Achtergrond: De schaduwzijde van het leiderschap van Samdech Hun Sen in Cambodja

Samdech Hun Sen regeerde Cambodja met ijzeren hand gedurende bijna vier decennia. Deze voormalig Khmer Rouge-officier groeide uit tot een van ’s werelds langstzittende autocratische leiders. Onder zijn bewind is Cambodja weliswaar economisch uit het dal geklommen, maar dit ging gepaard met autoritair machtsmisbruik, endemische corruptie en ernstige mensenrechtenschendingen.

In 2023 droeg de 71-jarige Hun Sen ogenschijnlijk de macht over aan zijn zoon Hun Manet, maar de erfenis van zijn heerschappij blijft zwaar wegen. Recente gebeurtenissen – zoals een escalerend grensconflict met Thailand – illustreren dat de schaduwzijde van Hun Sens leiderschap nog altijd het land tekent.

Decennialang autoritair bewind

Hun Sen kwam in 1979, kort na de val van het genocidale Khmer Rouge-regime, aan de macht met steun van Vietnam. In 1985 werd hij premier, een positie die hij vervolgens onafgebroken bekleedde tot 2023. Tijdens deze periode wist Hun Sen elke bedreiging van zijn heerschappij te neutraliseren. Verkiezingen werden stelselmatig gemanipuleerd en oppositiepartijen geïntimideerd of uitgesloten. Zo weigerde Hun Sen de uitslag van de door de VN georganiseerde verkiezingen in 1993 te accepteren toen zijn partij verloor, waarna hij via chantage en dreiging een machtsdeelakkoord afdwong. In 1997 pleegde hij een gewelddadige coup tegen zijn coalitiepartner Prins Norodom Ranariddh, wat resulteerde in tientallen doden onder de royalistische oppositie.

Vanaf dat moment consolideerde Hun Sen alle macht in handen van zijn Cambodjaanse Volkspartij (CPP). Verkiezingen werden iedere vijf jaar gehouden, maar fungeerden feitelijk als schijnvertoningen om de dictatuur te legitimeren. In 2017 bereikte de autoritaire greep haar hoogtepunt: de belangrijkste oppositiepartij (de CNRP) werd door het hooggerechtshof ontbonden en meer dan honderd oppositieleden kregen een politiek verbod. Sindsdien is Cambodja de facto een éénpartijstaat zonder levensvatbare oppositie. Hun Sen liet ook een ware persoonlijkheidscultus ontstaan – van officiële eeretitels als “Opperbevelhebber en Verheven Heer Premier” tot urenlange tirades op staatsmedia waarin hij zichzelf vergeleek met grote historische figuren. Duidelijk was dat Hun Sen niet van plan was zijn macht vreedzaam af te staan; hij verklaarde eens dat alleen “de dood of onbekwaamheid” hem uit zijn zetel zou kunnen verdrijven.

Onderdrukking en mensenrechtenschendingen

Het regime van Hun Sen stond synoniem voor brute repressie. Politieke tegenstanders, critici en activisten werden stelselmatig het zwijgen opgelegd – als het niet met gevangenisstraffen was, dan wel met geweld. Tijdens Hun Sens bewind zijn honderden oppositieleden, journalisten, vakbondsleiders en mensenrechtenactivisten omgebracht in politiek gemotiveerde aanvallen. In veel gevallen waren de daders geen onbekenden, maar nooit volgde er een serieuze vervolging of veroordeling. Integendeel, notoire mensenrechtenschenders kregen vaak promotie binnen het leger of de politie.

Enkele beruchte incidenten illustreren de sfeer van geweld: in maart 1997 werd een vreedzaam oppositieprotest in Phnom-Penh getroffen door een granaataanval – 16 doden en meer dan 150 gewonden – waarbij Hun Sens eigen lijfwacht-eenheid werd genoemd als betrokkene. Een paar maanden later elimineerden troepen loyaal aan Hun Sen in de nasleep van de coup tientallen politieke rivalen; veel van de slachtoffers werden standrechtelijk geëxecuteerd. Dergelijke bloedige waarschuwingen hadden hun effect: openlijke kritiek op de regering kon het verschil betekenen tussen leven en dood. Hun Sen zelf schroomde niet om openlijk doodsbedreigingen te uiten. Zo waarschuwde hij in 2011 dat hij demonstranten “als honden in een kooi” zou opsluiten en verklaarde hij dat oppositieleden hun eigen doodskisten maar moesten klaarzetten.

