Nederlandse jungle doctor redde de levens van honderden Amerikaanse krijgsgevangenen
Dokter Hekking tussen Amerikaanse oorlogsveteranen (Foto: The Indo Project)
Op tal van plaatsen, inclusief Thailand, wordt in deze periode het feit herdacht dat 76 jaar geleden, met de capitulatie van de Japanse strijdkrachten, een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Graag sta ik vandaag heel even stil bij de Nederlandse dokter Henri Hekking, die in de Verenigde Staten geëerd werd als een held maar in Nederland nauwelijks, en dit geheel ten onrechte, bekendheid verwierf.
Henri H. Hekking zag op 13 februari 1903 het levenslicht in Soerabaja op het Indonesische eiland Java, toen één van de parels van het Nederlandse koloniale rijk. Al op erg jonge leeftijd werd zijn interesse gewekt voor geneeskrachtige kruiden en planten. Dit was te danken aan zijn grootmoeder, de Zeeuwse oma Vogel, die in Lawang een bergstadje aan de rand van de jungle boven Soerabaja woonde, en die een stevige reputatie had als kruidengenezer. Henri werd naar haar gestuurd toen hij malaria had en na zijn genezing trok hij er samen met zijn oma op uit wanneer ze geneeskrachtige planten ging zoeken in de jungle of aankocht op de markten in de wijde omgeving. Tweemaal per week trok ze langs de kampongs om de inheemse zieken met haar medicinale bereidingen te helpen. Wellicht stimuleerde de kennis die hij zo uit de eerste hand opstak hem om later geneeskunde te gaan studeren.
Met een beurs die hij van het ministerie van Defensie had gekregen schreef hij zich in 1922 in Leiden in aan de faculteit Geneeskunde. Nadat hij in 1929 was afgestudeerd mocht de kersverse arts kiezen voor een loopbaan in Suriname of Nederlands-Indië. Het werd, zonder aarzelen, zijn geboorteland. Als tegemoetkoming voor het feit dat zijn studie door het leger was betaald moest hij immers contractueel tien jaar als legerarts in de rangen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) dienen. Aanvankelijk werd hij gestationeerd in Batavia. Maar door het door de KNIL gehanteerde rotatiesysteem voor militaire geneesheren, wisselde hij om de twee jaar van standplaats en kwam hij vervolgens in Malang en later in de garnizoenen van Celebes en Soerabaja terecht.
De jonge arts bekwaamde er zich niet alleen in het bestrijden van tropische ziekten maar verdiepte ook zijn kennis van de heilzame planten en kruiden. Dit laatste werd door enkele van zijn meer conservatief ingestelde collega’s ietwat meesmuilend als kwakzalverij van de hand gewezen, maar deze kritiek liet Hekking koud. Het leven ‘in de Oost’ beviel hem blijkbaar en toen zijn contract was beëindigd tekende hij bij. In plaats van welverdiend op Groot Verlof naar Nederland te vertrekken, ging Hekking chirurgie studeren in Italië. In september 1939 werd zijn studie abrupt afgebroken door de plots erg reëel geworden oorlogsdreiging en de mobilisatie van het Nederlandse leger. In het begin van 1940 treffen we kapitein -geneesheer tweede klasse Henri Hekking dan ook met vrouw en twee kinderen aan in zijn nieuwe standplaats op het westelijke, Nederlandse deel van het eiland Timor.
Op 19 februari 1942 vielen de Japanse keizerlijke strijdkrachten met volle kracht Timor aan. De geallieerde troepen, een mix van Britten, Australiërs, Nieuw-Zeelanders, Indiërs, Amerikanen en natuurlijk de Nederlanders van het KNIL, konden nauwelijks standhouden en capituleerden op 23 februari. Dokter Hekking werd krijgsgevangenen genomen en overgebracht naar de kazerne van het 10e bataljon Wielrijders in Batavia. Zijn gezin werd geïnterneerd in een burgerkamp op Java.
Toen de Japanse plannen voor een spoorweg tussen Thailand en Birma steeds concreter werden, werd Hekking samen met enkele duizenden lotgenoten naar de immens grote Changi-gevangenis in Singapore verscheept. Hij bereikte zonder kleerscheuren Singapore en vertrok in augustus 1942, per trein, in een volgestouwde beestenwagon, naar het basiskamp bij Nong Pladuk waar hij keukencorvee kreeg.
