រឿង សៀមបុរាណ (ភាគ៣ បិទ)

តើបរទេសមានទស្សនៈយ៉ាងណាចំពោះសៀមកាលពីអតីតកាល? Andrew Freeman (1932): 'ប្រជាជននេះមិនអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងបានទេ។ មើលពីរបៀបដែលពួកគេធ្វើ។ Oriental នឹងមិនដែលដឹងគុណចំពោះអ្វីដែលបុរសស្បែកសបានធ្វើចំពោះគាត់ឡើយ។ ដប់ប្រាំមួយរឿងជាប់គ្នា បកប្រែដោយ Tino Kuis ។

រឿងខ្លីទាំងនេះបានមកពីកូនសៀវភៅមួយក្បាលដែលមានចំណងជើងថា 'រឿងនិទាននៃទីក្រុងបាងកកចាស់ រឿងរ៉ាវសម្បូរបែបពីទឹកដីនៃដំរីស' ។ ពួកគេត្រូវបានរាយបញ្ជីនៅទីនោះតាមលំដាប់ចៃដន្យ ទៅតាមពេលវេលា ទីកន្លែង និងប្រធានបទ។ ខ្ញុំ​គ្រាន់​តែ​ទុក​វា​តាម​ហ្នឹង។ ប្រភព​នៃ​រឿង​នីមួយ​ៗ​ត្រូវ​បាន​លើក​ឡើង ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​បាន​លើក​ឡើង​តែ​មនុស្ស​និង​ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ។

George B. Bacon ឆ្នាំ 1892

កុមារសៀមគឺជារឿងតូចតាចដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍បំផុតដែលខ្ញុំដឹង។ ពួកគេបានចាប់ចិត្តខ្ញុំតាំងពីដំបូង ប៉ុន្តែវាធ្វើឱ្យខ្ញុំសោកស្តាយដែលថ្ងៃណាមួយពួកគេនឹងក្លាយទៅជាអាក្រក់ដូចឪពុក និងម្តាយរបស់ពួកគេ ហើយនោះជាការនិយាយអ្វីមួយ!

Ernest Young, ឆ្នាំ 1898

សង្កាត់ដើមកំណើតពិតប្រាកដតែមួយគត់គឺផ្សារតូចចង្អៀតវែងដែលគេស្គាល់ថាជាសំផែង។ វាមានប្រវែងប្រហែល 2 គីឡូម៉ែត្រ ហើយមានប្រជាជនចម្រុះនៃជនជាតិឥណ្ឌា សៀម និងចិន។

ផ្សារតូចចង្អៀតវែងមានកន្លែងទាក់ទាញផ្ទាល់ខ្លួន។ ផលិតផលដើមទាំងអស់មកជាមួយគ្នានៅទីនេះ ហើយមនុស្សមួយចំនួនអនុវត្តសិប្បកម្មដើមរបស់ពួកគេនៅទីនេះ។ ជាងដែក និងតម្បាញកំពុងមមាញឹកនឹងជំនួញរបស់ពួកគេ ជាងមាស និងជាងដែកធ្វើប្រអប់ និងគ្រឿងតុបតែងលម្អសម្រាប់អ្នកមានស្តុកស្តម្ភ និងកម្មករត្បូងកិនថ្មដើម្បីដាក់ក្នុងគ្រឿងអលង្ការ។

ការសម្តែង Peep និងការសម្តែងក្រៅអាកាស អនុញ្ញាតឲ្យអ្នកដើរលេងសើច និងឃ្មុំមមាញឹកពាសពេញចិញ្ចើមផ្លូវដែលក្រាលកៅស៊ូមិនស្មើគ្នា។ យប់ជ្រៅ ហាងនានាត្រូវបានបិទ ប៉ុន្តែកន្លែងលេងល្បែងស៊ីសង អណ្តូងអាភៀន និងផ្ទះបន ពោរពេញដោយមនុស្សថ្នាក់ទាបបំផុត។

Sunthorn Phu ក្នុងរឿង 'Nirat Retch'

(កវី ១៧៨៦-១៨៥៥)

នៅ Bang Luang នៅលើប្រឡាយតូច ជនជាតិចិនជាច្រើនលក់ជ្រូករបស់ពួកគេ។ ប្រពន្ធ​របស់​ពួក​គេ​នៅ​ក្មេង ស្បែក​ស ស្អាត និង​សម្បូរ។ បុរស​ថៃ​ដូច​ខ្ញុំ​ដែល​សុំ​ដៃ​គេ​បិទ​ដូច​ជា​រនាំង​ដែក។ ប៉ុន្តែ​ប្រសិន​បើ​អ្នក​មាន​លុយ​ដូច​ជនជាតិ​ចិន​នេះ បារ​ទាំង​នោះ​នឹង​រលាយ​បាត់​ទៅ​ហើយ។

