Zhdukja e shkrimit Thai Noi

Në një nga kontributet e mia të mëparshme në këtë blog kam shqyrtuar shkurtimisht origjinën e gjuhës së shkruar tajlandeze. Si një tifoz i madh i diversitetit kulturor, më pëlqejnë gjuhët e vogla të rrezikuara. Ato janë trashëgimi e gjallë dhe për këtë arsye të çmuara. Kjo është një nga arsyet pse kam zgjedhur disa baske, bretone, irlandeze dhe oksitane në të kaluarën e largët.

Megjithatë, është - për fat të keq - një nga ligjet e gjuhëve që, për të gjitha llojet e arsyeve, ato kërcënohen dhe zhduken përgjithmonë. Filologët kanë llogaritur se nga rreth 7.000 gjuhë që fliten sot në botë, 6.000 do të zhduken në shekullin e ardhshëm… Sigurisht që zhdukja e gjuhëve nuk është asgjë e re. Shumica e gjuhëtarëve madje e shohin atë si një proces natyror. Në fund të fundit, gjuhët janë subjekt i ndryshimit dhe folësit kalojnë në përdorimin e një gjuhe tjetër në rrethana të caktuara. Por në shumë raste, gjuhët zhduken gjithashtu si rezultat i betejave kulturore, marrëdhënieve të pabarabarta të pushtetit ose thjesht kufizimeve gjuhësore, ku problemi shpesh qëndron shumë më thellë se ai thjesht gjuhësor, por ka të bëjë gjithçka me vetëvlerësimin dhe identitetin e kërcënuar. mohimi i vetëvendosjes dhe liria për të shprehur traditat kulturore.

Një shembull i mirë i kësaj të fundit mund të gjendet në Tajlandë, më konkretisht në Isaan, ku Thai Noi duhej të zhdukej për shumicën e gjuhës së shkruar. Tradicionalisht, gjuhë të shumta u folën në Isaan, të tilla si Surin-Khmer, Laosian, Vietnamisht dhe Phu Thai, përveç Thai. Fillimisht në Isan kishte jo më pak se tre gjuhë të shkruara në përdorim. Për shembull, ishte Khmer që la shenjën e saj nga Angkor në verilindje të asaj që sot është Tajlanda dhe që sigurisht u përdor deri në shekullin e katërmbëdhjetë të epokës sonë. Ajo u zëvendësua si gjuhë e shkruar nga Tham, e cila e kishte origjinën nga shkrimi i vjetër mon, i cili u përhap gjerësisht për shkak të zgjerimit të mbretërisë laosiane të Lan Xang dhe u përdor kryesisht për tekste fetare dhe filozofike. Gjuha e shkruar civile, zyrtare ishte Thai Noi, e cila u krijua pothuajse në të njëjtën kohë me Tham. Thai Noi u bë shkrimi më i përdorur në Isaan nga shekulli XVI-XVII. Dallimi kryesor me tajlandishten si gjuhë e shkruar ishte se Thai Noi nuk ka karaktere tonale që tregojnë lartësinë e saktë në të cilën duhet të shqiptohet një fjalë. Lexuesit në Isaan konsideroheshin mjaft të zgjuar për të kuptuar kuptimin e saktë kontekstual të një fjale.

Një nga objektivat e para të politikës së mbretit Chulalongkorn, i cili sundoi Siam nga 1868 deri në 1910, ishte krijimi i një programi bashkimi politik dhe kulturor që unë do ta përshkruaja si kolonizim i brendshëm i Siamit. Me këtë dua të them se autoriteti qendror në Bangkok është hap pas hapi qytet-shtete të vjetra dhe rajone autonome nën besimin: 'Një komb, një popull, një monark' në përputhje me dinastinë Chakri për të konsoliduar autoritetin shtetëror dhe për të krijuar ndjenjën e kombësisë. Një nga mjetet e përdorura ishteshtrëngim i butë' për të përdorur vetëm gjuhën e shumicës në të ardhmen. Që nga viti 1874, qeveria siameze u përpoq të bindte pjesën e arsimuar të popullsisë së Isanit se përdorimi i tajlandezit si gjuhë e shkruar ishte më i përshtatshëm dhe për këtë arsye më i pranueshëm për të komunikuar me qeverinë.