Ook in recentere jaren bleef de repressie meedogenloos: oppositieleiders als Sam Rainsy en Kem Sokha werden aangeklaagd of verbannen, kritische NGO’s gesloten en vrije media het zwijgen opgelegd. In 2017 sloot de regering onder het mom van belastingachterstand de Engelstalige krant The Cambodia Daily, en radiostations die buitenlandse berichtgeving uitzonden werden uit de lucht gehaald. De ruimte voor het maatschappelijk middenveld is vrijwel verdwenen. Angst en censuur zijn diep doorgedrongen in de Cambodjaanse samenleving – een directe nalatenschap van Hun Sens harde hand.

Corruptie en familieheerschappij

Parallel aan de politieke onderdrukking floreerde de corruptie onder Hun Sens bewind. Cambodja behoort tot de meest corrupte landen ter wereld en de machtselite – met Hun Sens familie in het middelpunt – heeft daarvan fors geprofiteerd. Een onderzoeksrapport van Transparency NGO Global Witness onthulde in 2016 dat familieleden van Hun Sen sleutelposities innemen in talloze sectoren van de economie, variërend van financiën en vastgoed tot mijnbouw en gokbedrijven. Via een netwerk van voorkeursdeals en overheidsconcessies wisten deze clan en hun cronies zich exorbitant te verrijken.

Bedrijven gelieerd aan de Hun-familie kregen grote overheidscontracten en concessies, vaak gepaard gaand met landonteigeningen die tienduizenden gewone Cambodjanen van hun grond verdreven. Terwijl de economie gemiddeld groeide, bleef de armoede wijdverspreid – in 2015 leefde zo’n 40% van de bevolking nog rond de armoedegrens. De rijkdom concentreerde zich aan de top: Hun Sen zelf werd al jaren geleden door waarnemers geschat honderden miljoenen dollars waard te zijn, ondanks het feit dat hij officieel nooit ander werk heeft gehad dan overheidsfuncties. Zijn familie en vertrouwelingen hebben een verstikkende greep op de lucratiefste industrieën van het land. Zo bezit dochter Hun Mana media-imperiums (televisie- en radiozenders) die trouw de regeringspropaganda uitdragen, en andere kinderen bekleden hoge posten binnen leger, politie en zakenleven.

Deze verwevenheid van politieke en economische macht betekent dat de Cambodjaanse bevolking ongewild bijdraagt aan het vermogen van haar onderdrukkers – van de benzine bij de pomp tot het mobiele telefoonabonnement vloeit er geld naar bedrijven van de heersende familie. Anticorruptie-instituten bestaan voornamelijk op papier; in de praktijk worden klokkenluiders monddood gemaakt en zijn justitie en politie instrumenten van de regerende elite. “Corruptie, corruptie, corruptie”, zo omschreef een voormalig Wereldbank-president ooit Cambodja’s grootste uitdaging – en onder Hun Sen is dat niet anders geweest.

Casino’s en callcenterfraude

Onder Hun Sens bewind ontwikkelde Cambodja zich tot een dubieus paradijs voor gokhallen en internationale oplichtingsnetwerken. In het bijzonder de kustplaats Sihanoukville veranderde in korte tijd van een slaperig resort in een chaotische “casinohoofdstad” vol neonlichten en goktorens, gefinancierd door buitenlandse – veelal Chinese – investeerders. Aangetrokken door lakse regelgeving en vermoedelijk aangemoedigd door welwillende overheidsfunctionarissen, schoten casino’s als paddenstoelen uit de grond.

