Wanneer we denken aan tropische regenwouden, komen meestal de Amazone of het Congobekken in beeld. Toch ligt het oudste nog bestaande regenwoud op aarde in het zuiden van Thailand. Khao Sok National Park, in de provincie Surat Thani, is naar schatting 160 miljoen jaar oud en heeft zelfs de ijstijden overleefd. Dankzij zijn afgelegen ligging en het stabiele klimaat kon dit ecosysteem zich ongestoord ontwikkelen tot een van de meest biodiverse plekken op aarde.
Dit prehistorische woud is niet alleen een toevluchtsoord voor talloze zeldzame diersoorten, maar ook een voorbeeld van hoe geologie en ecologie hand in hand gaan. Kalksteenrotsen, diepe grotten, dichte jungle en een kunstmatig meer vormen samen een landschap dat zowel visueel spectaculair als wetenschappelijk fascinerend is.
Een miljoen jaren oud regenwoud zonder ijstijden
Khao Sok maakt deel uit van een groter gebergte, de Tenasserim Hills dat zich uitstrekt van Myanmar tot aan Maleisië. Dit gebied is miljoenen jaren geleden ontstaan uit afzettingen van zeedieren, die onder druk zijn omgevormd tot kalksteen. Die kalksteen is door erosie uitgesleten tot scherpe karstformaties: steile kliffen, grotten, dolines en ondergrondse rivieren. Dergelijke landschappen herbergen unieke ecologische niches waarin soorten zich kunnen specialiseren en isoleren.
Een belangrijke reden waarom Khao Sok zo’n lange evolutionaire geschiedenis kent, is de afwezigheid van grote klimaatveranderingen zoals ijstijden. Terwijl grote delen van de wereld meerdere keren door gletsjers werden bedekt, bleef dit deel van Zuidoost-Azië relatief stabiel. Hierdoor konden oeroude planten en dieren zich hier blijven ontwikkelen, zonder onderbreking van hun ecologische processen.
Rafflesia’s, neushoornvogels en verborgen roofdieren
De biodiversiteit van Khao Sok is uitzonderlijk. Hier leven onder andere de Maleise beer, de Indochinese luipaard, langoeren, gibbons, slangen en honderden vogelsoorten. Vooral vogelaars komen hier aan hun trekken met onder meer neushoornvogels, ijsvogels en trogons.
Een van de meest intrigerende planten is de Rafflesia kerrii, een parasitaire bloem die alleen voorkomt in deze regio. De bloem kan tot 90 centimeter breed worden en ruikt naar rottend vlees, een geur die aasvliegen aantrekt die voor de bestuiving zorgen. Omdat de bloei slechts enkele dagen duurt en de plant moeilijk te vinden is, geldt het waarnemen van een bloeiende Rafflesia als een zeldzaam geluksmoment.
Naast opvallende soorten zijn er ook talloze onbekende organismen die nog nauwelijks bestudeerd zijn. Khao Sok is daarmee een belangrijk werkgebied voor biologen en ecologen die onderzoek doen naar soortvorming, evolutie en endemisme.
Cheow Lan Lake: kunstmatig meer met natuurlijke rijkdom
In 1982 werd in het hart van Khao Sok een dam gebouwd voor de opwekking van waterkracht. De Rajjaprabha Dam leidde tot de vorming van het Cheow Lan Lake, een stuwmeer van 165 vierkante kilometer. Waar vroeger valleien lagen, ligt nu een azuurblauw meer met honderden kleine eilanden. Het landschap doet denken aan Halong Bay in Vietnam, maar is minder toeristisch en moeilijker bereikbaar.
Ecologisch gezien had de aanleg van het meer grote gevolgen. Sommige diersoorten raakten geïsoleerd op eilandjes, terwijl andere hun leefgebied verloren. Tegelijkertijd ontstonden er nieuwe micro-ecosystemen. Wetenschappers gebruiken het meer inmiddels voor onderzoek naar eilandbiologie: de manier waarop soorten zich aanpassen en verspreiden in geïsoleerde omgevingen.