Een kleine duizend Amerikaanse krijgsgevangen werden tijdens WO II door de Japanners ingezet bij de aanleg en het onderhoud van de Thai-Birma spoorweg. Het leeuwendeel van dit contingent waren mariniers, opvarenden van de USS Houston, een Amerikaanse zware kruiser, die op 28 februari 1942 tijdens de Slag op de Java-Zee werd gekelderd. Deze mannen, voor het grootste deel Texanen, waren vanuit het verzamelkamp in Changi (Signapore) naar Thailand gestuurd waar ze vanaf oktober 1942 aan de spoorweg moesten werken. In het enorme Japanse basiskamp bij Kanchanaburi hadden ze kennis gemaakt met de inmiddels overgeplaatste dokter Hekking, die een aantal van hun zieken, ondanks het manifeste gebrek aan conventionele medicijnen, erg snel en vooral efficiënt had geholpen met medicinale planten. Een paar weken later werden de Amerkanen afgemarcheerd richting de werven bij Hintok.
In de kampen bij Hintok zaten wel een paar Britse artsen, maar die hadden er een handje van weg om gewonde of geïnfecteerde lichaamsdelen preventief te amputeren. De Amerikanen hadden weinig vertrouwen in hun modus operandi en wisten één van de Japanse officieren van het Spoorwegkorps met twee dure polshorloges om te kopen. Ze kregen hem zo ver dat dokter Hekking naar hun kamp werd overgeplaatst. Hekking gebruikte zijn grondige kennis van de planten die letterlijk op een paar meter van het kamp groeiden om, met succes, ziekten te bestrijden en de verzwakte mannen aan te sterken. De Amerikanen beseften al heel snel dat ze met het binnenhalen van Hekking een gouden zaak hadden gedaan.
De Nederlandse kamparts, die al snel met de bijnaam van ‘Jungle Doctor ‘werd begiftigd, blonk uit in improvisatie en innovatie. Met geduldig geslepen lepels werden – zonder verdoving – de etterende tropenzweren uitgekrabd, bloedzuigers ijverig in potten verzameld om ten gepaste tijde te worden gebruikt en in stroken gescheurde hemden werden telkens opnieuw afgekookt om als verband dienst te doen. Héél af en toe slaagde Hekking er zelfs in om, op gevaar van bij betrapping te worden geëxecuteerd, medicijnen te stelen uit de Japanse voorraadkasten…. Men mag in deze context niet vergeten dat de artsen in de werkkampen, net als alle andere krijgsgevangenen niet werden vrijgesteld van corvee om hun job uit te oefenen. Ze moesten, met andere woorden, net als hun lotgenoten elke dag meewerken aan de aanleg van de Thai-Birmese Spoorweg des Doods. Het beoefenen van de geneeskunde kon alleen in hun ‘vrije tijd’ na de werkuren. Een klus die Doc Hekking, dankzij zijn geweldige expertise en kennis met succes wist te klaren. Terwijl in andere kampen de gevangenen als vliegen stierven, bezweken er van de ongeveer 700 man die onder zijn verantwoordelijkheid vielen, er welgeteld 13. Niet één van deze Amerikaanse gevangenen moest, in de periode dat Hekking hun kampdokter was, een amputatie ondergaan….
Voor de Amerikaanse oorlogsveteranen was Hekking een held. Vanaf 1956, toen de USS Houston CA-30 Survivors Association werd opgericht, was hij vele malen hun eregast op de reünies in Dallas. In november 1983 werd hij officieel gehuldigd in het Amerikaanse Congres, het Lagerhuis. In de official U.S. Congressional Record verklaarde Otto Schwarz, één van zijn oud-patiënten: “…He is not a mere physician. his practice of medicine under the worst conditions was not restricted to the attempt to heal the physical body; it also brought out his ability as a psychologist, to somehow treat the mind, spirit and soul of those prisoners of war who had little or no reason to be confident about the future…”. In 1989 ontving de Nederlandse Jungle Doctor een persoonlijke bedankbrief van de Amerikaanse president Ronald Reagan. Reserve-majoor Hekking kreeg zelfs de honoraire rang van vice-admiraal van de Texaanse Vloot, een onderdeel van de United States Merchant Marines. In minstens vijf Amerikaanse boeken wordt zijn belangrijke rol in de werkkampen uitgelicht. Gavan Daws omschreef in Prisoners of the Japanese (1994) Doc Hekking als “the master treater of mind and body”.
