Thailand… airson bàrdachd fhaighinn mu dheidhinn…

Phra Sunthonwohan (1786-1855) Sunthorn Phu (zomincere / Shutterstock.com)

Thar nam bliadhnaichean tha mi air faighinn a-mach gu bheil sinn Farang sa chumantas chan eil mòran eòlach air an litreachas, gun luaidh air bàrdachd ar dùthaich aoigheachd. Sa chumantas tha eòlas nas doimhne aig expats a tha ag iarraidh amalachadh air, can, an raon ionadail de bhiadh, deoch no boireannaich na tha air a mhìneachadh sa chumantas mar chultar 'nas àirde'.

Gu math so-thuigsinn ach fhathast beagan tàmailteach oir tha mi gu dùrachdach a’ co-roinn beachd a’ bhàird Duitseach Willem Kloos a sgrìobh aon uair, ann an àm gun dìon:Is e bàrdachd an abairt as fa leth den fhaireachdainn as motha fa leth“. Gun do chuir an sgrìobhadair Flemish Raymond Brulez seo ann an sealladh sa bhad leis na faclan sgiathach “Is e bàrdachd gu tric an abairt as banal air an troimh-chèile inntinn as absurdTha mi ga fhàgail gu tur aig a chunntas. Mar sin ma bha an t-acras ort fhathast airson sealladh cultarach nas doimhne no nas doimhne, tha mi air liosta dhut an-diugh taghadh fìor phearsanta agus mar sin cuspaireil de chuid de na bàird Siamese is Thai as buadhaiche.

Dh’ fheuch mi ri eachdraidh shònraichte a thoirt a-steach mar shnàthainn chumanta agus mar sin tha mi a’ tòiseachadh leis an anam bàrdail as urrainn a bhith air a shuidheachadh nas fhaide air adhart san àm a dh’ fhalbh, aon Si Prat (1652-1683). Bha e na eisimpleir àbhaisteach de na bàird aig àm Ayutthaya. Bha na daoine inntleachdail an uair sin gu ìre mhòr, gun a ràdh a-mhàin, rim faighinn anns na manachainnean agus na lùchairtean. Bha na daoine cumanta sa mhòr-chuid neo-litearra agus mar sin bha e loidsigeach gu robh grunn uaislean air an cunntadh am measg nam bàird as ainmeile san dùthaich, oir bhuineadh iad don bhuidheann bheag a bha litearra gu leòr airson bàrdachd a dhèanamh. Bha bàrdachd Siamese fìor anns na làithean sin, gus am bàrd Duitseach Edgar du Perron a luaidh: “…rùisgte agus gun ghluasad, àite-fuirich dha cuid de dhaoine math“. Bha bàrdachd cudromach agus b’ e an seòrsa litreachais a b’ àbhaist a bhith anns na Sukhothai (13^e ann an 14^e linn) agus Auyutthaya (14^e gu 18^e linn) - amannan. Cha robh rosg ann ach ann an cruth uirsgeulan agus sgeulachdan sìthe agus cha do nochd e ach mar chruth litreachais ann an Siam mar in-mhalairt bhon Iar fo riaghladh Rama IV (1851-1868). Fon Rìgh Vajiravudh, a bha a’ riaghladh bho 1910 gu 1925 agus a sgrìobh dàin, dealbhan-cluiche agus rosg e fhèin, fhuair bàrdachd Siamese ath-bheothachadh agus dh’ fhàs i gu bhith na ghnè mòr-chòrdte a tha e an-diugh ann an Thailand.

