Pengesë e të folurit në Tajlandë?

Kur u largova nga shtëpia si i ri dhe u bashkua me Marinën, takova djem nga e gjithë Holanda. Natyrisht, njerëzit nga Amsterdami kishin gojën më të madhe dhe ata akuzuan Limburgerët dhe Groningerët si të pakuptueshëm për shkak të pengesave të tyre në të folur.

Unë, i lindur në Twente, flisja gjithashtu një dialekt dhe megjithëse u përpoqët të flisnit "mjeshtërisht", ishte gjithmonë e qartë se kisha një theks të çuditshëm. Kjo në fakt ka mbetur gjithmonë kështu, sepse shumë më vonë dhe ndonjëherë edhe tani, mund të dëgjohet prejardhja ime Twente, megjithëse nuk kam jetuar në Tukerland për dekada.

Dallimi midis dy dialekteve ose dy gjuhëve qëndron kryesisht në tingujt që përdoren për të thënë diçka. Një Tukker përdor tinguj të ndryshëm nga, për shembull, një tajlandez, rajonal ose specifik për një vend, themi ne, por kjo nuk është plotësisht e vërtetë. Unë do të kthehem në atë.

Të folurit vjen lehtësisht për shumicën e njerëzve, por duhet të mbani mend se asnjë lëvizje e muskujve të njeriut nuk është aq e komplikuar apo aq delikate sa lëvizjet e gjuhës që nevojiten për të formuar tingujt e gjuhës. Koordinimi i muskujve në gjuhë, zgavrën e gojës, mushkëritë dhe buzët që është i nevojshëm për të folur është një proces i ndërlikuar.

E kundërta - të kuptosh se çfarë të thotë dikush tjetër - është gjithashtu pothuajse shumë e ndërlikuar për fjalë. Është një mrekulli që ju jeni në gjendje të kuptoni atë që dikush tjetër po ju thotë pa përpjekje të vetëdijshme. Ai lëviz gojën dhe një lumë shtrembërimesh del në ajër dhe ti e kupton se çfarë do të thotë të thotë.

Sa e vështirë është në të vërtetë për t'u kuptuar, bëhet e qartë kur mësoni një gjuhë të huaj. Në mënyrë të pashmangshme vjen një fazë ku ju dini mjaft fjalë dhe mund të ndiqni një tekst të shkruar ose të recituar ngadalë pa probleme të mëdha. Por sapo folësit me përvojë të asaj gjuhe fillojnë të flasin me ju, ju jeni në telashe. Ata mund të thonë vetëm fjalë që ju i dini, por biseda e tyre tingëllon si një rrjedhë e gjatë dhe e pandashme tingujsh. Nuk mund të dëgjosh as ku fillon një fjalë dhe ku mbaron një tjetër. Duket sikur ata të huajt i lidhin të gjitha fjalët dhe fjalitë.

Bërja dhe kuptimi i tingujve të të folurit është, me pak fjalë, një detyrë pothuajse çnjerëzore. Një person i arsyeshëm do të mendonte se askush nuk mund t'ua bënte këtë fëmijëve të tyre dhe t'i detyronte ata të marrin përsipër një punë të tillë. E megjithatë kjo ndodh çdo ditë. Të gjithë popujt, të gjitha kulturat në botë kanë përdorur një gjuhë në çdo kohë dhe presin që fëmijët e tyre të mësojnë ta kuptojnë dhe ta flasin atë gjuhë në moshë të re.

Fëmijët shumë të vegjël mund të njohin dhe riprodhojnë tingujt e gjuhës së tyre amtare. Edhe foshnjat e porsalindura duket se janë në gjendje të dëgjojnë ndryshimin midis gjuhës së tyre amtare dhe tingujve të një gjuhe të huaj. Ata e mësuan këtë përmes lojës, pa ndonjë edukim të qartë, pa provime dhe pa seanca trajnimi nën drejtimin profesional. Pavarësisht se si njerëzit kanë mbetur me trauma që nga rinia e tyre, askush nuk ankohet për kohën e tmerrshme që duhet të kalonin, sepse gjatë gjithë kohës duhej të mësonin gjuhën amtare nga prindërit e tyre.

Sepse gjuha, çdo gjuhë, është e ndërlikuar në mënyrë të papërshkrueshme, jo aq sa i përket shkrimit dhe gramatikës, por sidomos kur bëhet fjalë për tingujt. Çdo dialekt ose gjuhë është shpesh tepër e vështirë për të mësuar nga të huajt e rritur: një vendas dëgjon gjithmonë se nuk jeni një banor i vërtetë i lindur dhe i edukuar nga shqiptimi. Por, po e them edhe një herë, një fëmijë e mëson sistemin jashtëzakonisht lehtë, sado që shkolla dhe prindërit të veprojnë kundër tij.

