An Téalainn… le filíocht a fháil faoi…

Phra Sunthonwohan (1786-1855) Sunthorn Phu (zomincere / Shutterstock.com)

Thar na blianta tá mé amach go bhfuil muid Farang go ginearálta ní bhíonn mórán cur amach acu ar an litríocht, gan trácht ar fhilíocht ár dtíre ósta. Go ginearálta bíonn eolas níos críochnúla ag allmhaireoirí ar mian leo comhtháthú a dhéanamh, abair, ar an raon áitiúil bia, dí nó ban ná mar a thuairiscítear go ginearálta mar chultúr ‘níos airde’.

An-intuigthe ach fós rud beag náire mar tá tuairim an fhile Ollannach Willem Kloos le cloisteáil agam a scríobh uair amháin, i nóiméad gan chosaint:Is í an fhilíocht an léiriú is aonair ar an mothúchán is aonair”. Go gcuirfeadh an scríbhneoir Pléimeannach Raymond Brulez é seo i bpeirspictíocht láithreach leis na focail sciathánacha “Is minic gurb í an fhilíocht an léiriú is banal ar an mearbhall intinne is áiféiseachFágaim go hiomlán ar a chuntas é. Mar sin má bhí ocras ort fós le haghaidh léargas cultúrtha níos mó nó níos doimhne, tá liosta agam duit inniu rogha an-phearsanta agus dá bhrí sin suibiachtúla de chuid de na filí Siamese agus Téalainnis is mó tionchair.

Rinne mé iarracht croineolaíocht áirithe a thabhairt isteach mar shnáithe comónta agus mar sin tosaím leis an anam fileata is féidir a shuíomh is faide san am a chuaigh thart, a haon Si Prat (1652-1683). Ba ghnáthshampla é d’fhilí na tréimhse Ayutthaya. Bhí na hintleachtóirí le fáil ansin go príomha, ní hamháin, sna mainistreacha agus sna palaces. Bhí na gnáthdhaoine neamhliteartha den chuid is mó agus mar sin bhí sé loighciúil go n-áireofaí roinnt mhaith uaisleán i measc na bhfilí is cáiliúla sa tír, toisc gur leis an ngrúpa beag a bhí liteartha a dhóthain iad chun filíocht a tháirgeadh. Bhí an fhilíocht Siamese fíor sna laethanta sin, chun an file Ollannach Edgar du Perron a lua: “…nocht agus gan srian, áit chónaithe do roinnt daoine breátha”. Bhí tábhacht ag baint leis an bhfilíocht agus ba í an fhoirm litríochta is mó a chleachtaíodh sa Sukhothai (13^e i 14^e haois) agus Auyutthaya (14^e go dtí 18^e haois) – réanna. Ní raibh prós ann ach i bhfoirm fables agus scéalta fairy agus níor tháinig sé chun solais ach mar fhoirm liteartha i Siam mar allmhairiú ón Iarthar faoi réimeas Rama IV (1851-1868). Faoin Rí Vajiravudh, a bhí i gceannas ó 1910 go 1925 agus a scríobh dánta, drámaí agus prós é féin, tháinig athbheochan ar fhilíocht Siamese agus d'fhás sé isteach sa seánra coitianta atá sa Téalainn inniu.

Is figiúir é Si Prat atá faoi chuimsiú rúndiamhair agus, dar le roinnt staraithe liteartha comhaimseartha, seans nach raibh sé ann in aon chor. De réir na miotas, bhí cónaí air i gcúirt Rí Narai (1633-1688), an monarc ba mhó de ríshliocht Prasat Thong, mar mhac Phra Horathibodi, réalteolaí cúirte measúil agus teagascóir ríoga a scríobh dánta freisin. Baineann an saothar a chuirtear i leith Si Prat le buaic na litríochta ar a dtugtar Ré Órga na litríochta Siamese. Thabharfadh sé an eipic an-rathúil sa chúirt Anurit Kham Chan (Iris na Anurit), ach áiríodh a laethanta nuair a fuarthas go raibh sé i mbun caidreamh collaí le Thao Si Chulalak, duine de na concubines ab ansa le Nárai. B’fhéidir gur chosain sé seo a cheann dó, ach deirtear gur chosain an rí, as meas ar Horathibodi, saol Si Prat agus gur deoraíocht é i bhfad ó dheas go Nakhon Si Thammarat. Ar a bhealach go dtí an láthair seo gheobhadh sé a shárshaothar, an Caoineadh Kamsuan Samut Tá scríofa. I Nakhon Si Thammarat, chuaigh sé níos gaire do áit chónaithe an ghobharnóra. Sa bhliain 1683, nuair a bhí Si Prat tríocha bliain d'aois, gabhadh é arís, an uair seo i leaba duine de na mia noi, concubines an ghobharnóir, a chuir chun báis go pras é. Is é an finscéal, nuair a bhí Si Prat ceangailte le cuaille an fhorghníomhaithe, gur scríobh sé dán go tapa sa ghaineamh lena chois, ina raibh mallacht ag an am céanna; an té a chuir chun báis é leis an gclaíomh, scriosfaí é féin leis an gclaíomh. Buille faoi thuairim cad a tharla ina dhiaidh sin. Nuair a fuair Narai cúpla mí ina dhiaidh sin, a raibh sé ar intinn aige pardún a thabhairt don fhile ab ansa leis agus é a thabhairt ar ais go hAyutthaya, go raibh Si Prat tar éis bás a fháil ar an mbealach sin, tháinig buile air agus d’fhág sé a sheal ag dícheannadh an ghobharnóra adharcach.

