"វប្បធម៌ថៃ" យោងទៅតាម Geert Hofstede

លោក Geert Hofstede

Geert Hofstede គឺជាអ្នកចិត្តសាស្រ្តសង្គមជនជាតិហូឡង់ ដែលល្បីល្បាញលើពិភពលោកសម្រាប់ការងារត្រួសត្រាយផ្លូវរបស់គាត់ក្នុងការសិក្សាវប្បធម៌ជុំវិញពិភពលោក។ ខ្ញុំចង់យោងទៅគេហទំព័រផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ (Geert Hostede.nl) និងនោះ។ វិទ្យាស្ថាន Hofstede.

ខ្ញុំព្យាយាមប្រៀបធៀបវប្បធម៌របស់ប្រទេសថៃ និងហូឡង់ ដូចដែលបានកត់ត្រាដោយ Hofstede ។ ដើម្បីធ្វើដូច្នេះបាន យើងត្រូវកំណត់និយមន័យនៃវប្បធម៌ជាមុនសិន។ មនុស្សម្នាក់ៗមានលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន ប្រវត្តិ និងចំណាប់អារម្មណ៍ ប៉ុន្តែមនុស្សទាំងអស់ក៏មានអ្វីដែលដូចគ្នានៅក្នុងធម្មជាតិរបស់ពួកគេដែរ ព្រោះយើងជាសត្វជាក្រុម។ យើងជាមនុស្សសង្គមខ្លាំងណាស់ ប្រើភាសាដូចគ្នា និងការយល់ចិត្តគ្នាក្នុងក្រុម យើងធ្វើការជាមួយគ្នា ហើយមានការប្រកួតប្រជែងដែលមានសុខភាពល្អរវាងពួកយើង។

របៀបដែលយើងធ្វើទាំងអស់ដែលអនុវត្តតាមច្បាប់ដែលមិនបានសរសេរ ហើយទាំងនេះអាចខុសគ្នាពីក្រុមមួយទៅក្រុមមួយ។ យើងហៅវាថា "វប្បធម៌" ហើយវាកំណត់ពីរបៀបដែលយើងគួរមានឥរិយាបទជាសមាជិកពេញលេញនៃក្រុម។ វាកំណត់ក្រុមថាជារង្វង់សីលធម៌ វាបំផុសនិមិត្តសញ្ញា វីរបុរស ពិធីសាសនា ច្បាប់ សាសនា បម្រាម និងអ្វីៗជាច្រើនទៀត ប៉ុន្តែស្នូលត្រូវបានលាក់នៅក្នុងតម្លៃមិនដឹងខ្លួន ដែលស្ទើរតែមិនផ្លាស់ប្តូរប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ។

យើង​មាន​ទំនោរ​ចាត់​ទុក​ក្រុម​ផ្សេង​ពី​ក្រុម​ខ្លួន​ឯង​ថា​អន់​ជាង​ឬ (កម្រ) ថា​ល្អ​ជាង។ យើងធ្វើចំណាត់ថ្នាក់នេះដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃព្រំដែនជាតិ សាសនា ឬជនជាតិ។ នៅក្នុងពិភពលោកសាកលភាវូបនីយកម្មនេះ មនុស្សគ្រប់រូបជាកម្មសិទ្ធិរបស់ "ក្រុមមួយ" ហើយដើម្បីសម្រេចបាននូវកិច្ចការរួមគ្នា វាចាំបាច់ក្នុងការលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៃវប្បធម៌ផ្សេងៗគ្នា។ Hofstede និងសហការីរបស់គាត់បានប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរវប្បធម៌បែបនេះ។

Hofstede បានបង្កើតអ្វីដែលគេហៅថាទម្រង់ 5D សម្រាប់ប្រទេសមួយចំនួនធំ ដែលធ្វើឱ្យវាអាចប្រៀបធៀបវប្បធម៌ទៅកម្រិតខ្លះ។ វិមាត្រទាំង ៥ ដែលគាត់បង្ហាញជាលេខដល់ ១០០ គឺ៖