Op het meer drijven eco-resorts die toerisme combineren met natuurbescherming. Hier kun je overnachten in eenvoudige hutten, wakker worden met het geluid van gibbons en kajakken langs steile kliffen waar zwaluwen nestelen.
Mens en dier: op zoek naar balans
Het toerisme in Khao Sok groeit, mede dankzij de aandacht voor ecotoerisme. Dit biedt kansen voor lokale gemeenschappen, maar brengt ook risico’s mee. Ongecontroleerde ontwikkeling kan leiden tot afvalproblemen, verstoring van dieren en druk op kwetsbare ecosystemen. Om dit tegen te gaan zijn er strikte regels in het park en werken veel gidsen en accommodaties volgens duurzame principes.
Een opvallend ethisch thema is het gebruik van olifanten in het toerisme. In veel delen van Thailand worden olifanten nog ingezet voor ritjes of shows, waarbij vaak sprake is van mishandeling. In Khao Sok zijn echter ook alternatieven te vinden, zoals Elephant Hills. Hier leven olifanten in een natuurlijke omgeving en kunnen bezoekers de dieren observeren zonder dat er exploitatie plaatsvindt. Zulke initiatieven laten zien dat toerisme en dierenwelzijn wel degelijk hand in hand kunnen gaan.
Kwetsbare oernatuur met toekomstwaarde
Khao Sok National Park is meer dan een natuurgebied. Het is een levend laboratorium, een toevluchtsoord voor zeldzame soorten en een herinnering aan hoe de aarde eruitzag lang voordat de mens verscheen. Tegelijkertijd is het gebied kwetsbaar. Klimaatverandering, infrastructuurprojecten en onverantwoord toerisme kunnen het ecosysteem blijvend aantasten.
Wie Khao Sok bezoekt, draagt ook verantwoordelijkheid. Kies voor lokale gidsen, respecteer de natuur, en steun projecten die natuurbescherming combineren met educatie en duurzame ontwikkeling. Alleen zo blijft deze groene schat behouden voor toekomstige generaties en voor de wetenschap die hier nog lang niet uitgeleerd is.
Bronnen:
- Elephant Hills. (z.d.). Elephant Hills – Thailand’s first luxury tented camps. Geraadpleegd op 12 april 2025, van https://www.elephanthills.com
- Geological Society of London. (2018). Southeast Asia’s Karst Landscapes: Hidden worlds of biodiversity and water. Geraadpleegd op 12 april 2025, van https://www.geolsoc.org.uk
- National Geographic. (2020). Thailand’s hidden jungles are some of the world’s oldest rainforests. Geraadpleegd op 12 april 2025, van https://www.nationalgeographic.com/environment/article/thailand-hidden-jungles
- PlantsoftheWorldOnline.org. (z.d.). Rafflesia kerrii Meijer. Royal Botanic Gardens, Kew. Geraadpleegd op 12 april 2025, van http://www.plantsoftheworldonline.org
- Royal Forest Department Thailand. (z.d.). Khao Sok National Park. Geraadpleegd op 12 april 2025, van http://portal.dnp.go.th
- Scientific American. (2017). How island biogeography explains why animals thrive or vanish. Geraadpleegd op 12 april 2025, van https://www.scientificamerican.com/article/how-island-biogeography-explains-why-animals-thrive-or-vanish
- UNESCO World Heritage Centre. (z.d.). Tenasserim Hills and associated ecoregions. Geraadpleegd op 12 april 2025, van https://whc.unesco.org
- WWF Thailand. (z.d.). Wildlife and forest ecosystems of Southern Thailand. Geraadpleegd op 12 april 2025, van https://www.wwf.or.th
Hoewel je schrijft dat Khao Sok nog ver van het massatoerisme ligt, had ik in januari een heel andere indruk. Er waren opvallend veel toeristen – vooral Nederlanders – en voor mij voelde het alsof het massatoerisme daar al lang was gearriveerd.