Is é an dara file sa líne Prionsa Thammathibet Chaiyachet Suriyawong nó Prionsa Narathibet, mar a thugtar air de ghnáth. Ba é an mac ba shine é leis an Rí Borommakot ó Ayutthaya agus leis an mBanphrionsa Aphainuchit. Chuir Narathibet, a bhí ar dhuine de na daoine ab fhearr lena athair agus a bhí ceaptha ina ionadaí aige, próifíl air féin mar bhard binn a raibh aithne air as a chuid filíochta de áilleacht nádúrtha agus baininscneach. Ba í an bhean álainn seo – cosúil lena réamhtheachtaí Si Prat – a bhí marfach toisc gur cosúil gur chaith sé súil ró-rannmhar ar chuid de chomhleacaithe a athar. Bhí sé gafa i flagrante delicto le duine acu sa phálás ríoga. B’fhéidir nár thug Borommakot aird air seo, ach nuair a tháinig cuid dá leathdheartháireacha éadmhara ag breacadh síos le gach cineál teoiricí comhcheilge, cuireadh deireadh lena chinniúint. I seomra an chéasta, d'admhaigh sé cuairteanna oíche ar a laghad de cheathrar de na concubines ríoga agus a phleananna chun an rí a fheallmharú. Ar nós na gceathrar comhghleacaithe mídhlisteanach agus an cúpla ardchúirtéirí a deirtear go raibh baint acu leis an gcomhcheilg, níor tháinig slán ón gcéasadh ag an bhfile prionsa.

Séadchomhartha Rí Rama II suite os comhair Wat Arun Temple, Arun Temple (Teampall na Dawn).

Criosú Rama II, (1768-1824) ní hamháin ina phátrún díograiseach ar na healaíona a chuir na healaíona chun cinn, ach freisin a scríobh, a scríobh agus a chum go leor é féin. Mheas sé gurb é féin inneall athbheochan cultúrtha Siam agus bhí sé i bhfabhar filí cumasacha mar Phra Sunthonwohan. Cailleadh cuid mhór d’fhilíocht na Siamese sa bhliain 1767 nuair a d’éirigh na Burmaigh Ayutthaya go talamh agus bhí fonn ar Rama II cúiteamh a dhéanamh chomh tapa agus ab fhéidir. Is eol gur scríobh sé leagan den Ramayana/Ramakien, le cabhair ó thríú páirtithe nó gan é, agus gur athbheochan sé roinnt dánta agus seanscéalta ó ré Ayutthaya trína n-athoibriú agus a nuachóiriú. Spreag Rama II a chlann mhac Jessadabodindra agus Paramanuchitchinorot chun dánta a scríobh. Prionsa Paramanuchit nó Prionsa Vasukri mar a thugtaí air go minic ina dhiaidh sin Sangharaj - Ard-Patriarch an Bhúdachais i Siam – a tháinig chun solais mar gheall ar cháilíocht liteartha a chuid scríbhinní reiligiúnacha agus spioradálta. Cé nach raibh sé cúthail freisin ó théamaí níos saolta, finné a eipiciúil faoi conas hack Rí Naresuan an Burmais ag Suphanburi sa séú haois déag.

