Een kunstenaar op de vlucht, een tentoonstelling gecensureerd: hoe China probeerde een Thaise kunsttentoonstelling het zwijgen op te leggen
Drie weken geleden vierde de Birmese kunstenaar en curator Sai samen met zijn vrouw de opening van hun gezamenlijke tentoonstelling in het Bangkok Art and Culture Centre. Een prestigieuze plek, een internationaal gezelschap van kunstenaars, een helder thema. Niet veel later zat het paar in het vliegtuig naar het Verenigd Koninkrijk, op de vlucht en vastbesloten asiel aan te vragen. Je voelt de omslag, van feestelijke kunstavond naar vluchtroute in enkele dagen.
Het uitgangspunt, autoritaire solidariteit zichtbaar maken
De tentoonstelling draagt de titel Constellation of Complicity, Visualising the Global Machine of Authoritarian Solidarity. Het doel is helder, laten zien hoe autoritaire regimes samenwerken in onderdrukking. De selectie is samengesteld uit werk van in ballingschap levende kunstenaars uit onder meer China, Rusland en Iran. Je kijkt niet naar losse verhalen, maar naar een weefsel van macht, controle en de gevolgen voor echte mensen.
De druk neemt toe, bezoeken en bezwaren
Kort na de opening verschenen vertegenwoordigers van de Chinese ambassade in de zalen, samen met ambtenaren van de stad Bangkok. Volgens Sai dienden zij klachten in over het werk van Tibetaanse, Oeigoerse en Hongkongse kunstenaars. Eerst klonk het verzoek om alles te stoppen, vervolgens volgde een compromis. Het centrum besloot door te gaan, maar paste werken aan en haalde onderdelen weg. Zo schuift een kunstprogramma langzaam richting stilte.
Zichtbare sporen van censuur in de zalen
Wie deze week door de zalen liep, zag het meteen. Namen van kunstenaars waren zwartgeschilderd in de zaalteksten, verwijzingen naar Tibet, Hongkong en Xinjiang waren overschilderd. Televisieschermen die films van de Tibetaanse kunstenaar Tenzin Mingyur Paldron zouden tonen, bleven zwart, ook een film over de Dalai Lama werd niet vertoond. Vlaggen van Tibetanen en Oeigoeren waren verwijderd, net als een roman over een Tibetaanse familie in ballingschap en een ansichtkaart met verwijzingen naar China, Israël en Xinjiang. Juist door die lege plekken werd de ingreep voelbaar, je keek naar wat er niet meer mocht zijn.
De reactie uit Peking, beschuldiging en verwerping
In een verklaring stelde de Chinese ambassade dat de tentoonstelling zou aanzetten tot onafhankelijkheid voor Tibet, Oeigoeren en Hongkong. Volgens de verklaring verdraait het programma feiten en schaadt het de kernbelangen en waardigheid van China. China zegt zich te verzetten tegen het gebruiken van kunst en cultuur als dekmantel voor politieke manipulatie en inmenging in binnenlandse aangelegenheden. Op de vraag of er druk is uitgeoefend op Thaise autoriteiten en het centrum ging de verklaring niet in.
Stemmen van kunstenaars en curatoren, kunst als tegenwoord
De curatoren en deelnemende kunstenaars weerspreken de beschuldiging. Tenzin Mingyur Paldron benadrukt dat zijn films verhalen uit het hart overbrengen en een boodschap van wereldwijde solidariteit sturen. Een Hongkongse kunstenaar, wier naam in de zaaltekst onleesbaar was gemaakt, zegt dat er geen pleidooi voor onafhankelijkheid in het werk zit, wel een nadruk op vrijheid van meningsuiting, zelfbeschikking en zelfidentificatie. Sai vat het samen als een ruimte voor stemmen die thuis het zwijgen wordt opgelegd. De ingreep bewijst volgens hem precies de strekking van de tentoonstelling.
