Ботан, жүрегімді жаулаған жазушы

«Бір күні кешке жатын бөлмемде тіземе блокнот қойып, не жазарымды ойлап отыр едім. Менің жанымдағы жатын бөлмеде анам мен әкемнің ұрысып жатқанын естідім. Мен олардың айтқандарын атап өттім; Осылайша «Таиландтан келген хаттар» дүниеге келді.
Ботан өз кітабының генезисі туралы

«Менің ең сүйікті және ардақты анам», Тан Суанг Удың 1945-1967 жылдар аралығында Таиландтан Қытайдағы анасына жазған тоқсан алты хатының біріншісі осылай басталады. Тан Суанг У - кедей қытай эмиграны, ол басқалар сияқты Таиландқа гүлдену мен бақыт іздеуге барады.

«Таиландтан келген хаттар» - осы хаттардан тұратын роман; Қытай эмигрантының қызы және қытай/тай ананың қызы Ботан (Соефа Сирисингтің қалп аты, 1945 жылдан қазіргі уақытқа дейін) жазған.

Ол кітапты 21 жасында жазып, 1969 жылы тай әдебиеті бойынша СЕАТО сыйлығымен марапатталды. Кітап Тайланд мектептерінде міндетті түрде оқылады. Мен Тайланд туралы он ақпараттық кітаптан гөрі осы кітаптан көбірек білдім. Бұл менің сүйікті кітаптарымның бірі және мен оны Тайландқа қызығушылық танытатын кез келген адамға оқуға кеңес беремін.

Хаттардың басты кейіпкері және жазушысы - Тан Суанг Ю (Тан - оның тегі, оның сае, ол ешқашан тай атын пайдаланбайды). Ол жас кезінде әдемі қытай қызына үйленеді, одан кейін бір ұлы және «өкінішке орай» тағы үш қызы бар және Яоваратта ауқатты кәсіпкерге айналады.

Мен оның тәжірибесін кітаптағы бірнеше үзінділер негізінде көрсетемін және қысқаша түсіндірмеден кейін олар өздері үшін айтады деп үміттенемін.

20 жылғы 1945 хатта оның асырап алған әкесі Суан Уға жатын бөлмесінде былай дейді:
«Мен бұл елде көптеген ондаған жылдар бойы тұрдым, Суанг У және мен өз халқым туралы олардың басқа нәсілдегі адамдар арасындағы күресін және көбінесе сәтті күресін көру арқылы көп нәрсе білдім. Бізді соншалықты ерекшелендіретін не және біз қалай осылай қаламыз? Мен бұл туралы соңғы бірнеше аптада көп ойладым.

Тайлардың қытайлар туралы айтқанын тыңдасаңыз, бәріміз бір ауылдан шыққанбыз, әкеміз бен шешеміз бір, ойымыз бен әрекетіміз бір деп ойлайсыз. Мыңдаған күріш дәндері себетке лақтырылды.Олай болса да мен олардың неге бұлай ойлайтынын түсінемін. Біз мұнда бейтаныс адамдармыз………

Қайтадан көзін жұмып, есінеп: «Төмен түсіп, енеңмен сөйлесе бер... мен өле берейін» деді.

хат 29, 1947, Қытай әйелдері шалбар кисін; Суан Удың қайын енесі мен қайын әпкесі Анг Буи арасындағы әңгіме
'Көрдің бе? Ол дәл өзі қалаған нәрсені жасайды. Ерін далабы, қасына жазу – достарымен дүкен аралауға барғанда тіпті фаранг юбка киеді. Әкесі оны көрсе...» Ол көзін төбеге аударды. «Ол күйеуге шықса... бейшара әкесі оны өлім төсегінде жалынған...».

Ашудан көздері жарқырап тұрған Анг Буй орындыққа секірді. «Әйел бақыты тек бір нәрседен тұрады деп ойлайсың: неке, еркек. Бұлай емес, кем дегенде мен үшін емес. Маған керек емес. Әйелдің күйеуге шығып, әлі де бақытсыз болуы мүмкін деп ойладыңыз ба? Айналаға қараңдар!»

