Fa'apopoleina le fa'atupula'ia o le ma'isuka i tupulaga Thai ona o le tele o le taumafa suka
O lo'o fa'atupula'ia le aofa'i o tupulaga Thai e ono maua i le ma'i suka ona o a latou mea'ai. O le numera o tagata e maua i le maʻisuka i Thailand e faʻamoemoe e siitia mai le 4,8 miliona i lenei tausaga i le tusa ma le 5,3 miliona i le 2040. O lenei faʻamatalaga e sau mai le International Diabetes Federation ma le Diabetes Association of Thailand. O lo'o maitauina e ono fa'atupula'ia le ma'i suka i tamaiti ma tupulaga talavou.
I le Aso o le Ma'i suka i le Lalolagi, na faamamafaina ai e Piyada Prasertsom, le pule o le Network of Thai Children Against Sugar, o le mea e popole ai e uiga i le ma'isuka i Thailand, ua amata ona taatele i tupulaga talavou, o se vaega ona o a latou masaniga taumafa. E ui lava e masani ona vaaia le ma'isuka i tagata ua matutua, ae ua maua nei le ma'isuka ituaiga 2 i tamaiti Thai e laiti i le 10 pe 11 tausaga le matutua. E mafua lea tulaga ona o le maualuga o le taumafa suka.
Ua fautuaina e le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi le maualuga o le taumafa o le suka e 10 sipuniti (50 kalama) i le aso. Ae ui i lea, i Taialani, o se ipu inu suamalie e tasi ua uma ona i ai le 10 i le 15 sipuniti o suka, e tusa ai ma Piyada. Na ia fa’ailoa e le gata o le suka mama, ae o isi fo’i mea’ai e tele le suka. O tagata e a'afia i le ma'i suka e tatau ona vave suia a latou masaniga 'ai, aemaise i le fa'aitiitia o le taumafaina o le suka ma meainu suamalie.
Aisea e matuiā tele ai le ma'isuka ituaiga 2?
O le ma'isuka ituaiga 2, o se ma'i tumau e fa'aalia i le maualuga o le suka o le toto ona o le tete'e o le inisalini po'o le le lava o le gaosiga o le inisalini, e mafai ona i ai ni a'afiaga fa'alesoifua maloloina:
- Ma'i fatu ma toto: O tagata e maua i le ma'isuka ituaiga 2 e fa'atupula'ia le a'afia i fa'ama'i fatu fatu, e aofia ai ma'i fatu, stroke, ma le atherosclerosis (fa'ama'a'a o alatoto).
- Fa'aleagaina fatuga'o (nephropathy): O le ma'i suka e mafai ona fa'aleagaina fatuga'o, lea e mafai ona o'o atu ai i le fa'aletonu o fatuga'o po'o le fa'aitiitia o le gaioiga o fatuga'o.
- Fa'aleagaina neura (neuropathy): O le maualuga o le suka o le toto e mafai ona afaina ai neura, e iu ai i le tingling, faanumera, mu po o lagona tiga, aemaise lava i lima ma vae.
- Fa'afitauli mata: O le ma'i suka e mafai ona o'o atu ai i le tele o fa'afitauli o mata, e aofia ai le ma'isuka retinopathy, fa'ata, ma le glaucoma, lea e iu ai ina tauaso.
- Fa'afitauli o le pa'u: Tulaga o le pa'u, e aofia ai fa'ama'i ma papala, e sili atu ona taatele i tagata e maua i le ma'isuka.
- Le lelei le faamaloloina o manu'a: O le maualuga o le suka toto e mafai ona oʻo atu ai i le leaga o le tafe toto ma faʻaleagaina neura, lea e faʻagesegese ai le faʻamaloloina o manuʻa.
- Fa'afitauli fa'alogo: O le ma'i suka e mafai ona afaina ai le fa'alogo, e o'o atu ai i le fa'alogo.
- moe manava: E sili atu ona taatele i tagata e maua i le ma'isuka ituaiga 2 ma e mafai ona atili fa'alavelave ai le pulea o le suka toto.
- Alzheimer ma le tu'inanau: O le ma'isuka ituaiga 2 e feso'ota'i ma le fa'atuputeleina o le fa'ama'i o le Alzheimer's ma isi ituaiga o tu'inanau.
