Рамаяна жана Рамакиен - 3-бөлүк

Рамаяна - Индиянын эң улуу жана эпикалык окуяларынын бири, анын тамыры 2500 жылдай артка кетет. Индиядан эпостун түрдүү варианттары бүткүл Азияга, анын ичинде Таиландга таралып, ал жерде Рамакиен (รามเกียรติ์) деп аталып калган. Эпоско шилтемелерди ар кандай жерлерден көрүүгө болот, бирок анда албетте окуяны билишиңиз керек. Андыктан келгиле, бул сериядагы бул мифтик эпоско сүңгүп көрөлү. Бүгүн 3-бөлүк.

Уурдоо

Равана аскеттин кейпин кийген кезде Лакшмана араң көрүнбөй калды. Адаттагыдай кийинип, колунда кайырчы табак, таяк менен эрмитажды көздөй басты. Шамал токтоп, жалбырактары кыймылсыз илинип, ал тургай дарыя дагы тынчыраак агып, бир дагы канаттуу сайрабай калды. Сита чачын ийнине жайып, жакшынакай кийимчен кепенин алдында отурду. Равана аны унчукпай карап, анын кандай сулуу экенин көрдү, жүрөгү каалоого толуп кетти. «Сен кимсиң, эй адилеттүү аял? Сиз чындап эле кудайдай көрүнөсүз, бирок примитивдүү кийим кийгенсиз. Бул жерде жиндерге толгон коркунучтуу токойдо жалгыз эмне кылып жүрөсүң? Сен чындыгында сарайга таандык окшойсуң». Сита бул таттуу сөздөрдү уккандан кийин ишенбестигин таштады. Ал ага эс алууну жана эки бир туугандын кайтып келишин күтүүнү сунуштады: «Жүр, брахмин, мен бутуңду жууп, сага тамак-аш, суусундук берем. Мен Раманын аялы Ситамын». Бирок Равана: «Мен брахман эмесмин, мен Равана, жиндердин падышасымын. Ланканын башкаруучусу. Сиз чындап эле абдан сулуусуз жана мен сизди менин кооз борборума коштоп барууңузду каалайм. Менин аялым бол, мен сени башка аялдарыма караганда көбүрөөк сүйөм. Сен Рама сыяктуу жөн эле өлө турган адамдан жакшыраак нерсеге татыктуусуң».

Сита ачууланып, анын өтүнүчүн чечкиндүү түрдө четке какты: «Мен Рамага таандыкмын, мен ага түбөлүккө ишенимдүү болом. Ким Рамага окшоп күчтүү жаачынын аялын кыйнаса, ал өлүмдөн кутула албайт». Равана алаканына муштум менен чаап: -Акылдан адашып калдыңбы?! Мен ааламда ээн-эркин кыймылдап, бүт жерди көтөрө алам, найзаларым күндү кесип же океандардагы бардык сууларды бууландыра алат. Мына, мени, жөнөкөй амалга алданып калгандар, мен каалагандай формада боло алам». Анан ал өзүнүн чыныгы формасына, он баштуу, жыйырма колдуу, кызыл кийим кийген, алтын жасалгалар менен кооздолгон, көздөрүнөн от жалындаган алп раксаса айланды. Равана ачууланып: «Үч дүйнөнүн ээсин кааласаң, мага баш ий. Раманы унут, келесоо, мени танда. Мен сага бүт даңкымды берем жана сени эч качан таштабайм». Анан Ситаны кармап арабасына тартты. Сита канчалык жалынып ыйлабасын Равана аны коё берчү эмес. Арба асманга көтөрүлүп, Сита Раманы бекер чакырган сайын улам бийиктеди. Ал ылдый карап, алар тарапка келе жаткан Жатайу карышкырдын Равананы токтотууга аракет кылып жатканын көрдү. Катуу кармаш башталып, катуу тумшугу, устарадай курч тырмактары менен Раванага чоң жараат келтирсе да, жеңе алган жок. Равана Жатайунун канаттарын кесип, карышкыр өлүп жарадар болуп, чарчап жерге кулады.