Dokter Hekking was echter geen sant in eigen land. In het van nuchterheid doorspekte naoorlogse Nederland kon je – het nationale credo “doe maar gewoon “indachtig – maar beter niet met je hoofd boven het maaiveld uitsteken. Los van enkele krantenartikels en één vermelding in het standaardwerk Werkers aan de Birma-Spoorweg van Leffelaar en Van Witsen uit 1985, ontbreekt elk spoor van deze meer dan verdienstelijke arts in de Nederlandse oorlogshistoriografie. En hij was lang niet de enige oorlogsarts die deze stiefmoederlijke behandeling te beurt viel. Tien artsen die in het KNIL hadden gediend werden voor hun uitzonderlijke verdiensten tijdens de oorlog voorgedragen voor een lintje in de Orde van Oranje-Nassau. Uiteindelijk zou slechts één van hen, met name Henri Hekking, er ook daadwerkelijk mee worden onderscheiden, volgens de getuigenis van zijn vriend en collega-arts A. Borstlap, die in een kamp op Celebes had gezeten, gebeurde dit “omdat ze niet anders konden want de Amerikanen hadden hem al een medaille gegeven….”
In een interview dat op 11 november 1995 in Trouw verscheen zei zijn dochter dat haar vader thuis nauwelijks over zijn kampjaren sprak “Alleen als er aanleiding toe was. Dan kreeg je altijd erg gekleurde verhalen te horen, wel humoristisch, maar te positief, nooit de echte ellende. Hij vertelde de hoogtepunten, de dieptepunten sloeg hij over. Daar wilde hij liever niet over praten…” Doc Hekking overleed in Den Haag op 28 januari 1994, amper twee weken voor zijn 91e verjaardag. Hij had de hel van de Thai-Birmaspoorweg net geen halve eeuw overleefd…
Memorabel voor zo een Man zijn lintjes overbodig ,maar telt ”slechts” de overlevering door middel van herinneringen en het altijd gesproken woord .” de echte”overlevering dus.
Met Lof en Eer …Selamat Jalan dr Hekking.
Dat is echte “onsterfelijkheid” …
Wederom bedankt Lung Jan voor dit verhaal en persoonlijk wekt dit wel gemixte gevoelens en vragen op.
Heeft het hele gebeuren van de 2e wereldoorlog en de oorlog om Indonesie los te laten er voor gezorgd dat mensen niet boven het maaiveld mochten komen om eigen fouten te maskeren?
Hoe heeft het zo kunnen gebeuren dat het gebruik van medicinale planten in Nederland zo gedemoniseerd kon worden en dat dit zelfs in EU verband gereguleerd werd alszijnde een potentieel gevaar voor de volksgezond?
Wie bepaalt welke geschiedenis belangrijk is om in de lesboekjes te vermelden?
Dag Johnny,
Interessante vraagstelling waarop ik niet één twee drie een antwoord weet te formuleren… Wat ik uit mijn grondige studie van Thai-Birma Spoorweg(en) wél weet is dat zowat alle westerse historici het er over eens zijn dat de Nederlandse KNIL-krijgsgevangenen, in geval van ziekte of verwonding, een procentueel véél hogere kans op genezing hadden dan hun lotgenoten uit het Britse gemenebest. De gevangen genomen KNIL artsen waren – in tegenstelling tot de andere geallieerde legerartsen – zonder uitzondering getraind in tropische geneeskunde en veel van de KNIL-militairen waren in ‘De Oost’ geboren en getogen en kenden bijvoorbeeld de werking van zaken als kinine-bast. De hogere overlevingskansen namen jammer genoeg niet weg dat tal van KNIL-dwangarbeiders omkwamen door uithongering, uitputting en andere ontberingen…
Mijn vader heeft het kampleven als knil krijgsgevangene overleefd door het eten van tjabe rawit en lombok merah waar hij tijdens het werken aan de spoorlijn heeft gevonden
Heel veel dank voor dit indrukwekkende verhaal!
voor mij is dr. hekking ook een held en ook andere medici waaraan vele gevangenen hun leven te danken
hebben
Zeer indrukwekkend verhaal.
Zijn die Amerikanen toch veel beter in om de echte helden te eren. Kunnen wij in Nederland wat van leren met onze stomme lintjesregen elk jaar. Als je 40 jaar in het gemeentehuis hebt gewerkt, krijg je hier een lintje. Lachwekkend!!!!!
Wow….. wat een held, deze dokter!!! En wat interessant stuk geschiedenis, een mooi verhaal. R.I.P. Dr. Hekking
Zeer goed geschreven en wel degelijk: Selamat Jalan Dr Hekking.
Een echte held.
Bedankt Lung Jan om deze herinnering te plaatsen.
Mooi verhaal weer, Lung Jan.
Ik ben bezig een verhaal te schrijven over de vele Thais die de dwangarbeiders en de krijgsgevangenen hielpen en dan met name de held Boonpong Sirivejaphan. Hij kreeg ook een Nederlandse koninklijke onderscheiding.
Jammer dat de Thaise helden zo weinig worden genoemd.