Phra Sunthonwohan (1786-1855) a chuaigh tríd an saol go hoifigiúil sa saol sibhialta mar Sunthorn Phu, bhí sé freisin agus b'fhéidir nach raibh gan chúis an Manach Ólta' ainmnithe. Bhí sé ina fhile cúirte i ré Rattanakosin agus tá stádas liteartha-stairiúil Bilderdijk nó Gezelle sna Tíortha Ísle aige. Thosaigh a ghairm bheatha mar fhile cúirte faoi réimeas Rama II, a bhí ag plé le filíocht bhreá freisin. Nuair a fuair sé bás i samhradh na bliana 1824, chuaigh Phu ar scor go dtí an mhainistir. Fiche bliain ina dhiaidh sin d’fhill sé ar chúirt Rama III mar scríobhaí ríoga agus d’fhan sé ansin go dtí a bhás. Bhí cáil ar Phu as an úsáid mháistiriúil a bhain sé as an teanga agus as an eipiciúil – bíodh sé ró-Bharócach agus faoi bhláth sa lá atá inniu ann – filíocht. i measc a shaothar is cáiliúla Nirat Phukhao Thong, sraith dánta ag insint turas cuimhneacháin go dtí an Sliabh Órga, Nirat Suphan faoina thuras go Suphanburi agus an Phra Aphai Mani-saga. Tá a oeuvre fós le léamh inniu agus spreag sé ceoltóirí, cartúnóirí agus stiúrthóirí scannán le blianta beaga anuas. Aithníodh tábhacht a shaothair i 1986 ar ócáid ​​a 200^e bliain bhreithe aitheanta go hidirnáisiúnta nuair a chuimsigh UNESCO é i Halla Laochra na bhFilí Domhanda.

Angarn Kalayanapong (1926-2012) Grianghraf: Vicipéid

Angarn Kalyanapong (1926-2012) ní hamháin mar dhuine de na filí Téalainnis is fearr san fhichiú haois, ach freisin mar dhuine de na péintéirí is tábhachtaí dá ghlúin. Rinne an t-ealaíontóir plaisteach seo ó Nakhon Si Thammarat tús le filíocht ina chuid mac léinn agus rinneadh scríbhneoir gairmiúil de ag deireadh na 1972idí. Is cinnte nach ndeachaigh sé seo go réidh sna chéad bhlianta. Toisc gur bhain sé triail as teanga agus gur imigh sé d’aon ghnó ó scéimeanna agus rialacha traidisiúnta ríme na Téalainne, b’éigean dó ar dtús déileáil le roinnt mhaith critice ó choirnéil choimeádacha. Mar sin féin, níor chuir sé seo cosc ​​​​air ó XNUMX an Duais Sárfhile na Bliana de na Fondúireacht Sathirakoses fuair. I 1986 bronnadh an Gradam Scríbhneoirí Oirdheisceart na hÁise as a dhán Panithan Kawi. Trí bliana ina dhiaidh sin fuair sé an Gradam Náisiúnta Ealaíontóra sa chatagóir litríochta. Breathnaíodh air, ní go hiomlán éagórach, mar nuálaí liteartha. Is iad a ghrá don dúlra agus an eagla atá air roimh thubaistí timpeallachta atá le sonrú i gcuid mhór dá chuid filíochta. Is é ceann de na dánta is cáiliúla dá chuid Lamnam Phu Kradong, nód don chomhionann Páirc Náisiúnta i Loe. In 2006, tháinig sé ar shúile an phobail uair dheireanach as a thacaíocht a chur in iúl go hoscailte d’fhriotaíocht ‘léinte buí’ Comhghuaillíocht an Phobail don Daonlathas (PAD) i gcoinne rialtas an Phríomh-Aire Thaksin Shinawatra. Bhásaigh Angarn Kalayanapong, a raibh diaibéitis air, ag 86 bliain d’aois ag Ospidéal Samitivej i Bancác tar éis cliseadh croí. An Nation scríobh sé mar gheall air an lá tar éis a bháis go "filíocht breathed".

Chit Phumisak (1930-1966) strainséir. Amhránaí, file agus gníomhaí cumannach ab ea an foghlaimeoir, an staraí agus an scríbhneoir seo freisin agus d’éiligh a chuid dánta comhraice dlúthpháirtíocht leis an gcor chun donais i dTír na nÓg. Ní raibh mórán meas ag an rialtóir ultra-choimeádach, an Ginearál Sarit Thanarat, ar an dara ceann agus chosain sé pianbhreith príosúin sé bliana air i 1957. Sa bhliain 1965, nuair a chuaigh Phumisak isteach go héifeachtach i gcéimeanna an pháirtí cumannach Téalainnis mhídhleathach, chuaigh sé i bhfolach sa dufair, ach ar 5 Bealtaine, 1966 maraíodh é in aice le sráidbhaile Nong Kung i Sakhin Nakhon.