Равана Ситаны кайра кармап, аба аркылуу учуп кетти. Равананын арабасы тоолор менен дарыяларды, токойлорду, көлдөрдү аралап учуп өттү. Алар анын жанынан өтүп бара жатып, Сита кандайдыр бир жол менен Рама бул изди ачат деген куру үмүт менен сырт кийимин, жасалгаларын жана гүлдөрүн таштаганга үлгүрдү. Ситанын буюмдары беш маймыл отурган тоонун чокусуна түштү. Сита азыр анын астынан чоң океанды көрүп, узак учуудан кийин Равана Ланкага келип, Ситаны өз сарайына камады. Равананын тактысы алтын, зер менен кооздолгон мамылардан жана кооз бакчалардан турган чоң сарайда болгон. Ал жерде ал кайрадан Ситанын жубайы болууну суранып, ага биринчи падыша катары сонун жашоону убада кылган, ал жерде аны укмуштуудай байлык менен сыйлайт. Бирок Сита баш тарта берди, анын сунушун кабыл албай, жер карап калды. «Менин падышачылыгым океан менен курчалган, он миңдеген жиндер тарабынан корголгон, аны эч ким эч качан ала албайт, атүгүл кудайлар да! Мунун баарын мен сага берем. Оо, сулуу Сита, кабыл алуу гана керек. Менин ханышам бол, менин жашоом сеники”. Сита ыйлап, бетин жаап: «Косаланын падышасынын үч дүйнөгө атагы чыккан уулу бар, ал менин мырзам жана мырзам. Анын бир тууганы Лакшмана менен бирге ал сенин жаныңды алат. Желмогуз, Раманын каарынын даамын татасың. Кааласаң менин денемди жок кыл, менин жашоом менен ишим жок, мен эч качан айтканымдан кайтпайм”. – Он эки айдын ичинде тообо кылбасаң, ашпозчуларым сени майдалап, чыныгы той кылып беришет. Муну менен ал Ситаны тыкыр карап турган раксаса кызматчылары кайтарган сарайда калтырды. Бул коркунучтуу желмогуздардын курчоосунда калган Сита айласы кетип, жерге кулады.

Рама Ситаны издейт

Рама айласы кетип, алачыкка чуркап бара жатып, капаланган жүзү менен келе жаткан Лакшмананы көрдү. "Сита кайда? Эмнеге аны жиндерге толгон токойго жалгыз таштап кеттиң? – деп кыйкырды Рама, ал эми Лакшмана: «Муну мен каалаган эмесмин», – деп жооп берди, бир туугандар кайра чогулуп жөнөштү. «Сита жардам сурап кыйкырыгыңды уккандан кийин мен сага жардамга келүүнү талап кылды. Мен ага мындай болушу мүмкүн эмес экенин айтууга аракет кылдым, бирок ал мени шылдыңдап, мени аялым кылуу үчүн сенин өлүшүңдү каалайт деп айыптады. Мен агамдын айтканын уга албай, жиним келип, анын туура эмес экенин далилдегени келдим». «Лакшмана мындай кылбашың керек эле, мен өзүмдү жакшы эле коргой аларымды билесиң. Бизди эмне күтөт деп ойлой албайм, тез кел”.

(Редакциялык насыя: Witoon Mitarnun / Shutterstock.com)

Экөө чогуу артка шашылышты, бирок Ситанын изи да жок. «Оо, Лакшмана, ал кайда кетиши мүмкүн эле? Келгиле, издейли”. Алар аймакты сканерлеп, жаныбарлардан Ситаны көргөн-көрбөгөнүн сурашты. Бир туугандар Ситанын желекчелеринин бирин таап, анын изине түшүштү. Узакка созулган издөө жана издөө иштеринен кийин түштүктү көздөй ылдыйлап бара жатып, капыстан жерде өлүмчүл жарадар болуп жаткан улуу жоруктун сөөгү Жатаюга туш келди. Ал акырын жана кыйынчылык менен сүйлөдү: "Оо, Рама, Ситаны Равана өзүнүн асман арабасы менен алып кетти. Мен аны куткарууга аракет кылдым, бирок ийгиликке жетпедим. Ал канаттарымды кесип салганда, Равана түштүктү көздөй качты». Рама карышкырдын жанына чөгөлөп, анын жүнүнөн сылап: «О, Жатаю, аны кайда алып кетишти? Равана кайда калат? Мүмкүн болсо айтчы!" Бирок Жатайу буга чейин эле өмүрүнөн ажыраган. Бир туугандар өздөрү сыйлаган бул күчтүү каргынын өлүмүнө абдан кайгырышты. Алар ага кремация мунарасын куруп, аны өз атасындай сый-урмат менен сүргүнгө айдашкан.