Lung Jan wederom bedankt, Tino, ik ben benieuwd.
Dat het Dr. Hekking verhaal bij 99.9% van de mensen onbekend is heeft te maken met het niet willen eren van mensen omdat dit als nationalistisch wordt gezien en ik heb geen idee wat er verkeerd is aan nationalisme in een gezonde vorm.
De jaarlijkse lintjes is een leuke uiting van waardering maar het blijft soms kneuterig en als je niet de juiste contacten hebt zal je trouwens nooit krijgen.
Dat Lung Jan dit naar de voorgrond brengt kan ik alleen maar waarderen.
In Nederland sinds enkele jaren, worden de veteranen stukken beter gewaardeerd en verzorgd.
Daar bedoel ik mee, zij die onder oorlogs omstandigheden, hebben gewerkt.
Ik kan het weten, waar ik ook naar toe gaat voor herdenkingen, of veteranendagen krijgt ik vrij vervoer, voor 2 personen.
loopt of rij ik mee tijdens de veteranendag den,Haag.
Als je dan ziet hoeveel mensen er staan,te applaudiseren.
Goed te eten en te drinken, en ook entertament aanwezig.
Zo ook veteranendag Marine, den Helder, luchtmacht Leeuwarden,
En dat er verzorgings tehuis is voor de veteranen, die onder defensie valt.
https://www.uitzendinggemist.net/aflevering/531370/Anita_Wordt_Opgenomen.html.
zie de tevreden veteranen. opgenomen, vlak voor de pandemie, tijdens pandemie en erna.
Hans van Mourik
Prachtige herinnering aan een echte held. In de burgerlijke spruitjes cultuur wil men dit niet horen.
Al ben ik een echte kaaskop, de familie van mijn overleden vrouw komt uit Indie en ik heb altijd het gevoel gehad in het verkeerde land te zijn geboren.
Veel van mijn vrienden en kennissen kwamen na de oorlog uit de kampen maar spraken er bijna nooit over want dan kwamen de reacties die Kees van Kooten, een klasgenoot, later zo mooi omschreef van de NL helden uit het verzet ” do ist die bahnhof” als hun heldhaftige bijdrage.
In mijn directe omgeving had ik zowel overlevenden van de Birma spoorweg als de kolenmijnen in Japan of martelingen door kampetai. Deze mensen hebben meer meegemaakt dan 99 proc. van de lintjesdragers. Ik vereer deze landgenoten op mijn eigen manier. Dank voor het artikel.
Dick41
Als hij een Amerikaan was, had Hollywood al een film gemaakt. Je zou hier een prima boek over kunnen schrijven.
Dat de mensen, toen nietzo geeerd worden.
Was een andere tijd.
Kan alleen over mijn tijd praten.
In eind 1962 toen de overeenkomst, is getekend, met Indonesië omtrent Nw.Guinea.
Waar ik ruim 2 jaar heb gezeten, en de nodige acties heb mee gemaakt.
Kreeg ik mijn medaile uitgereikt, van mijn baksmeester, zo in de hand
In den Helder aangekomen, met verlof en red je maar.
In 1990 ben ik met de eerste golf war voor 4 maanden in Saoedi Arabië geweest.
In 1992 ook 4 maanden in Villafranca (Italië) vanwege Bosnië.
Bij de laatste 2, gingen we eerst 2 weken naar Kreta, waar een paar Phychiaters en Doktoren klaar staan op je op gevangen, maar wel veel gedronken.
Bij aankomst in Nederland, een hele ceremonie met de hele familie erbij, met de medaile uitreiking.
(1990 en 1992 was ik bij de KLU als specialist VVUT F16 en nooit wat meegemaakt).
Hans van Mourik
Toen waren het andere tijden.
Met de waardering van deze mensen (helden)
Zelf zie ik het verschil tussen 1962 toen ik terug kwam van. Nw.Guinea.
Een groot verschil met de terug komst van 1990 en 1992.
Dit hebben we te danken aan de ervaringen van de Amerikanen die terug kwamen uit de oorlog in Vietnam.
Omdat er veel veteranen,die veel later met PTSS te kampen hebben.
Nu wordt het veel openbaarder, de mensen praten er gemakkelijker over.
Zie mijn laatste reactie van uitzending gemist.
Het zijn allemaal mensen van over de 80, die nu kunnen praten.
Hans van Mourik
Wij Belgen hebben pater Damiaan maar die dokter mag zeker ernaast staan voor zijn bijdrage in zeer moeilijke omstandigheden! Schandalig dat die man niet geëerd wordt in Nederland. Als het een goede voetballer zou zijn dan zou dat wel héél anders zijn grrr!