Tha Si Prat na ìomhaigh làn dìomhaireachd agus, a rèir cuid de luchd-eachdraidh litreachais an latha an-diugh, is dòcha nach robh e a-riamh ann idir. A rèir nan uirsgeulan, bha e a’ fuireach ann an cùirt Rìgh Narai (1633-1688), am monarc as motha de sliochd Prasat Thong, mar mhac Phra Horathibodi, speuradair cùirt cliùiteach agus neach-teagaisg rìoghail a sgrìobh dàin cuideachd. Buinidh an obair a chaidh a thoirt do Si Prat do bhinnean litreachas ris an canar Linn Òir litreachas Siamese. Bheireadh e seachad an epic air leth soirbheachail sa chùirt Anurit Kham Chan (Iomradh Anurit), ach bha a làithean air an àireamh nuair a chaidh a lorg gu robh e an sàs ann an dàimh fheòlmhor ri Thao Si Chulalak, fear de na leannanan as fheàrr le Narai. Dh’ fhaodadh so a cheann a chosg dha, ach tha e air a radh gu’n do chaomhain an righ, le meas air Horathibodi, beatha Si Prat agus gu’n do chuir e fògradh air fada deas gu Nakhon Si Thammarat. Air a shlighe chun an àite seo lorgadh e a shàr-obair, an Cumha Kamsuan Samut sgrìobh. Ann an Nakhon Si Thammarat, chaidh e nas fhaisge air àite-còmhnaidh an riaghladair. Ann an 1683, 'n uair a bha Si Prat tri fichead bliadhna 's a h-aon a dh' aois, chaidh a ghlacadh a rithist, an turas so ann an leabaidh aon de na mi noi, leannanan an uachdarain, a chuir gu bàs e gu grad. A rèir beul-aithris, nuair a bha Si Prat ceangailte ri cuing a' chur gu bàs, gun do sgrìobh e gu luath dàn sa ghainmhich le chois, anns an robh mallachd aig a' cheart àm; esan a chuir gu bàs leis a’ chlaidheamh, sgriosar e leis a’ chlaidheamh. Dèan tomhas dè thachair an ath rud. Nuair a dh’ ionnsaich Narai beagan mhìosan às deidh sin, a bha an dùil maitheanas a thoirt don bhàrd a b’ fheàrr leis agus a thilleadh gu Ayutthaya, gun robh Si Prat air bàsachadh ann an leithid de dhòigh, dh’fhàs e feargach agus dh’ fhàg e a thionndadh aig ceann an riaghladair adharcach.

'S e am Prionnsa an dàrna bàrd san loidhne Thammathibet Chaiyachet Suriyawong no am Prionnsa Narathibet, mar a theirear gu tric ris. B’ esan am mac bu shine aig Rìgh Borommakot à Ayutthaya agus a’ Bhana-phrionnsa Aphainuchit. Thug Narathibet, a bha air aon de na b’ fheàrr le athair agus a chaidh ainmeachadh mar iar-leasaiche leis, cunntas air fhèin mar bhàrd binn a bha ainmeil airson a bhàrdachd de bhòidhchead nàdurrach is boireann. B' i a' bhoirionnach bhòidheach so — mar a bha roimhe Si Prat — a bhi marbhtach oir a rèir choltais bha e air beagan ro sanntach a chuir air cuid de choileabaich athar. Chaidh a ghlacadh ann am flagrante delicto còmhla ri fear dhiubh anns an lùchairt rìoghail. Is dòcha gu robh Borommakot air dearmad a dhèanamh air seo, ach nuair a thàinig cuid de na leth-bhràithrean eudmhor aige trotadh còmhla ris a h-uile seòrsa de theòiridhean co-fheall, chaidh an dàn dha a sheulachadh. Anns an t-seòmar chràdh, dh’aidich e gu robh ceithir tursan oidhche aig a’ char as lugha de na leannanan rìoghail agus na planaichean aige airson an rìgh a mhurt. Cha do mhair am prionnsa-bhàrd, mar na ceithir leannanan mì-dhìleas agus beagan àrd-chùirtearan a thathas ag ràdh a bha an sàs anns a’ chuilbheart, às a’ chràdh.

Carragh-cuimhne Rìgh Rama II suidhichte air beulaibh Teampall Wat Arun, Teampall Arun (Temple of Dawn).