Андан кийин түштүктү улантышты. Көп өтпөй алар Пампа дарыясына жетип, ал жерде бир аз эс алышты. Рсямука тоосунан бир туугандарды улуу маймыл Сугрива байкаган. Ал алардын гермит кийимине карабай эки жоокер экенин көрдү. Алардын жаа менен кылычын көргөндө жүрөгү коркуп кетти. – Менин иним Вали бул жоокерлерди мени өлтүрүүгө жиберди! — деп ойлоду да, тоого качты. "Мен коркуунун кереги жок экенин көрүп турам, оо, күчтүү Сугрива, сен маймыл тарабыңа сенин кудайлык тарабыңа үстөмдүк кылууга жол берипсиң, лидер коркууга багынбашы керек" деди Шамал Кудайынын уулу Хануман. Сугрива анын оң колун угуп, бирок дагы эле күмөн санап: «Бул эки жоокерден ким коркпойт? Барып, алар менен сүйлөшкүлө, бул жерде эмне кылып жатышканын билгиле».

Маймыл Хануман токой монахынын кейпин кийип, өзүн эки бир тууганга көрсөттү. Хануман аларды жылуу тосуп алып, бир туугандар ага алардын ким экенин жана аларды бул жакка эмне алып келгенин айтып беришти. «Оо, кайраттуу келгиндер, силер күчтүү арстандардайсыңар же эр жүрөк букадайсыңар, бирок кийик терисин кийгенсиңер. Күн менен ай эми бул тоого чогуу кирди. Сени токойдун тереңине эмне алып келди?» Кошоматтуу жана туура сүйлөөдөн Рама ишенимдүү сүйлөй аларын билген жана бир туугандар Хануманга өздөрүнүн падышачылыгынан куулуп, Ситаны издеп жатышканын айтышкан. Хануман башын ийкеп, мындай деди: "Мен Хануманмын, шамалдын башкаруучусу Ваю уулумун. Кучтуу Сугрива мени сени тосуп алууга жиберди. Аны да улуу агасы Вали өз падышалыгынан кууп чыгат. Улуу Вали падыша Бали катары да белгилүү. Сугрива сага дос болот, мен да сага жардам берем. Мен сенин алдыңда адам кейпинде турам, бирок мен чындыгында маймылмын. Кел, Сугривага баралы”. Хануман күчтүү маймылга айланып, Рама менен Лакшмананы чоң ийиндерине алды. Бир нече чоң секирүү менен ал Сугрива турган тоо кыркасына жетти. "Бул эки күчтүү жоокер сиздин достукту каалайт, аны ар-намыс менен кабыл алыңыз." – Достугумду издеп, колумду алып, ант берели дегениң менин касиетим. Ошентип болду.

Сугрива Рамага сүргүндөгүсү жана улуу агасы Вали падыша менен болгон жаңжал жөнүндө көбүрөөк айтып берди: Бир күнү эки бир тууган күчтүү душманды жеңүүгө чыгышкан, чоң салгылашууда экөө бири-бирин көрбөй калышты жана Сугрива анын бир тууганы бар деп ойлоду. каза болгон. Ал жалгыз кайтып келип, падышачылыкты башкарууну өзүнө алды, бирок Вали бир жылдан ашык убакыттан кийин кайтып келгенде, Вали ачууланып кетти. Ал инисинин кылыгын чыккынчылык деп эсептеген. Сугрива ага жакшы ниети бар экенин канчалык айтууга аракет кылса да, Валиде эч кандай себеп жок болчу. Андан аялы менен баласын тартып алып, өзүнүкү кылып алган. «Мен бул жерде абдан коркуп турам, оо Рама. Мен аялым менен баламды кайра көргүм келет, бирок агам тирүү турганда, мен көрө албайм. Мен сенден жардам сурайм». Бири-биринин окуяларын уккандан кийин Рама менен Сугрива адилеттик үчүн күрөштө жана жакындарын кайтарып алууда бири-бирине жардам берүүгө ант беришти.