- Le malosi: O le ma'isuka ituaiga 2 e mafai ona i'u ai i le le atoatoa po'o le fa'aletonu o le erectile (ED) i tama. E mafua lenei mea ona o le faʻaleagaina e mafai e le maualuga o le suka toto ona fai i alātoto ma neura, lea e manaʻomia mo le ausia ma le faatumauina o se faʻavae. E le gata i lea, o le faaletonu o le hormonal ma le mafaufau e pei o le atuatuvale ma le faaitiitia o le talitonuina o le tagata lava ia, lea e masani ona o faatasi ma le maʻisuka, e mafai foi ona fesoasoani i le ED. O nisi vaila'au mo le ma'i suka ma tulaga fa'apena e mafai fo'i ona fa'atupuina pe fa'ateteleina le fa'aletonu o le erectile
- Fa'alavelave maitaga: I tama'ita'i, o le ma'isuka ituaiga 2 e mafai ona fa'atupu fa'alavelave a'o ma'itaga, e a'afia ai le soifua maloloina o tina ma le tamaititi.
O le puleaina o le ma'isuka ituaiga 2 e aofia ai fetuunaiga o le olaga, e pei o taumafa ma faamalositino, ma atonu o vailaau e pulea ai le maualuga o le suka i le toto e faaitiitia ai le lamatiaga o nei faʻalavelave.
Punavai: Thai Public Broadcasting Service
E le gata o le suka ae o meaai vave i le lautele. A e vaʻai i le tele o sapalai o loʻo i ai, faʻatasi ai ma mea inu malulu uma e iai le suka suka lanu ma nisi meaʻai i aso uma, e le o se mea e ofo ai le faʻateleina o le gaʻo o talavou Thai ma o lea e sili atu ona aʻafia i ona faʻafitauli faʻafomaʻi. Talu ai e fa'afilemu e matua le fanau ma fa'afilemu i sabaai ma mow penraai, o le a le suia ai se mea, ou te fefe.
Mea'ai vave ma e sili atu, itiiti pe leai foi se faamalositino o le mafuaaga autu lea....
O le mea moni, e sili atu le talanoa e uiga i carbohydrates nai lo le suka, aemaise o carbohydrates vave e siitia ai lou suka toto. O ga'o ga'o vave o: suka, meainu suamalie, lole, mea'ai vave, keke, falaoa pa'epa'e, areto pa'epa'e, meainu ta'aloga, pateta, aisakulimi, sipuni tipolo.
Faitau atili iinei: https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten
O le a sou manatu i oloa uma o araisa. E le gata la i le araisa, ae o masi araisa, saimini araisa, e tele mea e maua ai araisa. O le ma'isuka e le gata e maualuga tele i tamaiti i Asia atoa, e sili atu le maualuga nai lo Europa. O la'u uo Saina ua le toe 'ai uma oloa araisa ma amata ona ola i se olaga soifua maloloina.
Ua le toe maua nei o ia i le ma'i suka ma ua na'o le 42 ona tausaga, o lona uiga la e fesoasoani tele le ola i se olaga soifua maloloina.
I se isi itu ou te le malamalama i se mea.
O tagata Asia e masani ona lauiloa o tagata paʻepaʻe. Ma e leai se mea na latou aai ai na o araisa i o latou olaga atoa. I le aso atoa. Ae o lea ua e fai mai e le maloloina?
Ou te manatu o na meaai vave ma suka e mafua ai. E le o le araisa lava ia.
E le o se mea ou te fai atu ae ua faamaonia i suesuega.
O le araisa e liua i le kulukose, o le tasi lena o faafitauli
E fa'aaoga e lo'u to'alua le paluga araisa jasmine
Ole tele ole lanu e lua, ae e tolu foi pa'epa'e/enaena/uliuli.
Fautuaina e le fomaʻi, aua o aʻu foi o loʻo i luga o le tuaoi o le maʻisuka.
O le a avea foi ma se tulaga lelei, o lona uiga o tupe.
Ioe e tele atu fautuaga tau taumafa.
O mea uma i le fa'alelei o le a fa'atumauina ai oe e fa'alelei ma maloloina.
E le afaina lau vaega araisa i aso uma. Mulimuli ane o le a le faatagaina oe e 'ai se mea. O tagata fa'apitoa ma ituaiga uma o su'esu'ega e fete'ena'i pea lava pea.
Fa'amalositino, alu ese mai lou nofoa paie ma fa'atapula'a lou taumafa suka. Ona e aga'i atu lea i se olaga maloloina. O lau ipu araisa i aso uma e leai se mea e leaga ai.
Maimau pe ana moni e 'ai e Thais se vaega o araisa i aso uma. E 'ai e Thais le tele o saimini, tele naua. Fa'asalaina i ga'o. Ma le isi: toetoe lava leai ni fualaau aina, ma seasea fualaʻau.
Pe sese la'u faitau? E leai se tala o saimini, fualaau aina ma fualaau faisua i luga. Ou te le malamalama pe aisea ua faafuase'i ai ona e talanoa i ai i le taimi nei.
