Ua fai si leva talu ona fa'afou ma fa'afou le lomiga o O le Mekong - Tuana'i vevesi, Lumana'i Le mautinoa' na saunia e le tusitala talafaasolopito o Ausetalia o Milton Osborne 'na taʻavale ese masini lomitusi, ae e leʻi suia ai le mea moni e leai se mea na leiloa o lenei tusi.

E ui lava i lona lapopoa, o lenei tusi o se tusitusiga masani tatau ona faitau mo soo se tasi e fiafia i le vevesi ae oka matua mauoa ma le ofoofogia talafaasolopito o Southeast Asia. Le Mekong o le tala fa'amalosi ma matua'i fa'amatala e uiga i tagata ma aganu'u i se tasi o vaitafe ta'uta'ua ma ta'uta'ua i lenei konetineta. O le Mekong e le na o se vaitafe ae o se vaitafe e tumu i tala faasolopito ma talafaasolopito. O le vaitafe e afua mai i luga o le Roof of the World, i le kiona e faavavau i luga o le laufanua Tibet e lata ane i Chamdo ma tafe atu i le Republic of People's Republic of China, Burma, Laos, Thailand, Cambodia ma Vietnam ona tafe atu lea i le delta-poto, pe a uma le 4909 km, i le Sami i Saute-Saina. O lenei vaitafe malosi, e pei ona sa'o mai e le tusitala, o le toto ola lea o le itulagi na fanauina ma tanumia ai tagata ma aganuu.

Le Mekong' o se tusi mata'ina tusia e ave ai le tagata faitau e le gata i se malaga faafanua ae faapea foi i le taimi. O loʻo faʻamatalaina ai le tulaʻi mai ma le pa'ū o tala faʻasolopito e pei o Funan, Chenia, ma isi malo Khmer, Thai poʻo Vietnamese na tofatumoanaina i le puao o taimi. Ae fa'aaoga lelei fo'i e le tusitala le tele o tagata fa'ata'ita'i e fa'amatala ai le tala mata'ina o le vaitafe i se auala fa'amalosi. Mai ia Chou Ta-kuan, o se avefeau a le faamasinoga a le malo o Saina na pese i mamalu o le Khmer Empire o Angkor i le seneturi lona sefulutolu, i le sailiga o le Iberian freebooters i le seneturi sefulu ono o Blais Ruiz ma Diego Veloso, i Ho Chi Minh, o ai le talafaasolopito o Vietnam na suia tele. O le tagata faitau e mulimuli i tulagavae o le tama Dominican ma le misionare o Gaspar de Cruz, o le uluai Europa na folau i le Mekong - i le 1555 - pe mulimuli i le tagata suʻesuʻe Farani o Henri Mouhot o le na lauiloa Angkor Wat i le lalolagi.

O se faʻaopoopoga atoatoa i lenei tusi o le Osborne, e pei ona faʻaalia Tuana'i vevesi, Lumana'i le mautinoa, o le ulutala o le tusi, e le gata ina atagia ai le taimi ua tuanai o le Mekong ae o loʻo i ai foi se mata mo le taimi nei ma le lumanaʻi. E aunoa ma le manaʻo e foliga mai o se tagata talaʻi, na te valiina se ata e itiiti ifo i le rosa o le lumanaʻi. A uma mea uma, o le lavelave ma le ma'ale'ale o le si'osi'omaga o le alia o lo'o o'o mai i lalo o le fa'ateleina o le mamafa. O le fa'amata'u pito sili ona taua e le taumate e mafua mai i le fausiaina o le tele o vai i luga o le vaitafe ma le tele o alāvai. O galuega fa'anatinati, e tele lava ina fa'auluina e Saina, lea e fa'aalia e i ai se aafiaga le lelei i fauna ma la'au. O fa'asoa i'a i Laos, Taialani, Cambodia ma Viatename o lo'o pagatia i nei galuega. Mo se faʻataʻitaʻiga, na fuafua e le tusitala i tafatafa o le Theun Hinboum Dam i Central Laos, ina ua maeʻa lenei faʻataʻitaʻi i le 1998, na faʻaititia le fagota i le 70% o le voluma e manaʻomia mo le fausiaina o lenei galuega faatufugaga….