хат 33, 1949, Суанг У медитациясы
….Тайларда «қытайша сөйлесу тай таластырумен бірдей» деген сөз бар. Мен бұл теріс пікірді ешқашан растамауға бел будым.... Барлық қытайлықтар қатты және дөрекі деген идея тайлар үнемі күліп жүреді деген ой сияқты шындыққа жанаспайды. Егер сіз тайлар арасында тұрсаңыз, олай емес екенін білесіз. Сондай-ақ мұңайған, мұңайған тайлар бар, олардың саны өте көп.... Әйгілі тай күлімсіреуі тортқа балқыту ғана; торттың өзі қандай екенін дәмін татып көргендер ғана біледі.

Таиландтың ең үлкен табынушылары - мұнда өмірдің қандай екенін білмейтін адамдар, негізінен шетелдіктер. Олар даналықпен бас изеп, тайлар «нағыз өмір суретшілері», «тыныш өмірдің қадірін біледі» дейді. Олар бұл ойлау бағыты қандай шектен шыққан жалқаулық пен жауапсыздықты, тәртіп пен мәдениетті елемеушілікті елестете алмайды.

хат 36, 1952, Суанг Ю, оның әйелі Муи Энг және олардың ұлы Вэн Ким
- Крап, Хун Фо!
«Храп» нені білдіреді? (Мен оны білдім).
— Ой, кешіріңіз! Ол қобалжып күлді.
— Вэн Ким, сен қытай екеніңді түсінесің бе?
— Иә әке; бірақ неге менің туу туралы куәлігімде тайлықпын деп жазылған? Мен мұны көрдім'.
Өйткені сен Тайландта дүниеге келдің. Сондықтан сіз де анам сияқты Тайланд азаматысыз; бірақ анаң қалай қытай болса, сен қытай болып қала бересің. Сен түсінесің бе?'
Ол үнсіз басын изеді, мен оның тайша сөйлегенін енді естімедім.
Бірнеше аптадан кейін Муи Энг: «Сіз Вэн Кимнің зауытта тай тілінде сөйлейтінін білесіз бе?» деді.

хат 49, 1954, Суан Удың ұлы Вэн Ким мен олардың зауытындағы жұмысшы арасындағы дау
«Еңбеу бала! — деді ол қатты.— Енді кәмпиттің бәрі лас болып қалды. Мұның қанша тұратынын білесің бе!'
— Менімен бұлай сөйлеуге қалай дәтің бар! ол артқа итермеледі.
— Жарайды, мен саған не қалайтынымды айта аламын. Сіз мұнда қарапайым жұмысшысыз, ал менің әкем мұндағылардың барлығына бастық. Мен оны сені жұмыстан шығаруға шақырамын!
— Демек, ол бастық, иә? Сонда ол неге өз елінен кетуге мәжбүр болды, ақымақ жек?* Бұл сенің емес менің елім. Сіз мұнда келіп, жерді жалға алып, өзіңізді бір нәрсе деп ойлайсыз...
-Сен оны мен деп атай алмайсың! - деп айғайлады Вэн Ким истерикамен. — Ал егер сізге жекпе-жекке жұмыс істеген ұнамаса, кетіңіз! Жүр, КЕТТІҢ!!'
«Қытайға қайт!» — деді қыз қатты және ащы үнмен, — онда бұрынғыдай сиырдың тезегін жеуге болады!

*джек, қытайдың лақап аты. Қыз қалуы мүмкін, Суан У сәл кейінірек ойланып:
Мен болған оқиғаны ұмытуға тырысамын. Бірақ қыздың шіркін сөзін ойымнан шығара алмаймын. Оның үлкен қара көздері соншалықты ескі және шаршаған; Мен оны аяймын! Ол менің балаларымның жеңіл өміріне, қыздарымыздың киетін әдемі көйлектеріне, жақсы тамақтарына қызғанады... Таиландтардың бейшарасы бұдан да қатты ашуланса ғой! Бірақ көбісі күн өткен сайын өмір сүреді, тек тамақ пен ұйықтайтын орыннан басқа ешқандай амбиция немесе қызығушылық жоқ.