Ernest Young, ឆ្នាំ 1898

កង្វះនាមត្រកូល និងលេខផ្ទះបង្កបញ្ហាជាច្រើននៅពេលផ្ញើសំបុត្រ។ ស្រោមសំបុត្រគួរត្រូវបានដោះស្រាយជាញឹកញាប់ដូចនេះ៖

ជូនលោក ឡឹក
សិស្សនៅសាលាធម្មតា។
កូន​ប្រុស​លោក យ៉ៃ ទាហាន
នៅជើងស្ពានខ្មៅ
នៅខាងក្រោយប្រាសាទផ្កាឈូក
ផ្លូវថ្មី ក្រុងបាងកក

Charles Bulls ឆ្នាំ 1901

ជនជាតិចិនស្រែកខ្លាំងៗ ហើយខំប្រឹងធ្វើការ។ សៀម​ស្ងប់​ហើយ​ស្ងាត់​ឈឹង។

ពីកំណត់ហេតុប្រចាំថ្ងៃរបស់ Gustave Rolin-Jaequemyns ឆ្នាំ 1893

(ទីប្រឹក្សាបែលហ្ស៊ិករបស់ព្រះបាទជូឡាឡុងកន។ នាវាចម្បាំងបារាំងពីរគ្រឿងបានឡោមព័ទ្ធចៅពញា ដើម្បីដាក់សម្ពាធលើការទាមទាររបស់បារាំងលើទឹកដីលើទន្លេមេគង្គ ដែលបច្ចុប្បន្នជាប្រទេសឡាវ។ )

មនុស្សគ្រប់គ្នាហាក់ដូចជាធ្លាក់ទឹកចិត្ត។ ព្រះរាជាបានសួរខ្ញុំថា ខ្ញុំគិតថានឹងមានអ្វីកើតឡើង ហើយរីឆេលីវ (មេបញ្ជាការកងទ័ពជើងទឹកសៀម) បានស្នើឱ្យប្រើកប៉ាល់សៀមពីរគ្រឿង ដើម្បីពន្លិចកប៉ាល់បារាំង។

ខ្ញុំបានសួរថាតើមានឱកាសណាដែលប្រតិបត្តិការបែបនេះទទួលបានជោគជ័យ។ គាត់មិនអាចទទួលបានចម្លើយបញ្ជាក់ពីបបូរមាត់របស់គាត់ទេ។ នោះហើយជាមូលហេតុដែលខ្ញុំណែនាំយ៉ាងមុតមាំប្រឆាំងនឹងប្រតិបត្តិការនេះ ដែលខ្ញុំនឹងមិនគាំទ្រប្រសិនបើជោគជ័យត្រូវបានធានា។

បើជោគជ័យ វាមានន័យថាសង្រ្គាម ហើយបើមិនជោគជ័យ វានឹងបណ្តាលឱ្យមានការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅទីក្រុងបាងកក និងព្រះរាជវាំង។ ចម្លើយរបស់ខ្ញុំគឺថា ដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់ទីក្រុង យើងគួរតែជៀសវាងពីអរិភាព។

Emile Jittrand ឆ្នាំ 1905

ជនជាតិបារាំងលាយជាមួយនឹងជនជាតិដើមច្រើនជាងជនជាតិអង់គ្លេស។ ពួកគេមិនឆ្ងាយដូចអ្នកក្រោយទេ។ ដោយ​ការ​សម្ងាត់​និង​ខឹង​ឆ្លាស់​គ្នា​ធ្វើ​ឱ្យ​ខ្លួន​គេ​មិន​គោរព​ដោយ​ជនជាតិ​ដើម​។

James Anderson, ១៦២០

(សិល្បៈពីឯកសារក្រុមហ៊ុន British East India ។ )

ល្បែងស៊ីសងមិនមែនជាចំណុចខ្សោយតែមួយគត់នៅសម័យនោះ ដូចដែលការឆ្លើយឆ្លងរបស់ក្រុមហ៊ុនបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់។ មាន​ឯកសារ​យោង​ទៅ​លើ​ភាព​លោភលន់ ជំងឺ​ដែល​មិន​អាច​ដឹង​បាន ការ​ស្រវឹង និង​អំពើ​អាក្រក់​នៅ​ក្នុង​សំបុត្រ​ពី​អ្នក​បម្រើ​របស់​ក្រុមហ៊ុន។