O lenei galuega, i loʻu manatu maualalo, e sili atu nai lo le averesi taiala malaga. Le Mekong o se tala e matua'i fa'amauina lelei, ae sili atu i mea uma, o se tala fa'amalosi. Na e mateina: o se mea e tatau ona ou le maua ai mea sili ...

Mo i latou pe a uma ona faitau Le Mekong Sa mafai lava ona ou fiaai mo le aoaoina Auala Vaitafe i Saina, fautuaina malosi se isi tusi na saunia e Osborne. O lenei galuega o loo faamatalaina ma le tigaina le taumafaiga lototoa a le au suʻesuʻe Farani e toʻalua o Doudart de Lagrée ma Francis Garnier; o le na tuua Saigon i le aso 5 o Iuni, 1866 ma le faʻamoemoe e mulimuli i le Mekong i Saina ma faʻapea ona suʻesuʻeina ma faʻafanua se auala e ui atu ai i le vaitafe o le Malo Tutotonu.

Le Mekong: Tuana'i vevesi, Lumana'i Le mautinoa   saunia e Milton Osborne, Grove Press, ISBN: 978 – 0802138026 Ivi malo $19,98

10 tali i le “Su'esu'ega tusi 'The Mekong – le mautonu i le lumana'i, le mautinoa le lumana'i'”

  1. l.maualalo tele fai mai i luga

    O le Mekong, o le laina ola mo le tele o atunuu, o se faʻapogai o feeseeseaiga faʻavaomalo aʻo faʻatautaia e Saina e ala i le fausiaina o 8 dams i totonu o lenei vaitafe!

    • Rob V. fai mai i luga

      I le gagana Thai o le แม่น้ำโขง (mâe:-náam-kǒong, leo pa'ū, leo maualuga, leo maualuga). mâe:-náam o se igoa mo vaitafe tetele. E tusa ai ma Wikipedia, o Kǒong o se faiga pi’opi’o a Saina, o lona uiga fo’i o le ‘vaitafe’. I le gagana Thai, o Kǒong foi o le alligator.

      faaleoga:
      https://www.thaipod101.com/learningcenter/reference/dictionary/แม่น้ำโขง

      • Tino Kuis fai mai i luga

        ์E mafai ona ou faaopoopo i ai se isi mea, lau pele Rob V.?

        Mae o lona uiga 'tina'. (o le igoa o le 'vai'). O le upu e tupu i le tele o igoa o nofoaga ma isi tuufaatasiga. Mae Sai i North Chiang Rai. Mae Thap o lona uiga o le 'ta'ita'i au'. O Mae i lenei tulaga o se faalupega 'a'oga, mamalu, pele', e fa'atusa ma Patele Drees ma Tina Teresa. Mae nam e le o lona uiga o le 'Tina o le Vai' ae na o le 'O le Vai Tele', o le 'Vitafe'.

  2. John fai mai i luga

    E masani lava ona ou fai atu o le vaitafe o le mekong, ma e malamalama tagata uma i le uiga o laʻu tala i se leo masani.

  3. Sander fai mai i luga

    Na ou faʻatauina lenei tusi e tali atu ai i se meli muamua ma na ou iloa e matua manaia. O se tulitatao, na ou faitau ai i le tusi 'Aso mulimuli o Mekong malosi' saunia e Brian Eyler, o se numera o tausaga e sili atu i le taimi nei. O le ulutala e foliga mai o se apocalyptic, ae o le tusi e mautinoa lava o loʻo faʻamamafaina ai vaega susulu. Ae sili atu i mea uma, o loʻo tuʻuina mai, i loʻu manatu faʻapitoa, se ata fetaui lelei o gaioiga uma i totonu o le vaitafe o Mekong ma o a ni aʻafiaga o lenei mea mo le tele o tagata o loʻo nonofo i lena eria.

  4. Ruud fai mai i luga

    Ou te masalo o loʻo sauni Saina mo le le lava o le vai mai le Hymalaya ma o loʻo faʻaputuina le tele o vai.
    O le Himalayan Ice Cap o loʻo liusuavai i se saoasaoa vave, ma a liusuavai, o Asia uma o le a avea ma konetineta fia inu.