Righ Rama II, (1768-1824) chan e a-mhàin neach-taic dealasach do na h-ealain a bhrosnaich na h-ealain, ach cuideachd a sgrìobh, a sgrìobh agus a rinn mòran fhèin. Bha e ga fhaicinn fhèin mar einnsean ath-bheothachadh cultarail Siam agus b’ fheàrr leis bàird tàlantach leithid Phra Sunthonwohan. Chaidh mòran de bhàrdachd Siamese a chall ann an 1767 nuair a chrath na Burmais Ayutthaya gu làr agus bha Rama II airson a dhèanamh ceart cho luath 'sa ghabhas. Tha fios gun do sgrìobh e dreach den Ramayana/Ramakien, le no às aonais taic bho threas phàrtaidhean, agus gun do dh’ath-bheothaich e grunn sheann dàin is uirsgeulan bho àm Ayutthaya le bhith gan ath-obrachadh agus gan ùrachadh. Bhrosnaich Rama II a mhic Jessadabodindra agus Paramanuchitchinorot gus dàin a sgrìobhadh. Prionnsa Paramanuchit no thàinig am Prionnsa Vasukri mar a bha e air ainmeachadh gu tric na aon Sanghar - Àrd-Patriarch Buddhism ann an Siam - a thàinig gu bhith ainmeil airson càileachd litreachais a sgrìobhaidhean cràbhach agus spioradail. Ged nach do dhìochuimhnich e cuideachd cuspairean nas saoghalta, chì e an sgeulachd mhòr aige mu mar a rinn an Rìgh Naresuan grèim air a’ Bhurmais aig Suphanburi san t-siathamh linn deug.

Phra Sunthonwohan (1786-1855) a bha ann am beatha shìobhalta gu h-oifigeil tro bheatha mar Sunthorn Phu, cuideachd agus is dòcha nach robh gun adhbhar am Manach Drun' air ainmeachadh. B’ e bàrd cùirt a bh’ ann aig àm Rattanakosin agus tha inbhe litreachais-eachdraidheil aige mar Bilderdijk neo Gezelle anns na Dùthchannan Ìosal. Thòisich a dhreuchd mar bhàrd cùirte fo riaghladh Rama II, a bha cuideachd an sàs ann am bàrdachd ghrinn. Nuair a chaochail e as t-samhradh 1824, leig Phu dheth a dhreuchd don mhanachainn. Fichead bliadhna an dèidh sin thill e gu cùirt Rama III mar sgrìobhaiche rìoghail agus dh'fhuirich e an sin gus an do chaochail e. Bha Phu ainmeil airson a bhith a’ cleachdadh cànan agus euchdan - ma dh’ fhaodadh e rud beag ro bharóc agus fo bhlàth an-diugh - bàrdachd. am measg nan obraichean as ainmeil aige Nirat Phukhao Thong, sreath de dhàin ag innse mu thuras cuimhneachail don Bheinn Òir, Nirat Suphan mun turas aige gu Suphanburi agus an Phra Aphai Mani-saga. Tha an aithris aige fhathast ri leughadh an-diugh agus tha e air brosnachadh a thoirt do luchd-ciùil, luchd-cartùn agus stiùirichean film o chionn beagan bhliadhnaichean. Chaidh cudromachd na h-obrach aige aithneachadh ann an 1986 aig àm an 200 aige^e bliadhna breith aithnichte gu h-eadar-nàiseanta nuair a chaidh a ghabhail a-steach le UNESCO ann an Talla Cliù Bàrd na Cruinne.