Van waarschuwing naar vertrek, een haastige vlucht
Twee dagen na de opening ontving het echtpaar berichten van medewerkers van de galerie. De politie zou langs zijn geweest en vroeg naar telefoonnummers. Op dat moment, vertelt Sai, besloten zij te vertrekken. De eerste vlucht naar het Verenigd Koninkrijk werd geboekt, er was nauwelijks tijd om in te pakken. De Thaise nationale politie laat weten geen informatie te hebben over een zoektocht naar Sai en spreekt van een te algemene beschuldiging om te kunnen bevestigen of ontkennen. Juist die tegenspraak vergroot de onzekerheid, je begrijpt waarom vluchten dan de veiligste optie lijkt.
De achtergrond van het gezin, ballingschap en betrokkenheid
Het paar ontvluchtte Myanmar in 2021, na de militaire staatsgreep. Sai is de zoon van Lin Htut, voormalig minister-president van de deelstaat Shan en lid van de verdreven Nationale Liga voor Democratie van Aung San Suu Kyi. Zijn vader werd gearresteerd en vastgezet wegens vermeende corruptie, zijn moeder stond maanden onder huisarrest en leeft nog steeds onder toezicht. Sai spreekt al langer van valse beschuldigingen en noemt zijn vader een politieke gevangene. Die achtergrond verklaart de keuze voor Bangkok, waar een grote Birmese gemeenschap leeft en waar Thailand, zo dachten zij, een rol kan spelen in vrede en stabiliteit. Dat beeld is gekanteld.
Thailand en China, belangen die schuren
De kwestie staat niet op zichzelf. Thailand en China onderhouden nauwe relaties, met gedeelde veiligheidsthema’s en economische belangen. In de publieke herinnering leven eerdere incidenten, zoals de verdwijning van uitgever Gui Minhai in 2015 tijdens een verblijf in Thailand en de recente deportatie van Oeigoeren vanuit Thailand naar China, ondanks zorgen van internationale organisaties. In deze context krijgt een kunstzaal een geopolitieke lading. Je ziet hoe culturele ruimtes kwetsbaar worden waar diplomatie en binnenlandse verhoudingen elkaar raken.
Reacties van politici en organisaties, zorg over repressie over de grens
Internationale reacties volgen snel. Een Britse parlementariër noemt het een voorbeeld van de reikwijdte van transnationale repressie en zegt Sai’s asielaanvraag te steunen. Mensenrechtenorganisaties spreken van intimidatie en een gecoördineerde poging om artistieke expressie te onderdrukken. Thaise activisten noemen het onacceptabel dat stadsambtenaren censuur uit China zouden tolereren. Het kantoor van de Thaise premier is om een reactie gevraagd. Het debat verschuift daarmee van de zaal naar de politiek, van muurteksten naar beginselen.
Wat blijft er over, zichtbaarheid door censuur
De tentoonstelling blijft in Bangkok te zien tot oktober, in aangepaste vorm. Sai en zijn vrouw willen het volledige, ongecensureerde programma daarna in andere landen tonen. Ironisch genoeg heeft de ingreep de zichtbaarheid vergroot. Online wordt er druk over gesproken, bezoekers komen juist kijken naar wat is weggehaald en wat dat zegt. Je ziet hoe kunst, zelfs in stilte, blijft spreken.
Bron: BBC News.
Over deze blogger
-
Dit artikel is geschreven en gecontroleerd door de redactie. De inhoud is gebaseerd op persoonlijke ervaringen, meningen en eigen onderzoek van de auteur. Waar relevant is er gebruikgemaakt van ChatGPT als hulpmiddel bij het schrijven en structureren van teksten. Hoewel er zorgvuldig wordt omgegaan met de inhoud, kan niet worden gegarandeerd dat alle informatie volledig, actueel of foutloos is.
De lezer is zelf verantwoordelijk voor het gebruik van de informatie op deze website. De auteur aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade of gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de geboden informatie.
Lees hier de laatste artikelen
Eilanden16 augustus 2025Zo bespaar je geld en beleef je meer op weg naar Koh Samui
Reistips16 augustus 2025Ontdek Vietnam op jouw manier
Achtergrond16 augustus 2025Geen paniek: een gebruiksaanwijzing voor Thaise hurktoiletten
Achtergrond16 augustus 2025Een kunstenaar op de vlucht, een tentoonstelling gecensureerd: hoe China probeerde een Thaise kunsttentoonstelling het zwijgen op te leggen