ប្រហែល​ជា​សីលធម៌​មាន​ស្តង់ដារ​ទាប​ជាង​ពេល​នេះ​ទៅ​ទៀត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងត្រូវតែវិនិច្ឆ័យជនជាតិអង់គ្លេសទាំងនេះដោយភាពយឺតយ៉ាវ ដោយសារការនិរទេសខ្លួន និងបរិយាកាសរបស់ពួកគេខុសពីភាសាអង់គ្លេសនៅផ្ទះ ហើយពួកគេត្រូវបានប្រឈមមុខនឹងការល្បួងថ្មីៗជាច្រើន។

Andrew Freeman ឆ្នាំ 1932

«ពេល​ផ្លូវ​នេះ​ត្រូវ​បាន​សាងសង់ រថភ្លើង​មិន​បាន​រត់​ពេល​យប់​ទេ ដោយសារ​តែ​មាន​ការ​បុក​ដំរី​ជា​ច្រើន​»។
"អ្នកនិយាយលេងទេ" ខ្ញុំនិយាយ។
ជនជាតិអង់គ្លេសបានចាក់ម្តងទៀត។
លោក​បាន​បន្ត​ថា “ពិត​ជា​មិន​មែន​ជា​ច្បាប់​ដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​ដំរី​ពាក់​ចង្កៀង​មុខ និង​ភ្លើង​កន្ទុយ​នោះ​ទេ”។
“ព្រះអើយ បើយើងគ្រប់គ្រងសៀម យើងនឹងបង្រៀនគេអំពីប្រសិទ្ធភាព។ ប្រជាជន​នេះ​មិន​អាច​គ្រប់​គ្រង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​បាន​ទេ›។
'ម៉េចមិនចឹង?' ខ្ញុំ​បាន​សួរ។
'ល្អមើលជុំវិញអ្នក។ មើលពីរបៀបដែលពួកគេធ្វើ។ ជន​ជាតិ​ខាង​កើត​នឹង​មិន​ដឹង​គុណ​ចំពោះ​អ្វី​ដែល​បុរស​ស្បែក​ស​បាន​ធ្វើ​ចំពោះ​គាត់​នោះ​ទេ។ បើយើងធ្វើដូចសៀម តើយើងទៅជាយ៉ាងណា?'

ពីសៀវភៅអនុស្សាវរីយ៍របស់ព្រះអង្គម្ចាស់ William នៃប្រទេសស៊ុយអែត ឆ្នាំ ១៩១៥

(ក្រោយ​ពី​បាន​ចូល​រួម​ពិធី​ឡើង​គ្រង​រាជ្យ​របស់​ព្រះបាទ​រាជា​ទី​៦)។

នៅថ្ងៃបន្ទាប់ ដែលជាចុងឆ្នាំ ពួកយើងត្រលប់មកបាងកកវិញ ហត់នឿយ ប៉ុន្តែមានសុវត្ថិភាព មានតែអនុស្សាវរីយ៍ដ៏រីករាយនៃដំណើរកម្សាន្តបរបាញ់ដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍មួយ។ ស្នែងរបស់ក្របីមកពី Ban Chee-wan ឥឡូវនេះស្ថិតក្នុងចំណោមគំរូដ៏មានមោទនភាពបំផុតនៃពានរង្វាន់ប្រមាញ់របស់ខ្ញុំ ព្រោះតាមដែលខ្ញុំស្គាល់ Leewenhaupt ហើយខ្ញុំគឺជាសត្វតែមួយគត់ដែលបានបាញ់សត្វសៀមប្រភេទនេះ។ ហើយនៅពេលអនាគត វានឹងកាន់តែពិបាកទៅៗ ប្រសិនបើមិនអាចទៅរួច ពីព្រោះការហាមឃាត់ការបរបាញ់កំពុងកើតមានសម្រាប់សត្វទាំងនេះ ដែលស្ទើរតែផុតពូជទៅហើយ។

ការផ្សាយតាមវិទ្យុរបស់រដ្ឋាភិបាល ថ្ងៃទី ៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៣៩