ភាពខុសគ្នានៃថាមពល

វិមាត្រនេះបង្ហាញពីអាកប្បកិរិយារបស់វប្បធម៌ចំពោះភាពខុសគ្នានៃអំណាច ដោយសារថាមិនមែនបុគ្គលទាំងអស់ក្នុងសង្គមមានភាពស្មើគ្នានោះទេ។ ភាពខុសគ្នានៃអំណាចត្រូវបានកំណត់ថាជាវិសាលភាពដែលសមាជិកដែលមិនសូវមានអំណាចនៃសង្គមទទួលយកថាអ្នកផ្សេងទៀតខ្ពស់ជាងជណ្ដើរសង្គម និងអ្វីដែលពួកគេរំពឹងពីវា។

ប្រទេស​ថៃ
វាជាសង្គមមួយដែលវិសមភាពត្រូវបានទទួលយក ហើយឋានានុក្រម និងពិធីការតឹងរឹងត្រូវបានអង្កេត។ ឋានៈនីមួយៗមានឯកសិទ្ធិរបស់ខ្លួន ហើយបុគ្គលិកបង្ហាញភាពស្មោះត្រង់ ការគោរព និងការគោរពចំពោះថ្នាក់លើរបស់ពួកគេជាថ្នូរនឹងការការពារ និងការណែនាំ។ នេះអាចនាំទៅដល់ការគ្រប់គ្រងបែបប៉ារ៉ានីក។ ដូច្នេះ អាកប្បកិរិយាចំពោះអ្នកគ្រប់គ្រងគឺមានលក្ខណៈផ្លូវការណាស់ លំហូរព័ត៌មានត្រូវបានគ្រប់គ្រងតាមឋានានុក្រម។

ប្រទេសថៃទទួលបានពិន្ទុនៅទីនេះទាបជាងមធ្យមភាគក្នុងបណ្តាប្រទេសអាស៊ីបន្តិច ដែលមានន័យថានៅកន្លែងផ្សេងទៀតឋានានុក្រមកាន់តែតឹងរ៉ឹង។

ណេឌឺឡិន
នៅក្នុងលក្ខខណ្ឌនៃភាពខុសគ្នានៃអំណាច, រចនាប័ទ្មហូឡង់ត្រូវបានកំណត់លក្ខណៈដោយឯករាជ្យ, ឋានានុក្រមតែនៅពេលដែលចាំបាច់, សិទ្ធិស្មើគ្នា, ថ្នាក់លើអាចចូលដំណើរការបាន, គ្រូបង្វឹកគ្រូបង្វឹក, ការគ្រប់គ្រងផ្តល់ឱកាសសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ។ អំណាចត្រូវបានវិមជ្ឈការ ហើយអ្នកគ្រប់គ្រងពឹងផ្អែកលើបទពិសោធន៍របស់សមាជិកក្រុមរបស់ពួកគេ។ និយោជិករំពឹងថានឹងត្រូវបានពិគ្រោះយោបល់។ ការគ្រប់គ្រងមិនត្រូវបានកោតសរសើរទេ អាកប្បកិរិយាចំពោះអ្នកគ្រប់គ្រង ដែលជាធម្មតាត្រូវបានលើកឡើងដោយឈ្មោះរបស់ពួកគេគឺមិនផ្លូវការ។

បុគ្គលនិយម

នេះបង្ហាញពីកម្រិតនៃឯករាជ្យភាពទៅវិញទៅមកនៅក្នុងសង្គមមួយ។ វាទាក់ទងនឹងថាតើរូបភាពខ្លួនឯងរបស់មនុស្សម្នាក់ៗត្រូវបានកំណត់ថា "ខ្ញុំ" ឬ "យើង" ។ នៅក្នុងវប្បធម៌ "ខ្ញុំ" (បុគ្គលនិយម) មនុស្សត្រូវបានគេសន្មត់ថាថែរក្សាខ្លួនឯងនិងគ្រួសារភ្លាមៗរបស់ពួកគេ។ នៅក្នុងវប្បធម៌ "យើង" (សមូហភាព) មនុស្សជាក្រុមធំជាងក្រុមគ្រួសារ ដែលយកចិត្តទុកដាក់គ្នាទៅវិញទៅមកជាថ្នូរនឹងភាពស្មោះត្រង់។