Deze explosie van gokgelegenheden bracht echter een schaduwzijde met zich mee: illegale online kansspelen, mensenhandel en grootschalige fraude. Sinds circa 2018 is Cambodja berucht geworden als broeinest van zogenaamde callcenterfraude – georganiseerde bendes die vanuit Cambodjaanse compoundes en gokpaleizen wereldwijd mensen oplichten via internet en telefoon. Duizenden jonge arbeidsmigranten uit heel Azië werden met valse beloften gelokt om in deze centra te komen “werken”, om eenmaal ter plaatse te ontdekken dat ze feitelijk gevangen zaten. Slachtoffers getuigen hoe ze onder bewaking moesten frauderen in ware “digitale sweatshops”, vaak onder bedreiging van geweld.

Volgens schattingen van de Verenigde Naties hebben deze cybercrime-operaties, gerund door internationaal opererende bendes, de afgelopen jaren miljarden dollars buitgemaakt. In Cambodja zelf bereikte deze criminele sector een ongekende omvang – sommige analisten schatten dat de illegale casino- en scamindustrie op het hoogtepunt goed was voor een aanzienlijk deel van het Cambodjaanse bbp.

Lange tijd leek de regering weinig in te grijpen, wat de indruk wekte dat machtige figuren achter de schermen meeprofiteerden. Mensenrechtenorganisaties suggereerden zelfs dat er sprake was van medeplichtigheid: lokale autoriteiten en politie knepen een oogje toe terwijl Chinese onderwereldfiguren vrij spel hadden. Zo documenteerde Amnesty International in 2023 dat Chinese bendeleiders en corrupte Cambodjaanse veiligheidsfunctionarissen mogelijk hebben samengespannen, omdat fraudecampagnes ongehinderd doorgingen ondanks bekende mensenrechtenschendingen in die complexen.

Pas zeer recent, onder toenemende internationale druk en nadat buurlanden begonnen te klagen, heeft Phnom-Penh actie ondernomen. In de zomer van 2025 startte de nieuwe regering een grootschalige campagne tegen de scam-centra: in enkele weken werden duizenden binnen- en buitenlandse verdachten opgepakt en honderden uitgebuite buitenlanders bevrijd en gedeporteerd. Critici merken op dat dit harde optreden rijkelijk laat komt – na jaren waarin Cambodja uitgroeide tot een safe haven voor oplichters. De connecties tussen het Hun Sen-regime en deze malafide gok- en fraude-economie worden nog altijd onderzocht, maar duidelijk is dat het corrupte klimaat tijdens zijn heerschappij dit fenomeen heeft gevoed.

De rol van China

Een centraal element in Hun Sens machtsbestendiging was de nauwe band met China. Peking ontpopte zich tot Cambodja’s belangrijkste geldschieter en politieke bondgenoot. China investeerde vele miljarden dollars in Cambodjaanse infrastructuurprojecten – van wegen en bruggen tot speciale economische zones – en is tegenwoordig veruit de grootste buitenlandse investeerder en handelspartner van het land.

Meer dan een derde van Cambodja’s buitenlandse schuld (circa $11 miljard) staat uit bij China, wat illustreert hoe afhankelijk Phnom-Penh is geworden van Chinese leningen. In ruil voor deze royale financiële injecties kon Hun Sen rekenen op diplomatieke dekking vanuit Peking. Wanneer Westerse landen sancties of kritiek overwogen vanwege zijn mensenrechtenschendingen, sprong China vaak in de bres of vulde het gat in de begroting met extra hulp. Zo wist Cambodja onder Hun Sen bijvoorbeeld ongestoord de ASEAN-gezamenlijke lijn te breken door steevast China’s standpunt over het Zuid-Chinese Zee-conflict te steunen, in ruil voor Chinese gunsten.