យោងតាម​អនុក្រឹត្យ​ទី​៥ រដ្ឋាភិបាល​ស្នើ​ឱ្យ​ប្រជាជន​ថៃ​ទាំងអស់​ទទួលទាន​គុយទាវ ព្រោះ​គុយទាវ​ជា​អាហារ​ល្អ មាន​អង្ករ និង​គ្រាប់ មាន​រសជាតិ​ជូរ ប្រៃ និង​ផ្អែម ហើយ​សុទ្ធតែ​ផលិត​នៅ​ប្រទេស​ថៃ​។ គុយទាវមានជីវជាតិ ស្អាត ថោក ងាយស្រួលទិញ ហើយមានរសជាតិឆ្ងាញ់។'

ពេលវេលា ថ្ងៃទី 24 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 1947

ភី ប៊ុនសុនក្រាន (មេទ័ពដែលបានឡើងកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ ១៩៤៦) ហាមសៀមមិនឲ្យចេញក្រៅផ្លូវដោយគ្មានមួក ឬស្បែកជើង ទំពារ អង្គុយ ឬអង្គុយនៅតាមផ្លូវ ឬពាក់ពន្ឋ។ នៅក្នុងរូបថតផ្លូវការ ស្បែកជើង និងមួកត្រូវបានលាបពណ៌លើរូបភាពកសិករ។

ភីប៊ុន ក៏​បញ្ជា​ឲ្យ​អ្នក​កាន់​ការិយាល័យ​ថើប​ប្រពន្ធ​មុន​ពេល​ចូល​កាន់​តំណែង។ អ្នកបំពានលើក្រឹត្យទាំងនេះត្រូវបានបញ្ជូនទៅ 'ជំរុំអប់រំ'។

(ប៉ានុង៖ សម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីសម្រាប់បុរស និងស្ត្រី៖ ក្រណាត់រុំជុំវិញត្រគាក រួចចងនៅខាងក្រោយជើង។ )

ទស្សនាវដ្តី TIME ឆ្នាំ ១៩៥០

ព្រះអានន្ទ (រាមាទី ៨ ឆ្នាំ ១៩២៥-១៩៤៦) ជាស្តេចក្មេងចម្លែក។ ពោរពេញដោយគំនិតលោកខាងលិច គាត់មិនព្រមនិយាយជាមួយភ្ញៀវដែលអង្គុយនៅខាងក្រោមកៅអីរបស់គាត់មុនគាត់ ដែលជាវិធីសៀម។ គាត់បានទាមទារឱ្យពួកគេអង្គុយលើកៅអី កម្រិតជាមួយគាត់។

Neue Zurcher Zeitung ថ្ងៃទី 15 ខែមេសា ឆ្នាំ 1950

នៅ​ព្រឹក​ថ្ងៃ​ទី​៩ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៤៦ មាន​ដំណឹង​ពេញ​ទីក្រុង​ថា ស្ដេច​ក្មេង​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រទះ​ឃើញ​សោយ​ទិវង្គត​ក្នុង​បន្ទប់​ដេក​របស់​ព្រះអង្គ ដោយ​មាន​ស្នាម​របួស​ត្រង់​ក្បាល។ តើវាជាគ្រោះថ្នាក់ទេ? ធ្វើអត្តឃាត? ឬឃាតកម្ម?

មានអំណះអំណាងសម្រាប់លទ្ធភាពនីមួយៗនៃលទ្ធភាពទាំងបីនេះ។ មាន​អ្នក​ដែល​ទទូច​ថា Ananda Mahidol ខ្លាច​នូវ​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ដ៏​អស្ចារ្យ និង​កិច្ចការ​លំបាក​ដែល​កំពុង​រង់ចាំ​ព្រះអង្គ។ នៅទីបំផុត មន្ទិលសង្ស័យបានធ្លាក់មកលើក្រុមអ្នកនយោបាយដែលមានមហិច្ឆតា ដែលមានបំណងចង់លុបបំបាត់របបរាជានិយម។

សារព័ត៌មាន Associated Press ឆ្នាំ ១៩៥២

ថ្ងៃនេះ ព្រះមហាក្សត្រ ភូមិបុល អាឌុលយ៉ាដេត បានឡាយព្រះហស្តលេខាលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃថ្មី ដែលប្រកាសឱ្យប្រើដោយរបបយោធា ដែលបានផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកាលពីបួនខែមុន ក្នុងរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាម។

ព្រះរាជាមានវត្តមាននៅក្នុងពិធីដ៏ឧឡារិក ដែលបានចាប់ផ្តើមនៅម៉ោង ១១ យ៉ាងពិតប្រាកដ ដែលជាពេលវេលាដែលពួកហោរា ចាត់ទុកថាជាមហាសំណាង។