хат 55, 1956, Тайландтық дәрігерге кеңес беретін Суанг У мен оның жеңгесі Анг Буи арасындағы әңгіме
«Сіз тайды ұсынасыз ба?» Оның беті таныс күлімсіреумен босаңсыды. “Мен сенің тай туралы жақсы сөз айтқаныңды өмірімде бірінші рет естіп тұрмын.”………..Анг Буй тағы да күлді. «Е-е, бүгін бір күнде тайды мақтап, қытайды сынадың. Таиланд сізді кейде жұмсақ етеді!'

хат 65, 1960, Суан У барлық балаларының бастауыш мектептің үшінші сыныбынан кейін жұмыс істеуін қалады. Мэн Джу оның кенже қызы.
Мэн Джу мектептен кетуден бас тартты. Оның екі әпкесі де әбігерге түскен жоқ, бірақ бұл шайтан қыз басқаша екен... Бір сағаттан кейін мен терезеден қарасам, оның бір қолтығында портфелі, екіншісінің астында бір бума кітаптармен көшеде келе жатқанын көрдім .........

Бұл істі талқылауға оның жеңгесі Анг Буй келеді.
'....Жаман жері, егер оған мүмкіндік бермесең, ол қартайған кезде ашуланады..Бұл...сен бұған жол бере алмайсың, Суан У!
«Мұнда келіп, мұндай жағдайға жол бермеймін деп қалай дәтің бар! деп айқайладым.
«Маған аяқтауға рұқсат етіңіз!» Анг Буи қайта бастады….
Мэн Джу мектепте қалуға рұқсат алды.

хат 76, 1963, Суан Удың ұлы Вэн Ким Пахни есімді жезөкшемен қашып кетті.
Ата-аналар балаларын жақсы көреді және оларға қамқорлық жасайды; бұл біздің ең үлкен әлсіздігіміз және олардың ең үлкен қаруы. Қысқасы, ұлымды жоғалтып алмас үшін Пахни деген қызды үйімізге кіргіздім.... Таиланд қоғамы Пахни сияқты әйелдерге әділдік танытпайды деп ойлаймын, өйткені олар өз өмірін қиюға тырысқанда, бұл мүмкін емес болып шығады. Жезөкшелікке қатты қарсылық білдіретін адамдар оларды қайтадан көшеге шығаруға немесе аштықтан өлуге мәжбүр етеді.

хат 80, 1965, оның ұлы Вэн Ким әкесі Суанг Умен сөйлеседі
- Әке, жақсы ұл болу үшін не істеуім керек? — деп қосты ол бәсең дауыспен. «Мен өте абдырап қалдым... Кішкентай кезімде мектеп әрқашан басқа әлем сияқты көрінетін; Мен басқа планета немесе бір нәрсе сияқты тай мектебін айтамын. Бұл жерде біз қытайша сөйлейміз және сіз өзіңізді өскен жеріңіздің балаларындай ұстаймыз деп күткенсіз... По Ленг?….

Әке, мен тай сияқты тай сөйлеймін деп ойлайсыз, солай емес пе? Менде акцент бар. Олар мені мазақ етеді, мектептегі балалар сияқты, тек балалар мұны сіздің бетіңізге жасайды, сіздің артыңыздан емес... бірақ бұл ең жаман жері емес шығар, бірақ бұл сіз екі немесе үш түрлі адам болуыңыз керек дегенді білдіреді, білесіз бе?

Жоқ, өтінемін, ештеңе айтпаңыз, әлі емес.... Мен ата-анамның көңілінен шығу үшін тай сияқты әрекет етемін, бірақ тай үшін мен әлі де….жек…Мен тай білімі бар жекпін. Әке, түсіндіңіз бе?

Басылған жылаудан тамағым сыздап тұрғанда қалай жауап берер едім? Мен баламның мұншалықты көп сөзді қатарынан айтқанын естіген емеспін, оның мұндай азапқа қабілетті екенін ешқашан елестеткен емеспін. Оған тек менің кінәм бар ма, әлде қоғам да кінәлі ме...?