Shpjegimi për këtë, i dhënë nga shkenca fonologjike, është se një foshnjë lind me shumë ide në kokën e tij se si mund të duket gjuha e tij amtare. Pjesa më e rëndësishme e mekanizmit është në fakt tashmë në trurin e ri. E tëra çfarë ju duhet të bëni është të vendosni disa butona në pozicionin e duhur. Ndërrimi i atyre butonave mund të ndodhë lehtësisht vetëm deri në pubertet, pas së cilës është përgjithmonë tepër vonë. Ai fëmijë fillon të vendosë butona që në moshë të hershme. Madje ka indikacione se mësimi i gjuhës në fakt fillon që në barkun e nënës. Në çdo rast, foshnjat e porsalindura duket se janë në gjendje të bëjnë dallimin midis tingujve të tyre dhe atyre të gjuhëve të huaja me sukses të arsyeshëm. Shumë kohë përpara se të fillojnë të flasin, ata tashmë kanë mësuar diçka për gjuhën e tyre amtare.

E thashë më herët se një gjuhë ose dialekt shpesh ka tinguj specifikë që i keni mësuar që në moshë të re. Specifike nuk do të thotë unike, sepse është mjaft e mundshme që tingujt nga një gjuhë të ndodhin edhe në një gjuhë tjetër. Në fund të fundit, ka qindra, nëse jo mijëra, gjuhë dhe dialekte në këtë botë. Një shembull i mirë i kësaj është mbiemri im Gringhuis. Një “gr” e gërvishtur nga fyti në fillim dhe kombinimi i shkronjave “ui”. Lëreni një të huaj ta shqiptojë këtë dhe do të dëgjoni variacionet më të çmendura. Megjithatë është një gjuhë që i zotëron ato tinguj, sepse në Arabinë Saudite, ndër të tjera, emri im shqiptohej pa të meta. Mendoni edhe për fjalën Scheveningen, e cila është gjithashtu e pashqiptueshme për shumë të huaj.

Ne, holandezët, kemi vështirësi edhe me disa tinguj në gjuhë të huaja. Vetëm vini re shqiptimin e thjeshtë të "th" në gjuhën angleze. Shprehet me gjuhën kundër dhëmbëve, por zakonisht zëvendësohet një "d" ose "s". "Ajo" më pas bëhet "dat" ose "sat". Ka shumë shembuj të tjerë, por dua të flas për "pengesën e të folurit". Tajlandë kanë.

Sigurisht që nuk është një defekt në të folur, por Thais nuk mund ose vështirë se shqiptojnë tinguj të caktuar të kombinimeve të shkronjave për arsyet e përmendura më sipër. "th" dhe "sh" janë të pamundura për të, kështu që një dyqan "Theo's Shoes" bëhet "TO-Choo" në rastin më të mirë. A keni ndonjë ide se çfarë do të thotë një tajlandez me "i fituar"? Ai nuk e njeh V-në, pra bëhet W, gjithashtu nuk njeh një "l" si shkronjën e fundit të një rrokjeje dhe më pas bëhet "n". E drejtë, ai me të vërtetë do të thotë një Volvo. Merrni "Au bon pain", dyqanin amerikan të sanduiçëve, të cilin e gjeni edhe në Tajlandë. Tani vetë amerikani ka vështirësi me këtë emër francez, por shqiptimi tajlandez nuk shkon përtej "Oh-Pong-Beng".

Kushdo që ndërvepron me njerëzit tajlandez i di shembujt e vegjël të fjalëve të pamundura për t'u shqiptuar. Shtëpia bëhet hou, gruaja bëhet wai, pesë bëhet fai, nëse doni të pini verë të bardhë, një tajlandez kërkon një wai wai, etj. Lëreni një tajlandez të thotë një tavolinë apo edhe më mirë perime, e pamundur!

Andrew Biggs shkroi një artikull të këndshëm për atë pengesë të të folurit Thai në Bangkok Post, ku ai kryesisht flet për një vizitë në IKEA. Në Holandë ne themi "iekeeja", një anglez thotë "aikieja" dhe një suedez - vendi i origjinës së IKEA - e quan "iekee-a", duke lënë mezi të dëgjohet a-ja e fundit. Në një makinë, Andrew e pa emrin në gjuhën tajlandeze dhe ai i përkthyer fonetikisht në anglisht u bë "Ickier". Shakaja është se kjo fjalë do të thotë "e pakëndshme" ose "e modës së vjetër" në anglisht. "Unë" përpara një emri gjithashtu nuk do të thotë shumë mirë në gjuhën tajlandeze, kështu që IKEA mund të quhet dikush KEA, por një person më pak i këndshëm.

Është bërë një histori e gjatë për të shpjeguar pse një tajlandez bën kaq shpesh deklarata "komike" të gjuhës angleze në veshët tanë. Në të kundërt, një tajlandez mund të qeshë ndonjëherë kur dikush përpiqet të shqiptojë saktë një fjalë tajlandeze. E qeshura lejohet, përderisa bëhet me respekt për gjuhën e të gjithëve dhe nuk cilësohet si pengesë në të folur.

Gjuhe? Është gjithmonë interesante! Unë jam ende i habitur kur shoh dy njerëz të çuditshëm së bashku, duke lëshuar lloj-lloj tingujsh në njëri-tjetrin. Njëri flet dhe tjetri dëgjon dhe oh çudi, edhe ai e kupton! Një mrekulli e vërtetë!

NB Për këtë artikull kam përdorur pjesë teksti nga libri "Tongval" nga Marc van Oostendorp, i cili mund të gjendet në internet dhe artikulli nga Andrew Biggs në Bangkok Post të 4 dhjetorit 2011