geschiedenis

De islamitische aanwezigheid in Thailand is geen recente ontwikkeling. Al in de 9e eeuw zetten Arabische en Perzische kooplieden voet aan wal in het koninkrijk Srivijaya, in wat nu het zuiden van Thailand is. Vanaf die tijd groeide de islam langzaam maar gestaag, gedragen door handel en diplomatie. Tijdens het Ayutthaya-koninkrijk (1351-1767) vonden moslims, vooral Perzen en Maleiers, hun weg naar de hoven van Siam. Perzische families als de Bunnag-klan speelden zelfs sleutelrollen in de politieke en economische machtstructuren van het koninkrijk.

De zuidelijke moslimgemeenschap kent een andere oorsprong. Deze regio maakte eeuwenlang deel uit van het onafhankelijke sultanaat Pattani, een islamitisch koninkrijk dat pas in de 19e eeuw werd ingelijfd door Siam. De herinnering aan die annexatie leeft voort in het culturele geheugen van de lokale Maleisische moslims, die de Maleise taal en islamitische gebruiken nog altijd koesteren.

Deze historische gelaagdheid zie je ook terug in de etnische samenstelling van de Thaise moslims, die veel meer omvat dan enkel de Maleise wortels uit het zuiden.

Meer dan alleen Maleiers

De term ‘Thaise moslims’ is eigenlijk te simplistisch. Hoewel ongeveer twee derde van de Thaise moslims van Maleise afkomst is, is de gemeenschap opmerkelijk divers. Je vindt er ook Thaise bekeerlingen, nazaten van Chinese Hui-immigranten, Cambodjaanse Cham-moslims, Bengalen, Pakistani en Indonesiërs. In Bangkok wonen bijvoorbeeld aanzienlijke gemeenschappen van Bengaalse en Pakistaanse moslims die generaties geleden naar Thailand migreerden als handelaren of ambachtslieden.

Deze mozaïek van identiteiten zorgt voor uiteenlopende islamitische gebruiken. Waar de Maleiers in het zuiden traditionele Maleisische gewoonten combineren met islamitische rituelen, hanteren de moslims in Bangkok en Chiang Mai vaak een meer kosmopolitische benadering van hun geloof.

Religie tussen vrijheid en conflict

De Thaise grondwet erkent de islam als een van de vijf officiële religies. Dat zorgt ervoor dat moslims hun geloof vrij kunnen belijden, moskeeën mogen bouwen en eigen scholen kunnen oprichten. Thailand telt vandaag honderden moskeeën, van de grote Darul Aman-moskee in Pattani tot kleine buurtgebedshuizen in Bangkok. In de vroege ochtend klinkt in de steegjes van de wijk Bang Rak het zachte gezang van de oproep tot gebed, terwijl de geur van versgebakken roti en pittige curry zich vermengt met het aroma van jasmijnthee.

Toch verloopt de integratie niet overal rimpelloos. In de zuidelijke provincies is al decennia sprake van etnische en religieuze spanningen. Separatistische bewegingen streven naar meer autonomie of zelfs onafhankelijkheid van Bangkok. Die conflicten zijn niet louter religieus, maar wortelen diep in historische, culturele en sociaaleconomische grieven.

Tegelijkertijd ontstaan er in steden als Hat Yai en Songkhla steeds meer samenwerkingsprojecten tussen boeddhistische en islamitische gemeenschappen, bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs en lokale handel. Ondanks de spanningen blijft de overgrote meerderheid van de Thaise moslims streven naar vreedzaam samenleven en een plek binnen de Thaise samenleving.

Economie, onderwijs en halal-industrie

De Thaise moslims leveren een belangrijke bijdrage aan de economie van het land. In het zuiden zijn velen actief in de visserij, rubberindustrie en handel. In Bangkok floreren islamitische markten en halal-restaurants, waar Thaise gerechten worden bereid volgens islamitische voedselvoorschriften. Bekend is bijvoorbeeld de halal-markt van Khlong Toei, waar klanten terechtkunnen voor alles van halal-kip tot verse specerijen.

De halal-industrie is inmiddels zodanig gegroeid dat Thailand een belangrijke exporteur is van halal-producten, vooral halal-kip, naar buurlanden zoals Maleisië en Indonesië. Alleen al de export naar Maleisië is goed voor honderden miljoenen dollars per jaar.

Onderwijs speelt een centrale rol in de gemeenschap. Islamitische scholen – pondoks en madrasahs – bieden naast religieus onderwijs ook regulier basisonderwijs aan. Dit netwerk aan scholen versterkt de religieuze identiteit van de gemeenschap, maar sluit aan bij de nationale onderwijseisen.

Een verborgen gezicht van Thailand

De moslims van Thailand vormen een minderheid die vaak buiten het zicht blijft van toeristen en zelfs veel Thai. Toch zijn zij een essentieel onderdeel van de multiculturele en multi-etnische realiteit van het land. Hun verhaal is er een van eeuwenlange interactie tussen geloof, handel en macht, van diepe wortels in het Maleisische zuiden tot bruisende markten in het hart van Bangkok.

Thailand is meer dan boeddhistische sereniteit; het is ook het verhaal van een gemeenschap die stil maar veerkrachtig haar plek blijft opeisen. Wie écht wil begrijpen hoe het land in elkaar steekt, moet luisteren naar de fluistering van die andere, minder gehoorde stemmen.