Chinese belangen in Cambodja zijn niet louter economisch: het land heeft ook strategische waarde. In 2022 stemde Phnom-Penh in met een grootschalige opknapbeurt van de marinebasis Ream aan de Golf van Thailand, gefinancierd en uitgevoerd door China. Die samenwerking wekte argwaan bij buurlanden en de VS, die vreesden dat China zich een semi-exclusieve marinepost verwierf op Cambodjaanse bodem. Hun Sen ontkende steevast dat hij een Chinese militaire basis toeliet, maar de “ijzeren vriendschap” tussen beide regimes was evident. Chinese bedrijven en migranten kregen ruim baan, bijvoorbeeld in de eerdergenoemde casino-sector waar tienduizenden Chinese gokkers op af kwamen.

Tegelijk leverde die instroom ook wrijving op: lokale Cambodjanen voelden zich regelmatig tweederangs in eigen land door de voorrechten die Chinese investeerders genoten. Desondanks was Hun Sens calculus duidelijk: de steun van China verzekerde zijn regime van geld en geopolitieke rugdekking, zonder lastige voorwaarden over democratie of mensenrechten. Peking op zijn beurt verstevigde zijn invloed in Zuidoost-Azië via zijn trouwe client-state Cambodja. Deze hechte omhelzing met China heeft Cambodja weliswaar nieuwe wegen en wolkenkrabbers opgeleverd, maar ging ten koste van democratische waarden en nationale soevereiniteit.

Grensconflict met Thailand

Recent laaide een lang sluimerende grensruzie tussen Cambodja en buurland Thailand plotseling in alle hevigheid op – een conflict dat de complexe erfenis van Hun Sens beleid blootlegt. Eind mei van dat jaar leidde een schermutseling tussen grenssoldaten bij een omstreden tempelruïne tot vuurgevechten, waarbij doden vielen aan Cambodjaanse zijde. Wat normaal gesproken via stille diplomatie opgelost had kunnen worden, escaleerde in de weken erna tot de zwaarste grensclashes in jaren.

Bij wederzijdse artilleriebeschietingen en vuurgevechten rond oude tempelgebieden als Ta Moan en Preah Vihear kwamen zeker 35 mensen om, en tienduizenden dorpelingen aan beide zijden sloegen op de vlucht. De toon tussen Bangkok en Phnom-Penh verhardde zienderogen. Opmerkelijk genoeg speelde Hun Sen zelf – inmiddels officieel niet meer premier, maar nog altijd partijleider – een directe rol in de escalatie. In juni 2025 lekte hij eigenhandig een vertrouwelijk telefoongesprek met de toenmalige Thaise premier Paetongtarn Shinawatra naar de media. In dat gesprek had de Thaise leidster hem sussend toegezegd de verantwoordelijke Thaise generaal te zullen berispen. Het uitlekken bracht haar in verlegenheid en wakkerde in Thailand nationalistische sentimenten aan, wat de situatie verder verergerde.

Analisten vermoeden dat Hun Sen er bewust baat bij zag de spanningen op te voeren. Ten eerste dwong het zijn onervaren zoon Hun Manet – sinds kort premier – om zich te bewijzen als crisismanager, wat diens legitimiteit bij het leger en volk kon versterken. Ten tweede leidde de grenscrisis de aandacht af van binnenlandse problemen die Cambodja teisterden, zoals de internationale verontwaardiging over de bovengenoemde fraudeschandalen. Terwijl internationale media schreven over het gevaar van een oorlog met Thailand, verdwenen de berichten over Cambodja’s “scamdemic” en corruptie even naar de achtergrond.

Bovendien speelde er op de achtergrond een economisch belang: Thailand overweegt al geruime tijd om casino’s en gokken in eigen land te legaliseren. Als Bangkok die stap zet, verliest Cambodja een lucratieve toestroom van Thaise goktoeristen naar de grenscasino’s – een belangrijke inkomstenbron voor de Cambodjaanse elite. Door juist nu de druk op Thailand op te voeren, liet Hun Sen indirect merken dat hij ontevreden was met zulke plannen die de geldstromen naar “zijn” casino-economie bedreigen.