ប្រទេស​ថៃ
ជាប្រទេសដែលមានសមូហភាពខ្លាំង ដែលបង្ហាញខ្លួនឯងថាមានទំនាក់ទំនងយូរអង្វែងជាមួយក្រុមគ្រួសារ សាច់ញាតិ និងរង្វង់មិត្តភក្តិ និងអ្នកស្គាល់គ្នាយ៉ាងទូលំទូលាយ។ ភក្ដីភាពនៅក្នុងក្រុមនោះគឺសំខាន់បំផុត ហើយមានអាទិភាពលើច្បាប់ និងបទបញ្ញត្តិផ្សេងៗរបស់សង្គម។ ទំនាក់ទំនងនោះនៅក្នុងក្រុមបង្កើតទំនាក់ទំនងរឹងមាំ ដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាទទួលខុសត្រូវចំពោះសមាជិកផ្សេងទៀតនៃក្រុម។ ដើម្បីរក្សាអារម្មណ៍ជាក្រុម ជនជាតិថៃមិនមែនជាការប្រឈមមុខដាក់គ្នា ហើយ "បាទ" ពីជនជាតិថៃ ដូច្នេះមិនមានន័យថាជាការទទួលយក ឬកិច្ចព្រមព្រៀងដោយស្វ័យប្រវត្តិនោះទេ។ ការបំពាន Groupthink នាំឱ្យបាត់បង់មុខ ដែលជារឿងអាក្រក់បំផុតដែលអាចកើតឡើងចំពោះសមាជិកនៃក្រុម។

ទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ខ្លួនគឺជាគន្លឹះក្នុងការធ្វើជំនួញដោយជោគជ័យជាមួយជនជាតិថៃ។ វាត្រូវការពេលវេលា ហើយដូច្នេះការអត់ធ្មត់ដើម្បីកសាងទំនាក់ទំនងបែបនេះ។ ដូច្នេះ ការ​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​នៅ​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​ដំបូង​គឺ​ជា​ករណី​លើកលែង។

ណេឌឺឡិន
ប្រទេសហូឡង់មានសង្គមបុគ្គលនិយមណាស់។ នោះមានន័យថា ក្របខ័ណ្ឌសង្គមធម្មតាត្រូវបានគេពេញចិត្តជាទូទៅ ដែលបុគ្គលម្នាក់ៗត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះតែខ្លួនគេ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងសង្គមបុគ្គល អំពើរំលងមានន័យថាមានកំហុស ដែលបណ្តាលឱ្យបាត់បង់ការគោរពខ្លួនឯង។ ទំនាក់ទំនងនិយោជក/និយោជិត គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងដែលផ្អែកលើផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក។ នរណាម្នាក់ទទួលបានការងារ ឬការផ្សព្វផ្សាយដោយផ្អែកលើគុណសម្បត្តិ និងសមត្ថភាព។ ការគ្រប់គ្រងគឺគ្រប់គ្រងបុគ្គល។

ភាពជាបុរស / ភាពជាស្ត្រី

សង្គមដែលជំរុញដោយការប្រកួតប្រជែង សមិទ្ធផល និងភាពជោគជ័យ ត្រូវបានគេហៅថាបុរស។ ភាពជោគជ័យត្រូវបានកំណត់ដោយអ្នកឈ្នះ / ល្អបំផុត ប្រព័ន្ធតម្លៃដែលចាប់ផ្តើមនៅសាលារៀនហើយបន្ទាប់មកក៏កំណត់អាកប្បកិរិយានៅក្នុងសង្គមផងដែរ។