Хануман өтүшү (Редакциялык насыя: Witoon Mitarnun / Shutterstock.com)

Маймылдар Рамага тоого түшкөн нерселерди көрсөтүштү. Рама сырт кийим менен зер буюмдарды Ситаныкы экенин дароо тааныды. Рама менен Сугрива адегенде Валинин артынан барууну чечишти, ошондуктан аны менен согушуу үчүн борбор Кискиндхага барышты. Бул өрөөндөр жана дарыялар аркылуу узак жол жүрдү, бирок акыры алар шаардын дарбазасына келишти. Сугрива Валиге каршы чыгып, уруш ушинтип башталды. Сугрива тайманбастык менен күрөшкөн, бирок улуу агасы менен күрөштө жалгыз жеңе алган эмес, ошондуктан Рама жардамга келген. Бир эле жебеси менен Валини өлтүрдү. Сугрива ушинтип үй-бүлөсүн кайтарып алды. Адилеттүүлүктөн улам Сугрива Валинин уулун тактынын мураскору деп атады.

Башчы Хануманга империянын бардык аймактарынан маймылдардын чоң армиясын чогултууга буйрук берилген. Ошентип, төрт чоң армия түзүлүп, ар бири шамалдын багытын тандап, Ситаны издешти. Хануман түштүккө, Равана менен Ситанын эң чоң жери болгон топту жетектейт. Рама Хануманга өзүнүн жеке шакегин берген, эгер анын армиясы Ситаны тапса, маймыл аны куткаруу үчүн келгендигинин далили катары шакекти көрсөтүшү мүмкүн. Бир айдан кийин төрт кошуундун үчөө кайтып келишти, тилекке каршы алар Ситанын изин таба алышкан жок. Бирок Хануман жетектеген түштүк армиясы дагы эле кайтып келе элек болчу. Бул армия акыры деңизге жеткенге чейин ары-бери жылган. Горизонттун ары жагындагы чексиз сууну көрүү алардын көңүлүн чөгөрдү. Ал куру кол кайткысы келбегендиктен, алар ачка болууну чечишкен.

Сампати аттуу карышкыр маймылдардын алсыраганын көрүп, ал үчүн тамактын көлөмүн чыдамсыздык менен күтүп жаткан. Маймылдар карышкырды көрүп, Хануман сүйлөп: “Мына, өлүм бизге карышкырдын кейпинде келет. Жатаю Рама үчүн өзүн курмандыкка чалды, жакында биз да ошол жолду улантабыз». Жатайдын атын угуп, кулап түшүп, дароо ылдый түшүп: - Менин агам Жатайдын өлүмүн ким айтып жатат? Агам жөнүндө эмне билесиң, көптөн бери кабар ала элекмин”. Маймылдар ага Рама жөнүндөгү бүт окуяны жана Ситаны Раванадан сактап калуу үчүн Жатаюу карышкырдын кантип өлгөнүн айтып беришти. Анан Сампати мындай деди: «Мен Равананын колунда сулуу аял менен учуп баратканын көрдүм. Бул, албетте, Сита болчу. Эми уккула, оо, жакшы маймылдар, Равананын падышалыгы Ланка аралында, жээктен жүз мильден ашык алыстыкта. Деңиздин аркы өйүзүндөгү жолду табыңыз, ошондо сиздин миссияңыз аткарылышы мүмкүн». "Эми эмне, Ланкага кантип жетебиз?" – деп таң калышты маймылдар. Бир ууч маймыл абада ондогон миль секире алмак, ал эми улуураак бир маймыл бир жолу секире алат, бирок кайра секирүүгө күчү калбайт. Бир гана Хануман Ситаны өзү менен кошо алып кетүүгө жетиштүү күч менен алдыга-артка мындай секирүү жасай алды.

Hanuman's Leap

Хануман ата-бабаларына жана кудайларына сыйына баштады, бою эбегейсиз чоңоюп, куйругун шилтеп, анан чоң күч менен секирип кетти. Ал абада учуп, жолдо барган сайын чоңоюп бара жатты. Ал кометага окшоп асманда учуп кетти. Хануман Ланканын жээгине жакындаганда, раксаси аны кармап алып, аны жегенге аракет кылышкан. Раксаси оозун чоң ачып, ары-бери ачты. Бирок андан кийин Хануман күтүлбөгөн жерден өзүн абдан кичинекей кылып, раксасинин оозуна атып салган. Raksasi ичинде, Hanuman кайра өзүн абдан чоң кылып, raksasi жарылды. Көп өтпөй Хануман Ланканын жээгине көрүнбөй конду. Ал тез эле өзүнүн гиганттык формасын кичинекей жана көзгө көрүнбөгөн маймылдын өлчөмүнө чейин кичирейтип, өйдө көтөрүлдү. Тоонун чокусунан ал бүт аралды көрүп, жакшы кайтарылган жана чоң шаарды көрдү. Ал жакка барып, катуу кайтарылган шаардын түндүк дарбазасына келди. «Мен кантип ал жакка көрүнбөй кирем? Кечке чейин күтсөм жакшы болмок”. Ошентип, Хануман өзүн абдан кичинекей кылып, түн ортосунда шаарга көрүнбөй кирип кетти.