Angarn Kalayanapong (1926-2012) Dealbh: Wikipedia

Angarn Kalyanapong (1926-2012) air a mheas chan ann a-mhàin mar aon de na bàird Thai as fheàrr san fhicheadamh linn, ach cuideachd mar aon de na peantairean as cudromaiche den ghinealach aige. Rinn an neach-ealain plastaigeach seo bho Nakhon Si Thammarat a’ chiad turas aige le bàrdachd na làithean oileanach agus thàinig e gu bhith na sgrìobhadair proifeasanta aig deireadh na 1972n. Gu cinnteach cha deach seo gu rèidh anns na ciad bhliadhnaichean. Leis gun do dh’ fheuch e cànan agus a dh’aona ghnothach air falbh bho sgeamaichean is riaghailtean rannan traidiseanta Thai, b’ fheudar dha an toiseach dèiligeadh ri beagan càineadh bho oiseanan glèidhteachais. Ach, cha do chuir seo stad air bho XNUMX an Duais Bàrd Sònraichte na Bliadhna de na Stèidheachd Sathirakoses fhuair. Ann an 1986 fhuair e an duais Duais Sgrìobhadairean Ear-dheas Àisianach airson a dhàn Panithan Kawi. Trì bliadhna an dèidh sin fhuair e an Duais Neach-ealain Nàiseanta ann an roinn litreachais. Cha robh e gu tur mì-chothromach air fhaicinn mar neach-nuadhachaidh litreachais. Tha mòran den bhàrdachd aige air a chomharrachadh le a ghaol air nàdar agus an t-eagal a th' air mu thubaistean àrainneachdail. Tha aon de na dàin as ainmeil aige Lamnam Phu Kradong, od to the eponymous Pàirc Nàiseanta ann an Loe. Ann an 2006, thàinig e gu sùil a’ phobaill aon turas mu dheireadh airson a bhith a’ cur an cèill gu fosgailte a thaic airson strì an aghaidh ‘lèintean buidhe’ Caidreachas an t-Sluaigh airson Deamocrasaidh (PAD) an aghaidh riaghaltas a’ Phrìomhaire Thaksin Shinawatra. Chaochail Angarn Kalayanapong, a bha na thinneas an t-siùcair, aig aois 86 aig Ospadal Samitivej ann am Bangkok às deidh fàiligeadh cridhe. An Nation sgrìobh mu dheidhinn an latha an dèidh a bhàis gun robh e "bàrdachd anail".

Chit Phumisak (1930-1966) na neach bhon taobh a-muigh. Bha an eòlaiche-eòlaiche, neach-eachdraidh agus sgrìobhadair seo cuideachd na sgrìobhadair òrain, na bhàrd agus na neach-iomairt comannach agus bha na dàin chonnspaideach aige ag iarraidh dìlseachd ris an fheadhainn a bha fo chrìon ann an Tìr nan Smiles. Cha robh an riaghladair ultra-ghlèidhteach, an Seanalair Sarit Thanarat, a’ cur luach mòr air an fhear mu dheireadh agus chosg e binn prìosain sia bliadhna ann an 1957. Ann an 1965, nuair a bha Phumisak gu h-èifeachdach air a dhol a-steach do rangannan a’ phàrtaidh comannach Thai mì-laghail, chaidh e am falach anns a ’jungle, ach air 5 Cèitean, 1966 chaidh a mharbhadh faisg air baile Nong Kung ann an Sakhin Nakhon.

Anchan

Anchalee Vivatanachai (° 1952) a tha a’ cleachdadh an ainm-brèige Anchan, a rugadh ann an Thonburi agus a tha na sgrìobhadair le trèanadh acadaimigeach aig a bheil eòlas Baidsealair Ealain ceum ann an litreachas Thai agus cànanachas bho Oilthigh Chulalongkorn. Às deidh dhi ceumnachadh ghluais i gu New York far an robh a pàrantan a’ fuireach agus far an do rinn i trèanadh ann an sgrùdadh chlachan-eun. a' chiad turas aice, Màthair Dear bho 1985 fhuair e fàilte sa bhad sa bhad agus chaidh ainmeachadh mar an sgeulachd ghoirid as fheàrr leis a’ chlub Thai PEN an aon bhliadhna. Còig bliadhna an dèidh sin, chaidh a cruinneachadh de sgeulachdan goirid fhoillseachadh Anmani Haeng Chiwit (Seudan na Beatha) air a bhuileachadh a Duais Sgrìobhadairean Ear-dheas Àisianach. An cruinneachadh bàrdachd neo-ghnàthach agus ùr-ghnàthach aice Laisu chaidh ainmeachadh airson tè eile ann an 1995 Duais Sgrìobhadairean Ear-dheas Àisianach.