    • Erik fai mai i luga

      Ioe, Ruud, ma ua uma ona e faitau i ai iinei.

      https://www.thailandblog.nl/achtergrond/de-smeltende-derde-pool-ook-thailand-voelt-de-pijn/

      O le pou lona tolu o loʻo faʻafefeteina ma o le tuʻuina atu o vai inu e mafai ona faʻaitiitia tele. Ae fa'apea fo'i le vai mo le fa'asusuina. O i'uga e mafai ona ta'ita'i atu ai le tafeaga a tagata sulufa'i e le'i tupu muamua.

    • Ger Korata fai mai i luga

      Va'ai i le uiga o le vaitafe ia Taialani; ia o se vaitafe e tafe ai le vai, ou te lei vaai lava i ni pamu i soo se mea ou te vaai atu ai i tagata o ave vai mai le vaitafe, ae ou te vaai atu i vaitafe ma vaitafe e tafe mai ai. E le gata i lea, faatasi ai ma le vevela o le lalolagi o le a sili atu le timu ma Thailand o le a sili atu le vai. O le mea moni o le paʻu o le aisa i Himalayas o se faʻafitauli mo isi atunuʻu ae le o Thailand, vaʻai pe a maualalo le vai ona le toe aoga lea o le Mekong 'malosi'. Taialani e lava le vai mai timuga ma sei vagana ai fanua lata ane, e te le faʻalogoina se tasi o fai mai latou te le o toe vaʻai i vai. O lena galala e mautinoa lava e le faʻaaogaina i Taialani ma isi atunuʻu teropika lea e paʻu ai le tele o timuga ona, e pei ona taʻua, o loʻo i ai le tele o le vai ma o le Mekong e maua ai alavai.

      • Erik fai mai i luga

        Ger, sau e matamata i le lolovaia o le Mekong latalata i Nongkhai. O iina e mautinoa lava e te vaʻaia ai le faʻasusuina o pamu mai le vaitafe mo le eleele matutu na faia iina. Ioe, na'o le vaitau mugo, ioe.

        Ae mo alavai, e matua faigata lava, ma na o le faateleina, i le 100 ua fausia, o loʻo fausia ma fuafuaina vai i luga o le vaitafe ma ona fafaga fafaga. Faitau se mea e uiga i le Mekong Delta i le itu i saute o Viatename, ona o le faʻaitiitia o le sapalai o le vai Mekong, o le suasami e ulu atu i totonu o le delta ma le mafai ai ona totoina araisa ona o le araisa e manaʻo i vai fou i aʻa.

        Ua le toe avea le Mekong ma se vaitafe malosi. I le amataga o lenei seneturi, e masani lava ona tupu i masina o Iulai ma Aukuso na maualuga tele le Mekong i Nongkhai ma e tatau ona tapunia le lafoaia o le aai e puipuia ai le aai mai lologa. O le lelei o ia vai e le toe tupu ai...

  5. Ger Korata fai mai i luga

    Ioe, o le a le mamao e alu ai lena pamu, mo na'o fanua lata ane, e mautinoa lava e le mo le kilomita le mamao pe 10 km foi. O mea laiti uma ma e leai se taua. O le 2 tausaga talu ai, o se fuafuaga mai le 20 tausaga talu ai na faʻaumatia, ae o lea ua foliga mai o le tafe o le vai ua matua itiiti lava e faʻataunuʻuina ai fuafuaga mo le faʻafefe. Ua tuai tele ona o Saina ma Laos o loʻo pulea le sapalai o le vai ma o lea ua le lava e amata ai galuega faʻasusu tetele i vai mai le Mekong.
    Va'ai i se tala mai le Bangkok Post e uiga i se fuafuaga tele ae tuai (ona o dams):
    https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1709335/govt-revives-old-plan-to-irrigate-isan


Tuua se faamatalaga

Thailandblog.nl fa'aoga kuki

O la matou upega tafa'ilagi e sili ona aoga ona o kuki. O le auala lea e mafai ai ona matou manatua au faʻatulagaga, faia oe o se ofo patino ma e fesoasoani ia i matou e faʻaleleia le tulaga lelei o le upega tafaʻilagi. faitau atili

Ioe, ou te manaʻo i se upega tafaʻilagi lelei