Anchan

Anchalee Vivatanachai (°1952) a bhaineann úsáid as an bréige Anchan, a rugadh i Thonburi agus is scríbhneoir oilte acadúil é Baitsiléir Ealaíon céim sa litríocht Téalainnis agus sa teangeolaíocht ó Ollscoil Chulalongkorn. Tar éis di céim a bhaint amach, d'aistrigh sí go Nua-Eabhrac áit a raibh cónaí ar a tuismitheoirí agus áit ar chuir sí oiliúint ar staidéar ar chlocha gemacha. a tús, Máthair A chara ó 1985 ar aghaidh go díograiseach láithreach agus ainmníodh an gearrscéal is fearr ag club PEN Téalainnis an bhliain chéanna sin. Cúig bliana ina dhiaidh sin, foilsíodh a cnuasach gearrscéalta Anmani Haeng Chiwit (Seoda na Beatha) bronnta a Gradam Scríbhneoirí Oirdheisceart na hÁise. A cnuasach neamhghnáth agus nuálaíoch dánta Laisu ainmnithe do cheann eile i 1995 Gradam Scríbhneoirí Oirdheisceart na hÁise.

Luaigh Hella S. Haase uair amháin gurb í an fhilíocht an fhoirm is macánta den fhírinne. Is cinnte go mbaineann sé sin le Chiranan Pitpreecha (°1955). Tá aird tugtha cheana féin ag Tino Kuis agus ag do sheirbhíseach ar a saol agus a cuid oibre ar Thailandblog, rud a sháraíonn trí ionracas agus rannpháirtíocht shóisialta. Ní haon chomhtharlú é mar sin gur áiríodh í sa chlár mór le rá Who's Who i Scríbhneoireacht Chomhaimseartha na mBan. Scríobh an gníomhaí agus feimineach seo a rugadh i Trang, spreagtha ag a máthair, a céad dánta nuair a bhí sí 13 bliana d’aois. In éineacht lena fear céile, rinneadh ceannaire na mac léinn di agus ina dhiaidh sin scríbhneoir agus file Gnéasan Prasetkul (° 1949) a bhí páirteach in éirí amach na mac léinn sna XNUMXí, agus tar éis é a bhriseadh suas go fuilteach ag an réimeas, bhí air dul i bhfolach sa dufair. Foilsíodh a taithí ón tréimhse ina cnuasach Bai Mai Thi Hai Pai (Het Verloren Blad), a bronnadh an 1989 Gradam Scríbhneoirí Oirdheisceart na hÁise.

An file Saksiri Meesomsueb (°1957) ó Nakhon Sawan a úsáideann an ainm cleite Kittisak de ghnáth. Deirtear gur scríobh sé agus é ina leanbh ach, ar nós Angarn Kalayanapong, thosaigh sé ag foilsiú dánta ar dtús agus é ag staidéar mínealaíne i Bancác idir 1972 agus 1976. Ó shin i leith d’fhorbair sé ina fhile móréilimh, scríbhneoir, cumadóir amhrán, colúnaí, léirmheastóir agus péintéir. I 1992 fuair sé an Gradam Scríbhneoirí Oirdheisceart na hÁise as a chnuasach dánta Tá an Lámh Bán. Mar gheall ar a shaothar liteartha, nach gcloíonn sé ó théamaí níos cúramaí ar nós ceisteanna comhshaoil, leatrom sóisialta, caipitleachas agus reiligiún, bronnadh an gradam air. Gradam Liteartha Abhainn Mekong i 2001 agus i 2005 bronnadh an Gradam Silpathorn don Litríocht a bhronnann Aireacht Cultúir na Téalainne é.

Paiwarin Khao Ngam (°1961) i Roi-Et in Isaan agus rinne sé próifíl air féin mar scríbhneoir agus mar fhile a raibh baint aige le cúrsaí sóisialta. A thosach fileata Níl Dán don Fhear Bocht rolladh as an bpreas i 1979. Ó shin i leith tá sé ag foilsiú chomh rialta le hobair chlochair agus bronnadh duais ar an dúthracht seo i 1995 le Gradam Scríbhneoirí Oirdheisceart na hÁise as a chnuasach dánta Capall Crann Banana.

Más rud é, tar éis duit an foréigean fileata seo ar fad a threabhadh, go bhfuil tú fós ag iarraidh sólás a fháil i smaoineamh compordach, mar fhocal scoir, tá an smaoineamh domhain seo ó Herman Finkers agam duit: “An fhilíocht, nach bhfuil chomh deacair, rannann rud éigin le gach rud. Seachas rothar uisce, ní bhíonn aon rud ag rámháil le rothar uisce “…