De opstanden tussen de dorpen in de Isaan en de Siamese Staat
In de 19e eeuw, en in het bijzonder gedurende de regering van koning Chulalongkorn (1869-1910), was de Isaan onderhevig aan aanzienlijke veranderingen. Hiervóór bestond de administratie uit vele chao muang (เจ้าเมือง, tjâo muang). Dat waren Heren die een stad en het omgevende land beheerden. Zij betaalden belastingen aan het Siamese Hof in Ayutthaya in geld, zilver, goud en lokale producten. Daarnaast waren ze nauwelijks gebonden aan andere regels of bevelen.
Dat veranderde tijdens de regering van koning Chulalongkorn. De Isaan werd verdeeld in drie regio’s, monthon genaamd: Monthon Isaan (Ubon/Oebon), Monthon Udon (Oedon) en Monthon Nakhon Ratchasima en het betrekkelijk autonome bestuur veranderde geleidelijk in een meer gecentraliseerd bureaucratisch systeem. Ze werden meer afhankelijk van de centrale regering, het Siamese koninklijk hof, in een nieuw historische periode.
Het Noordoosten was geschiedkundig, cultureel, sociaal en economisch veel meer verbonden met de koninkrijken Laos en Cambodja dan met het Siamese koninkrijk in Ayutthaya en Bangkok. De Lao in de Isaan woonden in een gebied dat vaak opgeëist was door verschillende Siamese, Laotiaanse en Khmer koninkrijken. De plaatselijke chao muang, net als de Lao en de Khmer, betaalden tribuut aan zowel het Siamese Hof als ook het Vietnamese Hof. De Lao uit de Isaan voelden zich niet anders dan de Lao aan de andere kant van de Mekong, met zijn Laotiaanse koninkrijkjes. De culturele samenhang in de 19 en vroege 20e eeuw tussen de volkeren aan beide zijden van de Mekong had veel te maken met de verplaatsing van vele duizenden Lao naar de Isaan, nadat de Siamezen Vientiane in 1827 hadden verwoest. Op vergelijkbare wijze voelde de Khmer in het zuiden van de Isaan zich één met de Khmer in Cambodja.
Het Frans-Siamese Verdrag van 1867 betekende dat het Siamese hof afstand moest doen van zijn recht op een overheersende relatie met Cambodja en Laos. De Fransen, die hun bewind over heel Indochina (Laos, Vietnam, Cambodja) aan het uitbreiden waren, kregen het recht op scheepvaart op de Mekong rivier en hun protectoraat over Cambodja werd bevestigd. Vrij snel nadat koning Chulalongkorn de troon had bestegen in 1868 begon hij met administratieve hervormingen van de steden in de periferie. Hoge ambtenaren werden naar de verschillenden monthons in de Isaan gezonden om de centrale regering te vertegenwoordigen en de controle over de administratie over te nemen, vooral waar het de belastingen betrof die tot dan toe onder de verantwoordelijkheid van de chao muang vielen. In 1893, na gevechten in Zuid-Laos en bij Bangkok -waar de Fransen een slagschip de Chao Phraya op hadden gestuurd- stond Siam al het land aan de linkeroever van de Mekong af aan Frankrijk. De Fransen bleven zich echter bemoeien met het bestuur in de Isaan en geschillen tussen de Franse consuls in de noordoostelijke monthon en de Siamese autoriteiten kwamen veel voor.
In 1894 begon een omvattende hervorming van het administratieve systeem in de Isaan. Het land werd ingedeeld in changwat (provincies), amphur (districten) en tambon (sub-districten), vaak niet overeenkomend met de oude indeling in muang (steden, stadsstaat). Dit had een grote invloed op de plaatselijke heersers die vaak werden afgezet of gedegradeerd. Zo kwam er meer centrale inmenging via de door Bangkok afgevaardigde bestuursambtenaren over de gebieden.
Belastingheffing
Belastingen werden een belangrijke kwestie, ze werden verhoogd van 3½ naar 4 baht. In Ubon moesten voortaan alle grotere dieren, koeien, buffels, paarden en olifanten verkocht worden in het bijzijn van ambtenaren, dit om diefstal en corruptie tegen te gaan, maar dit financieel een last voor de dorpelingen. De belastingen waren voor de dorpelingen erg moeilijk op te brengen en niet makkelijk te omzeilen. Behalve dan als een dorpeling koos voor een vlucht naar het oerwoud of de bergen. Maar ook dat was lastig, want reizen zonder een bewijs van belastingbetaling kon een straf van 2 maanden gevangenis of dwangarbeid opleveren.