សង្គមមួយមានភាពជាស្ត្រីនៅពេលដែលតម្លៃលេចធ្លោគឺការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះអ្នកដទៃនិងគុណភាពនៃជីវិត។ សង្គមស្ត្រីគឺជាកន្លែងមួយដែលគុណភាពនៃជីវិតគឺជាសញ្ញានៃភាពជោគជ័យ ហើយកន្លែងដែលមិនមានតម្លៃលើសពីកញ្ចប់។ សំណួរជាមូលដ្ឋាននៅទីនេះគឺជាអ្វីដែលជំរុញទឹកចិត្តមនុស្សចង់ក្លាយជាមនុស្សល្អបំផុត (បុរស) ឬស្រឡាញ់អ្វីដែលអ្នកធ្វើ (ស្រី)។

ប្រទេស​ថៃ
ប្រទេសថៃទទួលបានពិន្ទុទាបជាងមធ្យមបន្តិចលើវិមាត្រនេះ ហើយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាសង្គមស្ត្រី។ កម្រិតគឺបង្ហាញពីសង្គមដែលមានការអះអាង និងការប្រកួតប្រជែងតិចជាង បើប្រៀបធៀបទៅនឹងស្ថានភាពដែលតម្លៃទាំងនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាមានសារៈសំខាន់ និងសំខាន់។ ស្ថានភាព​នេះ​ក៏​ពង្រឹង​តួនាទី​បុរស​និង​ស្ត្រី​ជា​ប្រពៃណី​បន្ថែម​ទៀត។

ណេឌឺឡិន
ប្រទេសហូឡង់គឺជាសង្គមស្រីណាស់។ ក្នុង​ប្រទេស​ស្រីៗ វា​ជា​រឿង​សំខាន់​ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​តុល្យភាព​រវាង​ជីវិត​ឯកជន និង​ការងារ។ អ្នកគ្រប់គ្រងដែលមានប្រសិទ្ធភាពគឺគាំទ្រមនុស្សរបស់គាត់ ហើយការសម្រេចចិត្តត្រូវបានសម្រេចតាមរយៈការចូលរួម។ អ្នកគ្រប់គ្រងខិតខំស្វែងរកការឯកភាពគ្នា ហើយប្រជាជនឱ្យតម្លៃសមភាព សាមគ្គីភាព និងគុណភាពក្នុងជីវិតការងាររបស់ពួកគេ។ ជម្លោះ​ត្រូវ​បាន​ដោះស្រាយ​តាម​រយៈ​ការ​សម្រុះ​សម្រួល​និង​ការ​ចរចា ហើយ​ហូឡង់​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា​ការ​ពិភាក្សា​ដ៏​យូរ​ដើម្បី​ឈាន​ដល់​ការ​ឯកភាព​នោះ។

NB: វានឹងមិនធ្វើឱ្យអ្នកភ្ញាក់ផ្អើលទេដែលថាសហរដ្ឋអាមេរិកនិងជប៉ុនគឺជាសង្គមបុរសបំផុត។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មានភាពខុសគ្នាខ្លាំងរវាងប្រទេសទាំងពីរនោះ។ នៅអាមេរិក មនុស្សខិតខំដើម្បីជោគជ័យផ្ទាល់ខ្លួន តែងតែចង់ក្លាយជាមនុស្សល្អបំផុត។ ដូចគ្នា​នេះ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​នៅ​ប្រទេស​ជប៉ុន ប៉ុន្តែ​ជា​ក្រុម នៅ​សាលា ក្នុង​ក្រុមហ៊ុន​។ល។

