Yếu tố nước ngoài trong kiến ​​trúc Xiêm/Thái – ảnh hưởng Trung Quốc

Ví dụ về hoa lai rak roi hoặc lai thai

Có thể nói, ảnh hưởng của nước ngoài đối với kiến ​​trúc của Siam/Thái Lan là vô tận. Trong thời kỳ Sukhothai khi Xiêm La lần đầu tiên được nhắc đến, kiến ​​trúc được xác định rõ ràng bởi sự pha trộn chiết trung của các yếu tố phong cách Ấn Độ, Tích Lan, Môn, Khmer và Miến Điện.

Những người xây dựng bậc thầy của Sukhothai đã xuất sắc pha trộn những yếu tố tốt nhất từ ​​những phong cách khác nhau này để tạo ra cách diễn giải của riêng họ. Tuy nhiên, trong thời kỳ Ayutthaya và đặc biệt là trong thời kỳ Rattanakosin, chính những ảnh hưởng của châu Âu và Trung Quốc đã giành được ưu thế. Không thể phủ nhận ảnh hưởng chính đến từ Trung Quốc. Trong bài viết này, tôi muốn dành một chút thời gian để suy ngẫm về tác động của Trung Quốc đối với kiến ​​trúc Xiêm.

Khi vào thế kỷ thứ mười ba, trong thời kỳ suy tàn của nền văn minh Khmer, Sukhothai và cả đế chế Lanna phía bắc hình thành một cách chậm rãi nhưng chắc chắn, thì đã có sự hiện diện mạnh mẽ của Trung Quốc trong khu vực. Và tôi không chỉ nói về quan hệ ngoại giao với triều đại nhà Tống, mà còn về các thương nhân, nghệ nhân và người di cư - đặc biệt là từ Yunan - những người đã định cư ở đây với số lượng lớn. Chính những người thợ gốm và thợ gốm Trung Quốc đã giúp bắt đầu sản xuất đồ gốm ở Sukhothai. Giữa thế kỷ XNUMX và XNUMX, khi Xiêm La cuối cùng đã giành được quyền tự trị từ tay người Khmer, người Xiêm La đã có những liên hệ ngoại giao sâu rộng với nhà Nguyên và đầu triều đại nhà Minh. Các mối quan hệ đã dẫn đến việc nhập khẩu ồ ạt đồ sứ và gốm sứ, tác phẩm điêu khắc, dệt may và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ khác của Trung Quốc.

Lai rak roi hay lai thai

Ảnh hưởng của Trung Quốc này đặc biệt rõ ràng trong nghệ thuật trang trí và trang trí của người Xiêm. Ví dụ, các thợ thủ công Xiêm La thời kỳ đó không chỉ háo hức áp dụng các kỹ thuật trang trí của Trung Quốc như sơn mài hay khảm xà cừ, mà còn đưa ra những cách giải thích riêng của họ đối với các họa tiết trang trí của Trung Quốc như tay quây of kra-janghọa tiết với ngôn ngữ hình ngọn lửa điển hình hoặc hoa mạnh mẽ lai rak roi of lay thai. Đặc biệt là trong giai đoạn cuối của thời đại Ayutthaya, những họa tiết và biểu tượng này rất phổ biến trong các tác phẩm chạm khắc, khảm, sơn và trát vữa của các đền thờ và cung điện.

Cận cảnh mẫu gạch ở chùa Wat Phra Kaew

Một yếu tố phong cách riêng biệt là việc sử dụng cái gọi là 'Khảm sành sứ', tạm dịch là 'khảm sành sứ'. Nói là biết rồi, ban đầu những mảnh sứ và đồ gốm Trung Quốc bị vỡ trong chuyến đi biển đã được xử lý thành những hình trang trí. Phần lớn trang trí của Wat Arun ở Bangkok Yai là một ví dụ nổi bật về hình thức tái chế nghệ thuật đặc biệt này. Trong quá trình xây dựng ngôi đền này, Rama III đã mời cư dân địa phương - trong đó có nhiều người gốc Hoa - đóng góp bằng cách quyên góp đồ gốm để khảm. Các thuyền chở hàng của Trung Quốc, thường chở đồ gốm và sứ làm đồ dằn, cũng đóng góp theo cách này. Trong thời kỳ thủ đô của Xiêm La đặt tại Thonburi (1768-1782) và trong những thập kỷ đầu tiên của thời kỳ Rattanakosin sau đó, những bức tranh khảm này, thường được làm theo đơn đặt hàng ở Trung Quốc và được nung, sau đó được gửi đến các xưởng theo lòng mộ đạo của chính người đó. và khả năng.ở Xiêm, tại chỗ, được cắt theo kích thước và gắn vào thạch cao ướt. Những ví dụ tốt nhất về khảm tùy chỉnh này có thể được tìm thấy tại Wat Phra Kaew trong khuôn viên của cung điện và tại Wat Pho. Tuy nhiên, ngay sau triều đại của Rama III (1824-1851), kỹ thuật này không còn được sử dụng và người ta chuyển sang sử dụng rộng rãi thạch cao hoặc vữa.