Thuirt Hella S. Haase aon uair gur e bàrdachd an riochd as onarach de fhìrinn. Tha sin gu cinnteach a’ buntainn ri Chiranan Pitpreecha (°1955). Tha an dà chuid Tino Kuis agus do shearbhanta air aire a thoirt do a beatha agus a h-obair air Thailandblog, a tha air leth math tro ionracas agus com-pàirt sòisealta. Mar sin chan e co-thuiteamas a th’ ann gun deach a toirt a-steach don chliùiteach Cò a tha ann an sgrìobhadh boireannaich an latha an-diugh. Sgrìobh an neach-iomairt agus boireannach seo a rugadh ann an Trang, air a bhrosnachadh le a màthair, a’ chiad dàin aice nuair a bha i 13. Còmhla ris an duine aice, thàinig i gu bhith na stiùiriche oileanach agus an dèidh sin sgrìobhadair agus bàrd Gnè Prasetkul (° 1949) a bha an sàs ann an ar-a-mach nan oileanach anns na XNUMXn, agus às deidh dha a bhith air a bhriseadh suas gu fuilteach leis an rèim, b’ fheudar dha a dhol am falach anns a ’jungle. Chaidh na h-eòlasan aice bhon àm sin fhoillseachadh anns a’ chruinneachadh aice Bai Mai Thi Hai Pai (Het Verloren Blad), a fhuair an 1989 Duais Sgrìobhadairean Ear-dheas Àisianach.

Am bàrd Saksiri Meesomsueb (° 1957) bho Nakhon Sawan mar as trice a’ cleachdadh am far-ainm Kittisak. A rèir aithris sgrìobh e mar phàiste, ach mar Angarn Kalayanapong, thòisich e an toiseach a’ foillseachadh dàin fhad ‘s a bha e a’ sgrùdadh ealain mhionaideach ann am Bangkok eadar 1972 agus 1976. Bhon uairsin thàinig e gu bhith na bhàrd mòr-chòrdte, sgrìobhadair, sgrìobhadair òrain, sgrìobhadair colbh, neach-breithneachaidh agus peantair. Ann an 1992 fhuair e an Duais Sgrìobhadairean Ear-dheas Àisianach airson a chruinneachadh de dhàin Tha an Làmh Geal. Airson an obair litreachais aige, anns nach eil e a’ diùltadh cuspairean le barrachd uallach leithid cùisean àrainneachd, leatrom sòisealta, calpachas agus creideamh, fhuair e an duais. Duais Litreachais Abhainn Mekong ann an 2001 agus ann an 2005 fhuair e an duais Duais Silpathorn airson Litreachas tha e air a bhuileachadh le Ministreachd Cultar Thai.

Paiwarin Khao Ngam (° 1961) ann an Roi-Et ann an Isaan agus thug e cunntas air fhèin mar sgrìobhadair agus bàrd le dealas sòisealta. A chiad bhàrdachd aige Chan eil Dàn ann airson Duine Bochd air a chuir a-mach às na meadhanan ann an 1979. Bhon uairsin tha e air a bhith a’ foillseachadh cho cunbhalach ri obair-cloc agus fhuair an dìcheall seo duais ann an 1995 le duais Duais Sgrìobhadairean Ear-dheas Àisianach airson a chruinneachadh de dhàin Each Crann Banana.

Ma tha, às deidh dhut a bhith a’ treabhadh tron ​​​​fhòirneart bàrdail seo gu lèir, gu bheil thu fhathast airson solace a lorg ann an smaoineachadh comhfhurtail, tha agam, mar cho-dhùnadh, an smaoineachadh domhainn seo bho Herman Finkers dhut: “Bàrdachd, chan eil sin doirbh, tha rudeigin a’ rannan leis a h-uile càil. Ach a-mhàin baidhsagal uisge, chan eil dad a’ dèanamh rannan le baidhsagal uisge “…