Bangkoken hil zen

Iturria: Der Spiegel Online

Joan den asteazkenean lagun eta lankidea galdu zuen Thilo Thielke Der Spiegel kazetariaren kontu hunkigarria.

SPIEGELeko korrespontsala Thilo Thielke Bangkoken zegoen Thailandiako Armadak Kamiseta Gorriaren kanpamenduak garbitu zituen egunean. Bere lagun eta lankidearekin, Fabio Polenghi argazki-kazetari italiarrarekin lan egingo zuen azken eguna zen, tiroz hil zena.

Joan den asteazkenean goizeko 6etan helikopteroak Bangkokeko erdigunetik zirkulatzen hasi zirenean, banekien armadak laster erasoa hasiko zuela. Hau zen denek asteotan beldurrez espero zuten momentua. Beti zalantza izan nuen gobernuak gauzak honaino iristeko aukera emango ote zuen. Emakume eta haur asko zeuden manifestariek okupatutako auzoan. Soldaduek benetan odol-bainu bat arriskatu nahi zuten?

Larrialdi egoera nagusitu da azken sei asteetan Thailandiako hiriburuan, Abhisit Vejjajiva lehen ministroaren gobernu erregezalea eta armada alde batetik, eta gobernuaren aurkako manifestarien koalizio zabal bat —asko iparraldeko probintzia pobreetako jatorria dutenak—. Thailandia - Bestalde. 70 pertsona inguru hil ziren kale borrokan eta 1,700 baino gehiago zauritu ziren. Bangkok Post gobernuaren aldekoak "anarkia" deitu zuen eta oposizioak "gerra zibilaz" hitz egin zuen.

Goizeko 8etan iritsi nintzen Gune Gorrira, hiru kilometro koadroko (mila koadroko) eremura Ratchaprasong negozio barrutia inguratzen duena, armadak alde guztietatik itxi zuena. Egun hartan, aurrekoetan bezala, nahiko erraza izan zen kanpamendura lerratzea, azken hilabeteotan hainbat aldiz bisitatu bainuen. Banbu eta autoen pneumatikoen barrikadaren atzean, protestan ari ziren Alkandora Gorriek dendak jarri eta eszenatoki bat eraiki zuten. Baina lehenago hemen beti nagusi izan zen alderdi iraultzaile giroa lurrundu egin zen goiz hartan.

Jendea estoikoki zegoen soldaduen zain. Bazekiten militarrek hegoaldetik erasoko zutela, Silom errepidetik, eta haien artean ausartak frontoitik kilometro batera (0.6 mila) ausartu ziren. Han gelditu ziren, baina ez ziren borrokan. Batzuek tirakakoak zituzten, baina inork ez zuen tirorik egiten.

Pneumatikoek erretako suzko horma batek bereizi zituen manifestariak armadatik. Ke lodiak itotzen zuen kalea, eta soldaduek poliki-poliki aurrera egiten zuten bitartean, tiroak astindu zituzten kaleetan zehar. Frankotiratzaileek altueratik tiro egin zuten eta aurrera zihoazen tropek ke artean tiro egin zuten. Eta gu, kazetari talde bat, estalki bila joan ginen, horma baten kontra estutu gabe kolpatu ez zedin. Paramedikuekin bilketak azkar joan ziren zaurituak eramateko.

Hiri-paisaia suntsitua

Goizeko 9:30ak ziren Fabio Polenghi argazkilari italiarra gurekin batera. Fabiok denbora asko eman zuen Bangkoken azken bi urteetan, eta denbora horretan lagun egin ginen. Fabio, ameslari atsegina, 48 urteko Milangoa, moda argazkilaria izan zen Londresen, Parisen eta Rio de Janeiron, Bangkokera argazki-kazetari lan egitera etorri aurretik. Elkarrekin bidaiatu genuen Birmaniari buruzko erreportaje bat egiteko, eta harrezkero sarritan aritu zen SPIEGELen. Azken asteotan, ia beti elkarrekin ibili ginen biak.