ការជៀសវាងភាពមិនប្រាកដប្រជា

វិមាត្រនៃការជៀសវាងភាពមិនច្បាស់លាស់ទាក់ទងនឹងរបៀបដែលសង្គមមួយដោះស្រាយជាមួយនឹងការពិតដែលថាមនុស្សម្នាក់មិនអាចទស្សន៍ទាយអនាគតបាន។ តើ​យើង​គួរ​ព្យាយាម​គ្រប់គ្រង​អនាគត​ឬ​ក៏​គួរ​បណ្តោយ​ឱ្យ​វា​កើត​ឡើង? ភាពមិនច្បាស់លាស់នេះនាំមកនូវការភ័យខ្លាច ហើយវប្បធម៌ផ្សេងៗគ្នាបានរៀនដើម្បីដោះស្រាយការភ័យខ្លាចនេះតាមវិធីផ្សេងៗគ្នា។ វិមាត្រនេះបង្ហាញពីវិសាលភាពដែលសមាជិកនៃវប្បធម៌មានអារម្មណ៍ថាត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយស្ថានភាពមិនច្បាស់លាស់ ឬមិនស្គាល់ និងជាមួយនឹងជំនឿ និងអាកប្បកិរិយាដែលពួកគេព្យាយាមជៀសវាងភាពមិនច្បាស់លាស់ទាំងនេះ។

ប្រទេស​ថៃ
ប្រជាជនថៃចូលចិត្តជៀសវាងភាពមិនច្បាស់លាស់។ ដើម្បីកាត់បន្ថយ ឬកាត់បន្ថយកម្រិតនៃភាពមិនច្បាស់លាស់នេះ មានច្បាប់ ច្បាប់ គោលនយោបាយ និងបទប្បញ្ញត្តិដ៏តឹងរឹង។ គោលដៅចុងក្រោយនៃវប្បធម៌នេះគឺដើម្បីធ្វើអ្វីគ្រប់យ៉ាងដែលអាចធ្វើទៅបានដើម្បីជៀសវាងការមិនរំពឹងទុក ជាលទ្ធផលនៃការជៀសវាងភាពមិនប្រាកដប្រជាខ្ពស់នេះ លក្ខណៈនៃសង្គមគឺថាការផ្លាស់ប្តូរមិនត្រូវបានទទួលយកបានដោយងាយទេ ហើយនឹងមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង។

ណេឌឺឡិន
ប្រទេសហូឡង់ក៏បង្ហាញពីចំណូលចិត្តក្នុងការជៀសវាងភាពមិនច្បាស់លាស់ផងដែរ។ ប្រទេសដែលមានការជៀសវាងពីភាពមិនប្រាកដប្រជាខ្ពស់ រក្សាបាននូវក្រមសីលធម៌ និងជំនឿដ៏តឹងរ៉ឹង ហើយមិនអត់ឱនចំពោះអាកប្បកិរិយា និងគំនិតមិនសមហេតុផល។ នៅក្នុងវប្បធម៌ទាំងនេះ មានតម្រូវការខាងផ្លូវអារម្មណ៍សម្រាប់ច្បាប់ (ទោះបីជាច្បាប់ហាក់ដូចជាមិនដំណើរការក៏ដោយ)៖ ពេលវេលាគឺជាលុយ មនុស្សមានការជម្រុញខាងក្នុងក្នុងការរវល់ និងប្រឹងប្រែងធ្វើការ ភាពជាក់លាក់ និងពេលវេលាគឺជាបទដ្ឋាន ការច្នៃប្រឌិតអាចបំពេញបាន។ ភាពធន់ ភាពប្រាកដប្រជាគឺជាធាតុសំខាន់ក្នុងការលើកទឹកចិត្តបុគ្គល។

ការតំរង់ទិសរយៈពេលវែង

ការតំរង់ទិសរយៈពេលវែងគឺទាក់ទងយ៉ាងជិតស្និទ្ធទៅនឹងការបង្រៀនរបស់ខុងជឺ ហើយអាចត្រូវបានបកស្រាយថាជាការដោះស្រាយជាមួយនឹងការស្វែងរកគុណធម៌របស់សង្គមដល់កម្រិតដែលសង្គមបង្ហាញពីទស្សនវិស័យឆ្ពោះទៅមុខប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ជាជាងទស្សនៈប្រវត្តិសាស្ត្ររយៈពេលខ្លីធម្មតា។