Wat Arun - đồ sứ và đồ gốm Trung Quốc bị vỡ

Tuy nhiên, trong những năm qua, những người thợ thủ công Xiêm đã tạo ra những bước ngoặt riêng cho những kỹ thuật này. Ví dụ, khi họ áp dụng khảm xà cừ, họ chỉ đơn giản áp dụng kỹ thuật của Trung Quốc. Điều đó có nghĩa cụ thể là trước tiên họ cắt các hoa văn trên gỗ và sau đó lấp đầy các rãnh bằng xà cừ. Một quá trình rất tốn công sức. Mãi cho đến nhiều thập kỷ sau, khi họ bắt đầu sử dụng nhiều hơn lớp xà cừ màu hồng hoặc ngọc trai mỏng manh của ốc sên hoặc bào ngư bản địa, thì xà cừ thu hoạch được nghiền thành những lát mỏng cỡ milimet, sau đó được cắt và dán vào gỗ. Toàn bộ sau đó được đánh vecni, mỗi lần cách nhau một tuần. Theo tôi, một trong những ví dụ tuyệt vời nhất của nghề thủ công này là sơn mài trên bàn chân bằng đồng của tượng Phật nằm khổng lồ tại Wat Pho ở Bangkok.

Bàn chân tượng Phật nằm bằng đồng tại Wat Pho ở Bangkok (Arndale / Shutterstock.com)

Vào thế kỷ 1767, khi có một làn sóng di cư thực sự của người Hoa sang Xiêm La, các công trình kiến ​​trúc thực sự của người Hoa mọc lên đây đó, đặc biệt là ở Bangkok. Một ví dụ điển hình là một số đền thờ Phật giáo. Mùa hè năm ngoái, tôi đã mô tả đền thờ Leng Bua la của Đạo sĩ Thanon Charoen Krung bằng mùi hương và màu sắc. Hôm nay, tôi dành một chút thời gian để suy ngẫm về ngôi đền Kian Ung Kon đẹp như tranh vẽ trong khuôn viên của Wat Kanlaya ở Thonburi. Ngôi đền này có lẽ được xây dựng bởi những người lính đánh thuê Trung Quốc, những người cùng với Somdet Phra Chao Taksin Maharat, đã tái chiếm đất nước từ người Miến Điện sau sự sụp đổ của Ayutthaya vào năm 1775. Họ định cư quanh Kênh đào Bangluang và xây dựng ngôi đền này vào khoảng năm 1825. Tuy nhiên, trong vài thập kỷ tiếp theo, nó đã rơi vào tình trạng hư hỏng. Năm 557, Chao Phra Ya Nikornbadin, một trong những tổ tiên của gia đình Kanlayahnamit, đã tặng những vùng đất xung quanh cho Tu viện Kanlaya. Các gia đình Phúc Kiến gốc Hoa có ảnh hưởng như Tantiwat và Simasatien đã tự bỏ tiền túi cải tạo ngôi đền theo phong cách đề cập đến phong cách của triều đại Cheng (589-15). Với những bức tranh tường đầy màu sắc, công trình bằng vữa tinh xảo và các tác phẩm chạm khắc đẹp không kém, đền Kian Ung Kon là bằng chứng cho sự khéo léo của những người thợ xây dựng Trung Quốc cho đến ngày nay. Khoảng XNUMX năm trước, toàn bộ ngôi đền đã được khôi phục một cách chuyên nghiệp, dẫn đến giải thưởng uy tín Giải thưởng Bảo tồn 2008.

Chùa Kanlaya ở Thonburi

Một hiện tượng kiến ​​trúc bắt mắt khác của Trung Quốc là các tòa nhà thương mại. Điển hình là cái gọi là nhà thương mại Trung - Bồ Đào Nha, những tòa nhà hai tầng hẹp trong đó tầng trệt với cửa trượt rộng được dùng để buôn bán. Bạn có thể tìm thấy chúng dọc theo Thanon Thalang ở Phuket hoặc tại Thanon Phra Athit ở Bangkok. Ví dụ tốt nhất về một tòa nhà chức năng như vậy chắc chắn là tòa nhà trước đây Nhà kho của gia đình Wanglee ở cuối đường Chiang Mai ở Khlong San, kể từ tháng 2017 năm XNUMX đã được chuyển đổi thành Trung tâm nghệ thuật lịch sử Trung-Thái Llhong 1919. Cái tên đề cập đến tiếng Trung Quốc'khà khà chuán lau' tạm dịch là 'bánh nướngcó nghĩa là r', trong khi năm 1919 là năm gia đình Wanglee mua địa điểm này từ gia đình Bisalputra.

Một nhà buôn Trung – Bồ Đào Nha ở Phuket (Southtownboy Studio / Shutterstock.com)

Phraya Phisansupphaphol, tổ tiên của gia tộc Bisalputra, đã xây dựng một bến tàu tại vị trí này dọc theo Chao Phraya vào năm 1850. Ngoài cầu cảng quá khổ này, ông không chỉ thành lập các cửa hàng bách hóa và kho hàng mà còn xây dựng một cầu cảng nơi đóng và bảo dưỡng các tàu chạy bằng hơi nước. Tòa nhà chính trên địa điểm hiện tại là nơi ở của gia đình và trụ sở giao dịch của gia đình Wanglee và là một ví dụ điển hình về 'Tam Hà Nguyên'nhà, một ngôi nhà truyền thống của Trung Quốc thực sự kết nối ba tòa nhà liền kề với sơ đồ mặt bằng hình chữ U và một sân chung. Trong tòa nhà chính là điện thờ Mazu với ba bức tượng nữ thần cùng tên bằng gỗ, được nhập từ Trung Quốc cách đây 170 năm. Sau một cuộc phục hồi rộng rãi, trong hơn một thế kỷ rưỡi các bức tranh tường cũ của Trung Quốc đã được phát hiện, nó là Trung tâm nghệ thuật lịch sử Trung-Thái Llhong 1919, chính xác là nơi mà hàng chục ngàn người nhập cư Trung Quốc lần đầu tiên đặt chân đến Xiêm, một bằng chứng vững chắc cho mối quan hệ đặc biệt của Trung Quốc với Thái Lan.