Die 4 baht belasting lijkt niet zo veel, maar de dorpen kenden nauwelijks een geldeconomie en dus vormde deze belasting voor de dorpelingen het grootste financiële probleem in hun leven. Het was een bedrag dat zowat alle uitgaven over een heel jaar besloeg. In jaren van droogte kwamen ze in grote problemen en moesten soms wat van hun bezittingen verkopen of producten verzamelen in het bos. Sommigen zochten werk in nabijgelegen steden. De aanleg van de eerste spoorlijn van Bangkok naar Nakhon Ratchasima (1890-1900) -en later naar Buriram, Surin, Ubon- vormde ook een gelegenheid om wat geld te verdienen.
Lao, Isaaners, Thai
Vrijwel iedereen noemde zichzelf ‘Lao’, tot ver in de 20e eeuw. Het gevoel een ‘Isaaner’ (Khon Isǎan) en een ‘Thai’ te zijn is pas van de laatste decennia. Als iemand uit de Isaan naar de centrale regio (Bangkok) ging dan gingen ze ‘naar de Thai’. In vroegere tijden was het niet zo gemakkelijk naar Bangkok of de centrale regio te reizen. De eerste weg in de Isaan werd pas aan het begin van de 20e eeuw aangelegd tussen Nakon Phanom en Mukdahan. En later volgde de weg van Nongkhai naar Bangkok. Deze kreeg de naam ‘Vriendschapsweg’ (thà-nǒn Míet-trà-phâap).
Toen er nog geen (spoor)wegen waren ging de reis van zuidelijk Isaan naar centraal Thailand met een boottocht via de Mun (Moen) rivier naar Nakhon Ratchasima. Vandaar ging de tocht te voet verder door bergen en oerwoud naar de Pasak (pàa-sàk) rivier en Ayutthaya en vervolgens over de Chao Phraya rivier naar Bangkok. Vanuit Noord-Isaan ging de reis te voet of met een ossenkar. Zo’n reis nam weken en soms maanden in beslag en er was steeds gevaar. Wilde en gevaarlijke dieren, muggen, malaria en bandieten waren grote obstakels en schrikten veel reizigers af. Het bergachtige oerwoud tussen Nakhon Ratchasima en Saraburi werd als het meest gevaarlijk gezien. Er waren tijgers en slangen in overvoed en malaria kwam veel voor. Deze tocht werd Dong Phraya Fai genoemd (‘het oerwoud van de Heer van het Vuur’) genoemd maar heet nu Dong Phraya Yen (‘het oerwoud van de Heer der Koelte’) en zou zo meer geluk brengen.
De belangrijkste reden voor zo’n reis ‘naar de Thai’ was handel. De handelaren van de Isaan werden nai hoi (นายฮ้อย, naay hóy) genoemd die in het gebied rondreisden en goederen uitwisselden. De meeste handel betrof vee, buffels, pepers, zout, potten, messen en kleding. Dit nai hoi systeem verschilde van dat van de Chinese handelaren die geleidelijk het gebied introkken. Als de handelaren terugkwamen van de ‘Thai’ namen ze goederen mee die in de Isaan nodig waren. De meeste van deze plaatselijke handelaren werden uiteindelijk gedwongen te stoppen door de rivaliteit met Chinese en andere handelaren. Die handelaren hadden meer toegang tot kapitaal en sterkere banden met de heersende elite in Bangkok, een stad die veel machtige Chinese en Europese handelaren telde.
Een korte beschrijving van de opstanden in de Isaan
Vanaf de 17e eeuw waren er vele opstanden en rebellieën in de Isaan. Deze gebeurtenissen waren pogingen om de macht van heersers af te nemen of te verminderen. In het algemeen kunnen deze gezien worden als weerstand tegen de overheersing van de ‘Thai’ over de Lao. Het wijst aan de ene kant naar de beduidende autonomie en plaatselijke identiteit in deze regio en ook naar de solidariteit met de Lao in de wijdere gemeenschappen buiten de Isaan. Zij deelden gemeenschappelijke geschiedkundige en culturele wortels.
1 De Chiangkeo Rebellie in 1791
Deze begon in het huidige Zuid-Laos, de provincie Champasak net over de Mekong ter hoogte van Ubon Ratchathani. Ze werden verslagen door troepen uit Nakhon Ratchasima, waarna vele opstandelingen tot slaaf werden gemaakt.
2 De Sa-Kiad- Ngong Rebellie in 1820
De leider was een vroegere monnik genaamd Sa, oorspronkelijk uit Vientiane. Deze opstand vond ook plaats in Champasak. Sa overtuigde zijn volgelingen dat hij een phu wiset was (iemand met wijsheid en macht) en een phu mi bun (iemand met veel verdienste). Zo’n 6.000 volgelingen stichtten brand in Champasak. Koning Rama II beval Chao Anu van Vientiane de opstand neer te slaan. Velen werden opnieuw tot slaven gemaakt. De leider Sa kreeg een levenslange gevangenisstraf in Bangkok.