Het grensconflict had dus mogelijk meer drijfveren dan alleen oud zeer over slecht afgebakende landsgrenzen. Uiteindelijk moest de internationale gemeenschap ingrijpen gisteren wisten Malaysia en de ASEAN-partners een staakt-het-vuren te bewerkstelligen. Onder toeziend oog van zowel de Amerikaanse als Chinese vertegenwoordigers schudden de Cambodjaanse en Thaise regeringsleiders elkaar de hand in Kuala Lumpur en beloofden de vijandelijkheden te staken. Duizenden ontheemden keerden daarop huiswaarts, maar de diplomatieke schade was aangericht. De episode toonde aan dat Hun Sen – zelfs na zijn formele aftreden – nog steeds een onberekenbare en polariserende invloed uitoefent in de regio.

Conclusie
Het donkere palet van Hun Sens nalatenschap laat zich samenvatten als een tijdperk van machtshonger ten koste van zijn volk. Autoritair bestuur, brute repressie, diepe corruptie en ongezonde afhankelijkheid van buitenlandse mogendheden hebben het Cambodja van vandaag gevormd.

Waar Cambodja ooit hoopte na de Rode Khmer-tirannie een democratisch nieuw begin te maken, belandde het onder Hun Sen in een nieuwe autocratie – zij het verpakt in ontwikkelingsprojecten en economische vooruitgang die vooral de elite ten goede kwam. Nu Hun Sen de teugels heeft doorgegeven aan zijn zoon, blijft de vraag in hoeverre die patronen doorbroken kunnen worden.

De recente crisis met Thailand onderstreept dat de schaduwzijde van Hun Sens langdurige bewind nog niet verdwenen is. Voor Cambodja’s toekomst staat er veel op het spel: kan het land ontsnappen aan de cycli van autoritarisme en corruptie die decennialang zijn politiek bepaalden, of blijft Hun Sens schaduw zich verder uitstrekken over de komende generatie?

Bronnen

1. Human Rights Watch – “30 Years of Hun Sen: Violence, Repression, and Corruption in Cambodia” (rapport, 12 januari 2015) hrw.orghrw.org
2. The Guardian – “‘Stranglehold’: Hun Sen rules Cambodia and his family own it, says report” (Oliver Holmes, 7 juli 2016) theguardian.comtheguardian.com
3. Human Rights Watch – “Cambodia: Crackdown Crushes Media, Opposition” (nieuwsbericht, 18 januari 2018) hrw.orghrw.org
4. TIME Magazine – “The Thai-Cambodia Fight Is About More Than Territory” (Charlie Campbell, 27 juli 2025) time.comtime.com
5. Associated Press – “Cambodia arrests over 2,100 in crackdown on scam centers” (AP News, 21 juli 2025) apnews.comapnews.com
6. Al Jazeera – “Thailand, Cambodia agree to ‘immediate, unconditional’ ceasefire” (nieuwsartikel, 28 juli 2025) aljazeera.com
7. Al Jazeera – “Cambodia seeks China’s financial support as Xi visits amid US tariff war” (17 april 2025) aljazeera.com

Over deze blogger

Redactie

Dit artikel is geschreven en gecontroleerd door de redactie. De inhoud is gebaseerd op persoonlijke ervaringen, meningen en eigen onderzoek van de auteur. Waar relevant is er gebruikgemaakt van ChatGPT als hulpmiddel bij het schrijven en structureren van teksten. Hoewel er zorgvuldig wordt omgegaan met de inhoud, kan niet worden gegarandeerd dat alle informatie volledig, actueel of foutloos is.
De lezer is zelf verantwoordelijk voor het gebruik van de informatie op deze website. De auteur aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade of gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de geboden informatie.

Lees hier de laatste artikelen

Oudere postings van deze blogger

• Achtergrond30 juli 2025‘Volkomen waanzin’: Thailands probleem met huisdierleeuwen
• Shoppen30 juli 2025Dior Gold House in Bangkok: een gouden oase van mode, kunst en gastronomie
• Vliegtickets30 juli 2025Europese Unie schrapt 100ml-regel voor vloeistoffen, maar Schiphol wacht nog
• Grensconflict Cambodja30 juli 2025Cambodjaanse sjamanen voeren dodenritueel uit tegen Thaise legercommandant