ប្រទេស​ថៃ
ប្រទេស​ថៃ​មាន​វប្បធម៌​យូរ​អង្វែង ដូច​ប្រទេស​អាស៊ី​ភាគ​ច្រើន​ដែរ។ គំនិត​ដែល​នៅ​ពី​ក្រោយ​នេះ​គឺ​ជា​ការ​គោរព​ប្រពៃណី​របស់​ពួក​គេ​និង​ការ​ពិត​ដែល​ថា​មនុស្ស​មិន​ស្មើ​គ្នា​ទាំង​អស់​។ ក្នុង​ចំណោម​តម្លៃ​ដែល​គេ​លើក​សរសើរ ការ​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​និង​មាន​អារម្មណ៍​ល្មម​ៗ​គឺ​មាន​ភាព​លេច​ធ្លោ។ ការវិនិយោគលើទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ខ្លួន និងបណ្តាញគឺមានសារៈសំខាន់បំផុត។ ការការពារការបាត់បង់មុខគឺជាគន្លឹះ ហើយលទ្ធផលនៅក្នុងអាកប្បកិរិយាមិនប្រឈមមុខ។ មិនសូវសំខាន់គឺការស្វែងរកការពិតដែលជួយពួកគេឱ្យមានភាពបត់បែន និងជាក់ស្តែងក្នុងការចរចា។

ណេឌឺឡិន
សង្គមហូឡង់មានវប្បធម៌តម្រង់ទិសរយៈពេលខ្លី។ សង្គមដែលមានការតំរង់ទិសរយៈពេលខ្លី ជាទូទៅបង្ហាញពីការគោរពខ្ពស់ចំពោះប្រពៃណី ទំនោរតិចតួចក្នុងការជួយសង្គ្រោះ សម្ពាធសង្គមដ៏ខ្លាំងក្លាដើម្បី "តាមពីក្រោយអ្នកជិតខាង" ការមិនអត់ធ្មត់ក្នុងការសម្រេចបានលទ្ធផលរហ័ស។ សង្គមលោកខាងលិច និងអ្នកដែលនៅមជ្ឈិមបូព៌ាបច្ចុប្បន្ន មានវប្បធម៌រយៈពេលខ្លីដូចគ្នា។

សុន្ទរកថាបិទ

សេចក្តីណែនាំបានចែងរួចហើយថា វប្បធម៌នៃក្រុមមួយត្រូវបានកំណត់ដោយព្រំដែនជាតិ សាសនា ឬជនជាតិ។ ដោយសារការលាយបញ្ចូលគ្នានៃប៉ារ៉ាម៉ែត្រទាំងបីនេះ មនុស្សម្នាក់អាចរកឃើញវប្បធម៌ជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសមួយ (ឧទាហរណ៍ បែលហ្ស៊ិក ជាមួយវប្បធម៌ Flemish និង Walloon) ខណៈដែលម្យ៉ាងវិញទៀត វប្បធម៌អាចឆ្លងព្រំដែនជាតិ (ឧទាហរណ៍ប្រទេស Basque)។ នៅក្នុងប្រទេសថៃ មានភាពខុសប្លែកគ្នានៃវប្បធម៌ក្នុងតំបន់ (កណ្តាល អ៊ីសាន ខាងត្បូង) ទោះបីជាក្នុងកម្រិតតូចជាងក៏ដោយ វានឹងមានភាពខុសគ្នានៅក្នុងចំណុច។ ជាឧទាហរណ៍ ខ្ញុំកំពុងគិតអំពី Friesland និង Limburg រវាងភាពខុសគ្នានៃវប្បធម៌ (តូចជាង) ប្រាកដជានឹងកើតឡើង។