3 De Veldslag in Sambok 1895
Dit was een reactie op het belastingsysteem opgelegd door het Siamese hof. Een paar monniken in het dorp Sa-aad (Nampong district in de huidige provincie Khon Kaen) overtuigden de dorpsbewoner geen belastingen meer te betalen aan Bangkok maar aan Vientiane. Na drie jaar grepen soldaten in. Ze doden drie dorpsleiders en verjoegen de andere bewoners.
4 De phu mi bun opstanden 1901-1902
Dit waren wijd verbreide opstanden in veel plaatsen in de Isaan, van Nongkhai tot Surin en van Nakhon Phanom tot Chaiyaphum en verder ook in het Noorden en in Laos. Dit waren meer religieus en messiaans getinte bewegingen verspreid door moh lam zangers en troubadours. Ze kondigden dreigende op handen zijnde catastrofale gebeurtenissen aan. De meeste groepen waren niet agressief, maar sommige verdedigden zich tegen autoriteiten die hen zagen als subversief. Ook werden vroegere conflicten weer uitgevochten. De meeste leiders van deze beweging wilden een nieuw koninkrijk vestigen dat niet Siamees of Frans was. De beweging werd geleidelijk onderdrukt waarbij veel leiders werden gedood of gevangen gezet terwijl de volgelingen werden verdreven.
5 De Nong Makkeo rebellie 1925
Het begon met een oproep van een drietal monniken om meer moreel gedrag van de bevolking. Zij verwachten de komst van Phra Sri-ariyametrai, de toekomstige Boeddha. Er zou een nieuw koninkrijk komen vanuit Vientiane. Op 23 mei 1924 viel een groep van zo’n 50 dorpelingen het districtskantoor in Wansaphung (provincie Loei) aan en verjoeg het hoofd. De politie arresteerde de leiders en een honderd dorpelingen die 3 jaar gevangenisstraf kregen.
6 De Moh Lam Noi-Chada rebellie 1936
Noi uit een dorp nabij Maharasakham beweerde een herboren phu mi bun aanhanger te zijn. Honderden dorpelingen wachtten op de toekomstige Boeddha. Noi werd gearresteerd en kreeg 4 jaar gevangenisstraf. Ook zijn volgelingen werden vervolgd en gearresteerd.
7 De Sila Wongsin rebellie 1959
Ook hier speelde een ex-monnik, Sila genaamd, een grote rol. Hij stelde zich voor als een genezer, een toekomstige Boeddha en een man met verdienste. Met een 150 andere dorpelingen vertrok hij uit Ubon Ratchathani en vestigde zich in Nakhon Ratchasima. De autoriteiten arresteerden Sila maar werden aangevallen door zijn volgelingen wat resulteerde in 15 doden en 44 arrestaties. Sila werd ter dood veroordeeld.
Conclusie
Al deze problemen werden vooral veroorzaakt door sociaaleconomische problemen zoals armoede en het gevoel van verlies van de eigen identiteit. Al het bestuur kwam uit Bangkok en het onderwijs moest het centraal Thaise model volgen. Naast deze genoemde opstanden was er ook verzet in culturele zin, in verhalen, liederen, theater en andere vormen van vermaak. Verder was de Isaan een bolwerk van de communistische partij. Het hedendaagse verzet heeft een meer politiek karakter.
Bron: Seri Phongphit & Kevin Hewison, Village Life, Culture and Transition In Thailands’s Northeast, White Lotus Press, 2001
Zie ook:
– https://www.thailandblog.nl/achtergrond/shan-opstand-noord-thailand/
Over deze blogger
-
Dit artikel is geschreven en gecontroleerd door de redactie. De inhoud is gebaseerd op persoonlijke ervaringen, meningen en eigen onderzoek van de auteur. Waar relevant is er gebruikgemaakt van ChatGPT als hulpmiddel bij het schrijven en structureren van teksten. Hoewel er zorgvuldig wordt omgegaan met de inhoud, kan niet worden gegarandeerd dat alle informatie volledig, actueel of foutloos is.
De lezer is zelf verantwoordelijk voor het gebruik van de informatie op deze website. De auteur aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade of gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de geboden informatie.
Lees hier de laatste artikelen
Achtergrond4 september 2025De opstanden tussen de dorpen in de Isaan en de Siamese Staat
Nieuws uit Thailand4 september 2025Anutin Charnvirakul door Bhumjaithai naar voren geschoven als nieuwe premier van Thailand
Bezienswaardigheden4 september 2025September in Thailand einde van de regens en start van het feestelijke seizoen
Opinie4 september 2025Opinie BP: Thaise democratie onder druk door risicovolle ontbinding van het Huis