Aurreko arratsaldean, elkarrekin ibili ginen hirian zehar, iluntasuna erori zen arte. Din Daeng kalean elkartu ginen Garaipenaren Monumentutik gertu, Thailandiak duela 69 urte bere lurraldea zabaltzearen harrotasuna adierazten duena. Orain suntsitutako hiri-paisaia baten erdian geunden, eta horrek agerian utzi zuen herrialdearen kaosera lerratzea. Ke iluna airean zintzilik zegoen; obeliskoaren eskemak baino ez ziren ikusten. Kaleak gerra eremu bihurtu ziren. Egun batzuk lehenago horma txiki baten atzean makurtuta egon nintzen ordu erdiz, armadaren balen kazkabarietatik babesteko bila — bat-batean tiro egin zuten, erakustaldi batzuk tiraka batekin ibili zirelako.

Alkandora Gorrien kanpalekutik ez oso urrun Pathum Wanaram tenplua dago, eraso batean emakume eta haurrentzako gune seguru gisa balio izan nahi zuena. Arratsalde hartan, 42 urteko Adun Chantawan, Isaan ipar-ekialdeko eskualdeko Pasana herriko matxinatu bat ezagutu genuen —gobernuaren aurkako matxinada hasi zen arroz-eremua—.

Adunek esan digunez, azukre-kanabera eta arroza biltzen ditu han jornalari gisa, egunean 4 euroren truke (5 dolar). Duela bi hilabete okupazioa hasi zenetik hemen zegoen Bangkoken. Abhisit-en gobernuak dimisioa eman behar duela esan du, ez duelako herriak aukeratu eta militarrek soilik onartzen dutelako, Thaksin Shinawatra lehen ministro ohia —pobreen heroia— kentzeko estatu-kolpea eman baitzuen. Thaksin itzultzea nahi du, esan zuen Adunek, baina beste ezer baino gehiago nahi du eliteak botere guztia ez duen eta besteek ere aberastasuna partekatzen duten Thailandia. Adunek ez zuen sekula pentsatu gobernuak bere herriaren aurka hain basatiki erasotuko zuenik. Bere idealengatik hil arte borrokatzeko prest zegoela esan zigun.

Gizarte demokratikoago batean bizitzeko ametsak

Adun Chantawan Alkandora Gorriaren aldekoa zen, baina guztietatik urrun iparraldeko probintzia pobreetatik zetozen. Bangkokeko bankariak ere bazeuden haien artean, lanaren ostean arratsaldetan matxinatuekin bat egiten zutenak, eta zalapartazale gazteak ere. Gehienentzat ez zen Thaksin-i buruz nagusiki. Gehienbat herrialdeko injustizia sozialaz arduratu ziren. Haietako askok gizarte demokratikoago batean bizitzea amesten dute. Inoiz ezin izan nituen ulertu gobernuak Alkandora Gorriak Thaksinek erosi zituela esandakoa. Inork ez du onartzen baht eskukada baten truke fusilatuak izatea.

Biharamunean Adunen bila ibili ginenean, ez zegoen inon. Kaosa nonahi zegoen. Fabio eta biok ikusi genuen kea, eta atzean soldaduak, guregana aitzinatzen, eta gero eta tiro gehiago entzun genituen. Alboko kale bateko frankotiratzaileak zihoazen.

Erasoa hasia zen. Ez nintzen urrunago joaten ausartu, baina Fabiok aurrera egin zuen korrika, kalean zehar, non tiroak botatzen baitziren erregularki —50 metro inguruko distantzian (160 oin)— eta aterpea bilatu zuen Gurutze Gorriko denda huts batean. Honek gure eta aurrera zihoazen tropen arteko inoren lurraldearen hasiera markatu zuen. Bere kasko urdin argia "sakatu" bob markatuta ikusi nuen. Berarekin batera etortzeko keinua egin zidan, baina arriskutsuegia zen niretzat hor goian.

Gatazka hasi zenetik, Thailandiako armada afizionatu indar gisa bizi izan dut. Hasieran kaleko protestak garbitu izan balituzte, gatazka ez zen inoiz hein honetara areagotu. Soldaduak manifestariak garbitzen saiatu zirenean, hildakoen arrastoa utzi zuten. Ozta-ozta armaturik zeuden Alkandora Gorriak tiro bizia bota zuten.