Хануман (Редакциялык насыя: Storm Is Me / Shutterstock.com)

Хануман шаарды аралап жүрүп, падышалык символдор менен кооздолгон чоң дубалга жеткен. Бул раксаса менен кайтарылган сарай болчу. Ал тез эле дубалдын үстүнө чыгып, кампаларды, курал-жарактарды, пилдер менен аттар үчүн сарайларды, кооз бакчаларды жана сонун сарайларды көрдү. Адашып бараткан маймылды эч ким байкаган эмес, ошондуктан Хануман коридорлорду жана сарай бакчаларын аралап жүргөн. Хануман Раванага таандык болгон сулуу аялдарга толгон кооз бөлмөлөргө кирди. Кымбат дивандарда тынч жатышты, «мен бейишке кирдимби?» деп. — деп ойлоду Хануман. Издөө менен ал сарайды аралап жүрүп таң атканча кооз бакчага келди.

Дарактан ичинен муңайым, жалгыз жана жалгыз отурган сулуу аялды көрдү, бул Сита болсо керек. «Аны таң калтырбай кантип анын көңүлүн бурам? Кандай формада болсом да, ал мени раксаса деп ойлошу керек. Мен ага Рама жөнүндө айтып берем, ал мага ишенет». Бутакка отуруп, адамдын жагымдуу үнү менен шыбырап көңүлүн буруп, этияттык менен жакындады. Ал ага Раманын окуясын айтып берип, аны жана анын иштерин мактады. Ал ошондой эле Раманын Сугрива менен союздаштыгы тууралуу айтып берди. «Мен Сугриванын министримин, маймыл Хануманмын. Мен Раманын атынан кабарчы катары сага сүйүнчүлөш үчүн келдим. Рама менен Лакшмананын абалы жакшы, алар сага кайраттуулукту жана күч-кубатты каалайт, эй кымбаттуу Сита. Сита бетиндеги чачын тарап, бутактагы маймылды карады. "Бул түш болсо керек" деди ал, "Кош келиңиз, маймыл, бирок алар жакшы болсо, анда эмне үчүн сени менен келишкен жок?" «Оо, принцесса, Рамаң бардык жерден издеди, бирок таба албады. Мен ага сенин кайда экениңди айтам, анан ал маймылдардын чоң аскерлеринин жардамы менен сени куткарууга келет. Мына, ал мага аманат кылып берген шакекти карачы». Сита шакекти алып, аны көргөндө бактылуу боло түштү. «Рама бардык раксасалардан арылгандан кийин, сенин кыйынчылыгың жакында бүтөт. Бирок мен да сени куткара алам, ийниме көтөрүп, океандан секире алам. Мен сени Рамага аман-эсен алып келем”. Ситанын жузуно жылмаюу пайда болду: «Сендикиндей кичинекей дене мени кантип океандын аркы өйүзүнө алып барат, эй эр жүрөк маймыл? Ханумандын намысына тийип, ал Ситанын кадыр-баркы менен өзүн абдан чоң кылды. «Оо, кудуреттүү маймыл, көрүп турам, сен мени сөзсүз көтөрөсүң, бирок жолдо деңизге кулап каламбы деп корком. Же раксаса бизди ээрчийт, сен мени эч качан көтөрүп, алар менен согуша албайсың. Акыры, маймыл, мен Рамага таандыкмын жана өз каалоом менен башка эч кимге тийе албайм. Оо, Хануман, Рамага кабар бер, ал бир тууганы менен жакында бул жерде болушу үчүн. Тезирээк шашыл". Ал Хануманга чоң бермет шакек берип, коштошту. "Кайрат кыл, жакында көрүшкөнчө менин принцессам" деди Хануман жана ал паркка көздөн кайым болду.

Уландысы бар…