хат 86,1966, XNUMX, Мэн Джу, оның кенже қызы, әкесі Суанг Умен өзінің тай күйеу жігіті Винюмен қарым-қатынасы туралы сөйлеседі.
«Демек, сіз мұны жалғастырғыңыз келеді…. Сіз оны жеткілікті түрде танисыз деп ойлайсыз ба?
'Мен бұған күмәнданамын. Мен де өзімді жақсы білмеймін; Өмір бойы сенімен бірге тұрсам да, мен сені мүлде танымаймын»………

Сәл кейінірек, тай және қытай болу туралы
……'Әке, Таиландтың нәсілдер бірін-бірі жек көретін, бүлік шығарып, бір-біріне оқ жаудыратын Америка сияқты болғанын қалайсыз ба? Өз нәсілімен мақтану – қызғаныш пен өшпенділікке сылтау ғана, бұл ел де сол дертке шалдыққан; тек симптомдары айқын емес.

Бангкокта ауылдан келгендерге менсінбей қарайды, ал солтүстік-шығыс тұрғындарына барлығы менсінбей қарайды; олар «нағыз тайлар» емес, лаостықтар дейді. Біз қытайлар ғана азшылық емеспіз. Сізде мұсылмандар, вьетнамдықтар, үндістер, төбе тайпалары бар... егер біз сәл жақсы араласпасақ, бәріміз қиындыққа тап боламыз.

хат 95, 1967, Суанг У өзінің Тай күйеу баласы Виню туралы
Винюді өз үйінде жұмыстан басқа ешнәрсе істемей қараудың өзі ақылға сыймайды! Ал оны үнемі таулар қағаз бен кітаптар, өзінің де, шәкірттерінің де қоршап алады.
«Мен сіздің барлық жұмысыңызға таң қалуды тоқтатпаймын», - дедім мен оған бір күні кешке. «Мен ешқашан тайды кездестірмедім...».
«Енді мен жедім! — деп айқайлады ол «Провинциядағы бастауыш білімге шолу» деп қолын қатты ұрып. Сіз тай фермасында бір күн де ​​өткізген емессіз; бәрібір мұны істеу керек. Әрбір тайды наубайханаңыздағы жұмысшылармен салыстырудың орнына.'
Ол дұрыс айтты және мен ойланбастан айтқан сөзім үшін бірінші рет шын жүректен кешірім сұрадым.

хат 96, 1967, Суан У соңғы хатындағы медитация
Өткен жылы мен екі таңғажайып нәрсені білдім. Бірі – ақша дүниедегі ең маңызды нәрсе емес; екіншісі - біз сенетін нәрсе біздің қандай екенімізді көрсетпейді ...

…..Менің ұлым! Мен Вэн Кимді кішкентай баламнан құшақтап, оның құлағына ақшаның құрметті құдай екенін, сауданың бақыт әкелетінін, пайданың қуаныш әкелетінін сыбырладым... Біз осында қаншама қытаймен біргеміз, сонда да тайлар жеңді. Бұл жарыс ешқашан болған емес, бірақ мен бұл менің абыройым үшін деп айттым.

Егер Виню Тепялерттен жақсы адам болса, мен әлі кездестірмедім. Мен әрқашан жақсы жүрек ақша әкелмейді деп сенетінмін. Күрішті сүйіспеншілікке сатып ала алмайсың, деп айтатынмын... Онымен кездескенде ол туралы не ойлағанымды ойласам, тек тай жүзі мен біртүрлі оғаш қасиеттерді көргенде, мен оған менмендікпен бердім... Оның ешқайсысы оған жатпайды — иә, онда мен ұяламын! Біреуді танымай тұрып жек көру ұят, ал біреудің күрішін жеу олай емес...»

«Мен табысқа жетуді қаладым, мен бұған байланған мағынада. Бірақ мен басқаларды бақытты ете алмадым, өйткені мен тез ашуланшақ және баяу болдым ...»

ботан, Таиландтан келген хаттар, Жібек құрты кітаптары, 2002 ж
ботан, Таиландтан келген хаттар, NOVIB, Гаага, 1986, әлі де интернетте қолжетімді, bol.com.

โบตั๋น, จดหมายจากเมืองไทย, ๒๕๑๑