Borroka absurdoak eta desorekatuak ikusi nituen egun horietan. Gazteak hondar poltsen atzean makurtuta zeuden eta soldaduei tiro egin zieten etxean egindako su artifizialekin eta tiraka. Soldaduek ponpa-pistolekin, frankotiratzaile fusilekin eta M-16 eraso-fusilekin eman zuten tiro.

Beren kanpamentuan, Alkandora Gorriak argazkiak erakutsi zituzten gorpuzkinen horma batean buruan tiroak zituela; frogatu nahi zuten frankotiratzaileek manifestariak nahita likidatu zituztela. Horien artean, Maj. Genea. Khattiya Sawasdipol, ofizial errenegatua eta gobernuaren aurkako manifestarien buruzagi erradikalenetako bat, sei egun lehenago buruan tiro egin zioten eta handik gutxira hil zen.

Gobernuak dio ez duela zerikusirik likidazioekin, eta manifestariek elkarri tiroz hiltzen ari direla. Hori ez da egia. Azken bi urteetan, Kamiseta Gorriaren berri eman nion bitartean, ez dut ia inoiz su-armarik ikusi, bizkartzain baten eskuan noizbehinka errebolber bat izan ezik.

Goiz hartan, lehen soldaduek ke harresia hautsi zuten. Ni zutik nengoen tokitik, ia ezin zen atera, baina airean balak txistuka entzuten ziren. Frankotiratzaileek kaleratu zituzten, eta aurrera egiten ari ziren, eraikinetik eraikinera. Horietako batzuk gure gainean zuzenean agertzen ziren. Fabrio ez zen inon ikusten.

Italiar bati tiro egin zioten

Pathum Wanaram tenplurantz abiatu nintzen, ehunka metro gutxira mendebaldera, Zona Gorrian. Manifestari okupatzaileek galdu egin zuten, hori argi zegoen: ez zuten aurka egin ere egin. Goizeko 11:46 ziren, eta ereserki nazionala jotzen ari ziren. Emakumeak eta haurrak tenpluko patiora ihes egiten ari ziren hurbiltzen ziren tropei ihes egiteko. Manifestarien buruzagietako bat, Sean Boonpracong, Alkandora Gorrien karpa nagusian eserita zegoen oraindik. Erresistentziarekin jarraitzeko asmoa zuela esan zuen, baita armadaren erasoaren ostean ere. Bere burua atxilotzen utzi beharrean, ezkutuan sartzeko asmoa zuen.

Goizeko 11:53etan telefonoz Fabiorekin harremanetan jartzen saiatu nintzen. Bere ahots-mezuak klik egin zuen, eta hori ez zen arraroa. Noizean behin bakarrik jaso zenezake seinaleren bat. Tenpluaren parean, polizia ospitalearen aurrean, hainbat kazetari zain zeuden paramedikuak zaurituekin iristeko. Erizain batek arbel batean ohartu zituen onarpenak. 12:07 ziren, eta dagoeneko 14 izen idatzi zituen. Atzerriko kazetari bat nire ondoan zegoen. Italiar bat tirokatu zutela esan zuen. Bihotzean bertan. Duela ordu bat eta erdi inguru. Bere argazkia atera zuela esan zuen. Bere izena ere bazekien: Fabio Polenghi.

Arratsalde hartan ke-zutabeak igo ziren hiriaren gainera. Alkandora Gorriak atzera egiten ari zirenek denei su eman zioten: Central World merkataritza gune erraldoiari, burtsa eta Imax zinema aretoa. Jendeak supermerkatuak eta kutxazainak arpilatu zituen. Azkenean etxera bueltatu nintzenean, pneumatiko pila erretzen ari ziren kalean.

Gobernuak ordena berrezartzera abiatu zen egunaren arratsaldean, Bangkok leku apokaliptiko bat zen. Eta Fabio, nire laguna, hil zen.

Paul Cohen-ek alemanetik itzulia