Isaaners duhej urgjentisht të kuptonin se ata ishin tajlandez… Kur kjo fushatë nuk u zhvillua menjëherë, u morën masa shtrënguese dhe tajlandishtja filloi si gjuha e shkruar në arsim. Duke futur këtë reformë arsimore të gjerë, popullsia në këtë cep të vendit mund të edukohej që në moshë të re në kuptimin se gjuha dhe kultura tajlandeze ishin më të larta se ato të Isaanit… Kjo reformë e sistemit arsimor u frymëzua pjesërisht nga shqetësim për zbatimin e politikës centraliste të pushtetit të Bangkokut. Në fund të fundit, njerëzit në kryeqytet arritën shpejt në përfundimin se do të nevojiteshin shumë, por në të vërtetë shumë zyrtarë të rinj për të stafuar të gjitha ato institucione të reja të centralizuara qeveritare të sapokrijuara. Dhe ata nëpunës civilë, mundësisht të rekrutuar në nivel lokal, sigurisht që duhej të ishin të aftë në gjuhën tajlandeze të shkruar… Institucioni i parë arsimor plotësisht tajlandez në Isaan ishte Shkolla Ubon Wasikasathan në Ubon Ratchathani, e themeluar në 1891 dhe e sponsorizuar plotësisht nga Bangkok.

Sopha Ponthri dhe dy drejtues të tjerë

Për të drejtuar këtë indoktrinim gjuhësor në shkollat ​​e maskuara si arsim në drejtimin e duhur, gjashtë tekste shkollore u botuan me radhë, të shkruara nga Phraya Sri Suthorn Wohan (Noi Ajaari Yangkul) në verilindje: Munbotbanphakit, Wanitnikon, Aksonprayok, Sangyokphitan, Waiphotchanaphijan en Phisankaran. Të pakënaqur vërtet me rezultatet e shtrëngimit gjuhësor, monitoruesit u dërguan në Isaan nga Bangkok nga viti 1910 për të siguruar që fëmijët të merrnin dhe ndiqnin arsimin në Thai. Një veprim që u bëdhënëme prezantimin e Ligji për arsimin fillor të detyrueshëm, një ligj i vitit 1921 që kërkonte nga të gjithë prindërit në Isaan që fëmijët e tyre të ndiqnin mësimet në gjuhën tajlandeze… Në më pak se një çerek shekulli, Thai Noi si gjuhë e shkruar kishte humbur të gjithë rëndësinë e saj shoqërore dhe ishte zhdukur…

Për një kohë pati rezistencë. Në fund të viteve XNUMX, një numër prindërish në Ban Sawathi në provincën Khon Kaen, të udhëhequr nga këngëtarja popullore molame Sopha Ponthri, refuzuan t'i dërgonin më fëmijët e tyre në shkollë. Ata me të drejtë kishin frikë se do të humbnin laosin e tyre Rrënjët dhe etninë dhe do të bëhej tajlandez… ky rebelim, i cili gjithashtu u frymëzua nga taksat e reja, të larta lokale, u përhap shpejt në fshatrat e zonës më të gjerë. Më 16 dhjetor 1940, policia prishi një mbledhje ku morën pjesë më shumë se 500 persona dhe arrestoi 116 persona. Sopha Ponthri dhe tre udhëheqës rebelë u dënuan me XNUMX vjet burg dy muaj më vonë në Khon Kaen për 'kabotphai nai ratchaanachak' (rebelim kundër mbretërisë). Pjesa tjetër e të arrestuarve u liruan, por më shumë se tridhjetë prej tyre kishin vdekur në robëri… Khui Daengnoi, një nga tre të dënuarit, u mbyt në mënyrë misterioze në burg disa muaj më vonë. Sopha Ponthri gjithashtu do të vdiste më pak se dy vjet pas dënimit të tij, pasi iu injektua një ilaç ndaj të cilit doli se ishte alergjik…

Me disa shumë pak përjashtime, Isaaneri i zakonshëm nuk e kujton më se ata kishin gjuhën e tyre të shkruar mezi dy breza më parë… Shpesh harrojmë se një gjuhë është shumë më tepër sesa bashkimi i tingujve dhe fjalëve së bashku. Një gjuhë është një depo e traditës, historisë, kujtesës kulturore dhe dijes dhe është për të ardhur keq që gjëra të tilla zhduken…