កាល​ពី​ម្សិល​មិញ វិទ្យុ​បាងកក​បាន​ប្រកាស​ថា ពិធី​នេះ​ត្រូវ​បាន​ពន្យារ​ពេល ប៉ុន្តែ​របប​យោធា​បាន​បញ្ចុះ​បញ្ចូល​ស្តេច​ឲ្យ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ចិត្ត។ លោកសេនាប្រមុខ សារឹទ្ធ បានបង្ហើបថា នៅវេលាម៉ោង ១១ យប់ថ្ងៃច័ន្ទ ឧត្តមសេនីយទោ Thanom Kitticachorn អគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទបានចូលគាល់ព្រះមហាក្សត្រ។ នៅ​ពេល​សួរ​ថា តើ​ស្តេច​គិត​យ៉ាង​ណា​ចំពោះ​ការ​ធ្វើ​រដ្ឋ​ប្រហារ លោក សារិត បាន​ឆ្លើយ​ថា៖ 'តើ​ស្តេច​គួរ​និយាយ​យ៉ាង​ណា អ្វីៗ​បាន​ចប់​សព្វគ្រប់​ហើយ'។

Alfred McCoy ឆ្នាំ ១៩៧១

សង្គ្រាមអាភៀនរវាង ផាវ (មេប៉ូលិស) និង សារិត (ឧត្តមសេនីយ៍ និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី) គឺជាសង្គ្រាមលាក់កំបាំង ដែលការប្រយុទ្ធទាំងអស់ត្រូវបានបិទបាំងដោយសម្ងាត់ជាផ្លូវការ។ ករណីលើកលែងដ៏គួរឱ្យអស់សំណើចបំផុតបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ 1950 នៅពេលដែលក្បួនរថយន្តរបស់កងទ័ពរបស់សារិតបានចូលទៅជិតស្ថានីយ៍ក្នុងទីក្រុងឡាំប៉ាងជាមួយនឹងការដឹកជញ្ជូនអាភៀន។

ប៉ូលិស​ផាវ​បាន​ឡោម​ព័ទ្ធ​ក្បួន​រថយន្ត ហើយ​ទាមទារ​ឲ្យ​កង​ទ័ព​ប្រគល់​អាភៀន​ព្រោះ​ការ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​គ្រឿង​ញៀន​ជា​បន្ទុក​របស់​ប៉ូលិស​តែ​ម្នាក់​ឯង។ នៅពេលដែលកងទ័ពមិនព្រម និងគម្រាមបាញ់ចូលស្ថានីយ៍ ប៉ូលីសបានអូសកាំភ្លើងយន្ត និងជីកដើម្បីបាញ់ពន្លត់។

ភាពភ័យរន្ធត់នេះបានអូសបន្លាយរយៈពេលពីរថ្ងៃ រហូតដល់ ផៅ និង សារិត បង្ហាញខ្លួននៅឡាំប៉ាង កាន់កាប់អាភៀន នាំវាទៅបាងកក បាត់ស្ងាត់ឈឹង។

ប្រភព:
លោក Chris Burslem រឿងនិទាននៃទីក្រុងបាងកកចាស់ រឿងរ៉ាវដ៏សម្បូរបែបពីទឹកដីនៃដំរីស, Earnshaw Books, Hong Kong, 2012។

រឿងសៀមបុរាណ (ភាគ២) ត្រូវបានបង្ហាញនៅលើ Thailandblog នៅថ្ងៃទី 24 ខែកញ្ញា; រឿងសៀមបុរាណ (ភាគ២) នៅថ្ងៃទី 28 ខែកញ្ញា។

រូបថត៖ Tableaus នៅសារមន្ទីររូបភាពមនុស្សជាតិថៃ, 43/2 Mu.1, Pinklao Nakhon Chasi Road, Nakhon Pathom។ ទូរស័ព្ទ +66 34 322 061/109/607 ។ រូបថតបើក៖ ស្តេចប្រាំបីអង្គនៃរាជវង្សចក្រី; រាមាទី IX ដែលជាព្រះមហាក្សត្របច្ចុប្បន្ន មិនត្រូវបានរាយបញ្ជីទេ។ រូបថត​របស់​ស្ត្រី​នៅ​ប៉ាណាំង​មិន​ត្រូវ​បាន​ថត​នៅ​ក្នុង​សារមន្ទីរ​ទេ។

មើលរូបភាពនៃសៀមបុរាណនៅទីនេះ.