O le talanoaga sa faatatau i uiga leaga o le araisa pe leai. Ou te 'ai le tele o araisa ma e matua leai lava se faafitauli i ai.
Pe sa'o o'u faitauina? O le talanoaga e uiga i le i ai o le ma'i suka 2, aemaise lava i tupulaga talavou. E le faapea ona o le latou vaega o le araisa i aso taitasi, pe afai latou te aai uma, ae o le taumafaina o le tele o le carbohydrate ma le itiiti pe leai foi o fualaau aina ma fualaau faisua e tuuaia ai. 'A'ai fa'atatau ma fai ma le 'ese'ese. E te va'ai fo'i i le tele o mea'ai i farang.
Ona manaʻomia lea ona tali i le autu autu ma aua le faʻalavelave i taimi uma le talanoaga a isi. E pei e le faatagaina i tatou e fai se manatu.
E maitauina e te taumafai i taimi uma ma soo se mea e teteʻe i tagata uma, e ita ai. Talosia e mafai foi ona fai atu lenei mea iinei (faʻafetai i le faʻatonu).
O le mea moni, e le faate'ia ai a'u. Afai e alu se Thai i le faleuila, e ave lana uila afi.
O le vaiaso talu ai se isi faʻataʻitaʻiga sili o lenei:
Sa paka au i luma o le 7-eleven. E taunu’u ane se fafine i lana pasika ma paka i le itu agavale o le fale e tala mai ai se tupe mai le masini ATM.
A uma loa, ona amata loa lea o lana uila afi ma alu atu i le 20 mita i le itu taumatau o le fale, toe paka ai loa ma faatau mai ai se fagu Coke. E lua minute mulimuli ane na toe alu ese ai.
O loʻu uso faaletulafono i le auala lava e tasi. Na te fa'atautaia se tama'i faleoloa e 50 mita i lalo o le auala. Ou te lei vaai lava ia te ia o faia lena mea i luga o lona vae. Ona faate'ia ai lea ona ua lapopoa.
Ua fai si ou matua ma faamalositino toetoe lava o aso uma. Se itula ma le afa i luga o le uila faamalositino. Ou te lagona le fiafia i lena mea. E fai si toʻatele o loʻu aiga Thai ma e tusa ai ma loʻu iloa e leai se tasi e taalo i taʻaloga. Malamalama aua e te vaivai ai 😉
Fuafuaga a le Malo lenei: Sugertax o loʻo oʻo mai, o oloa uma e gaosia ai le suka o le a mamafa lafoga / Loose sugar o le a 10 taimi e sili atu le taugata.
Ua leva ona timu tetee mai le au gaosi oloa!
Ae e le maalofia.
E mafai ona e aumai ia te a'u se 'puna' suka, pele Andrew.
Aemaise lava pe a oʻo i na 10x.
Lafoga suka? Ou te le talitonu i ai. E iai sau feso'ota'iga i lena mea pe na'o lou lava manatu?
E iai se mea o lo'o fa'asalalau soo i'inei e iu ane e matua le moni.
Ua leva ona oi le faitau aofa’i ona ua taugata mea uma. O lea e sau ma fai mai o le suka o le a 10x sili atu le taugata o se mea valea.
O lo'o i ai se fa'aletonu o le gaosiga o suka i le lalolagi atoa. Bangkok Post e tele tala e uiga i ai i aso talu ai nei. Ulufale le upu 'suka' ile pusa su'esu'e ile latou saite ma o le a e sau i se auala mamao. Talu ai na musu le malo i le amataga e siitia le tau o le suka (na fai mai le puipuiga o tagata faatau), o se siitaga o le 2 baht i le kilokalama na faia ina ua uma le tele o tetee. O le au gaosi suka Thai e feagai ma tau maualuga ma feagai ma tauvaga ma Pasila. E le faatagaina foi faiga lagolago ona e tetee i tulafono faatonutonu a le WTO, ma e tatau ona feagai Thailand ma lea tulaga pe afai e fia tauva i maketi o le lalolagi o se tagata e auina atu i fafo. E uiga i le siitaga o tau, faitau: https://www.bangkokpost.com/business/general/2684839/sugar-price-rise-approved
Ma e i ai foi se tala e faapea o le a latou sii faasefuluina le tau? Faavalevalea mama.
E le fesiligia se siitaga faasefulu i le tau o le suka. E le o i Taialani po o isi atunuu e gaosia ai suka. E na'o le le mautonu (ae o le uiga moni o le uiga o se ituaiga uiga ese) faʻamatalaga a se tasi e manatu o loʻo ia faʻaosofia mea.