O le nuu muamua Dutch i Taialani
O Netherlands e iai se feso'ota'iga fa'asolopito ma Taialani, lea na amata muamua i fefa'ataua'iga i le va o le Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) ma Siam.
O lenei kamupani fefaʻatauaʻiga a Dutch sa i ai se faʻailoga fefaʻatauaʻiga i Ayutthaya, lea na faʻatūina i le amataga o le 1600s ma tumau ai iina seia oʻo i le osofaʻiga a Burmese i le 1767. O le fefaʻatauaʻiga na taua tele i le VOC o se vaega o isi ana gaioiga Asia ma le tele o tagata Dutch na aumai e faʻatautaia le fefaʻatauaʻiga i le itu saʻo.
Fa'atauoloa Dutch i Ayutthaya
E manaia le iloa pe faʻapefea le olaga i aso uma o Dutch ma pe faʻafefea ona latou amio agaʻi i tagata Siamese lautele ma agai i le faamasinoga o Ayutthaya aemaise lava. A Fa'a Thai tamaitai Dr. Bhawan Ruangsilp, lea ua avea nei ma polofesa i le Iunivesite o Chalulongkorn, sa tuuto atu i ai se suesuega i tausaga ua mavae ma tusia ai se tusi e uiga i ai, ua faaulutalaina "Dutch traders in Ayutthaya" Dr. Na su'esu'e Bhawan i tala fa'asolopito i Tübingen, Siamani mo le tele o tausaga ma talu ai sa i ai pea o ia i le eria, na ia a'oga mulimuli ai i le Dutch i le Iunivesite o Leiden. Na tuuina atu ia te ia se faailoga faafomai mamalu mo ana suesuega o lena talafaasolopito i Ayutthaya.
Suesue i Leiden
O le suʻesuʻeina i Leiden e mautinoa lava e leʻi faigofie. Muamua aʻoaʻo le gagana ona aʻoaʻo ai lea o le Old Dutch, lea na tusia ai tala o le VOC. O nei tala fa'asolopito e fa'atatau i le mea ua ta'ua o le "aso resitala", lea na fa'amauina e le ta'ita'i o le VOC i Ayutthaya galuega uma e uiga i fefa'ataua'iga ma va'aiga fa'alemalo ma le fa'amasinoga Siamese. O nei pepa na auina atu i le pulega sinia o le VOC i Batavia (lea ua taʻua nei o Jakarta) ma o lea ua puipuia lelei.
O se punavai lelei o le malamalama e uiga i le talafaasolopito o Siamese o lena vaitau, ona o le tele o pepa, tala, ma isi mea na leiloloa i le taimi o le tautoulu o Ayutthaya. E lē gata i lea, o se maatulimanu matagofie mo pepa na teuina lelei mai lena taimi, lea na masani ona faamaumauina ai le talafaasolopito i le pule a le tupu o loo nofotupu. Ma, e pei ona faamatalaina foi e Iosefa i lana tala, sa leai se oge o tupu i lena vaitaimi.
nuu Dutch
O tagata faatauʻoa Dutch ma isi tagata faigaluega Dutch o le VOC sa nonofo i se isi pitonuʻu i saute o Ayutthaya. I se tasi taimi, o le faitau aofaʻi o lenei itumalo na oʻo lava i le sili atu i le 1400 Dutchmen ma sa manaʻomia foi e le VOC ia tuusaunoaina i latou mai tulafono faʻalotoifale, i le tulaga o loʻo i ai. O uiga o lenei nuu i tagata Siamese masani sa matua leaga lava. I le taimi muamua, sa fia iloa ma fiafia tagata Holani, ae na faifai malie lava ona talanoa tauemu tagata e uiga i tagata Siamese e pei o ni pologa. Sa tau leai ni feso'ota'iga fa'aagafesootai, ma e le'i to'atele tagata Holani na fa'alavelave e a'oa'o le tautala i le gagana.
“Luk krueng” aiga
Sa i ai fesoʻotaʻiga ma tagata Siamese, ae ou te masalosalo pe mafai ona e taʻua lena faʻasalalauga. O le upu mulilua e lei faia lava ma o le talitane foi o se upu e le iloa. O ofisa o le faamasinoga maualuga, e aofia ai ma le tupu, sa i ai le tele o tamaiti ma tamaitai e aunoa ma le faaipoipo ia i latou ma atonu na mafaufau Dutch, o le a le mea e mafai ona latou faia, e mafai foi ona tatou faia. O le mea lea, o nai "mesties" (fanau mai toto fefiloi) na fananau mai ma i le tele o tulaga na faaipoipo ai foi le Dutch i lena tamaitai i le lotoifale ona tausia lea o le aiga atoa (e pei lava o le Farang i aso nei). Sa masani ona lelei le au mestizo; o la latou gagana e lua na mafai ai ona galulue fa'aliliu upu ma/po'o tagata faufautua.
I le faamasinoga
O le va o malo ma le faamasinoga a Siamese sa taua mo le lelei o fefaatauaiga. O tupu na sosoo ai sa le fiafia i na tagata mai Sisifo. O le Dutch e le o se lauiloa tele, sa manatu i latou o ni tagata pipii, e oo lava i le leaga, lea na faigata ai le faia o pisinisi. Na muamua alu ese le au Potukale, sosoo ai ma le Farani ma le Igilisi, ina ia tumau ai le Dutch. E te manatu o le a latou i ai i se tulaga lelei feutagaiga ma mafai ona fai pisinisi i tau sili atu, ae e leʻi tupu.
O tagata Holani sa fa'ama'a'a ma matua le mafai lava ma e masani ona tete'e atu i faiga pi'opi'o (i lena taimi). Sa fa'atautaia fefa'ataua'iga ma maua ai fo'i ni polofiti, ae o le fa'afiafiaga o le fai pisinisi o le tele o tagata Saina ma Moors (Muslim). O le Tupu o Narai o se tuusaunoaga. Sa fiafia tele o ia i Sisifo ma sa taulimaina o ia e le au faioloa a le VOC i le tele o meaalofa, e pei o maa Italia ma mea faufale, tusi Dutch ma uati, ostriches mai le Cape of Good Hope, ma isi.
Le pa'u o Ayutthaya
O le vaitaimi o le VOC i Siam e iloga i le tele o soloaiga o le nofoalii, lea e masani ona o faatasi ma le faamamaina ma le tele o le toto masaa. E tele aʻoaʻoga ua atiaʻe e uiga i le pa'ū mulimuli ane o Ayutthaya, o le VOC na tuʻuaʻia le faʻaleagaina o faiga piʻopiʻo, o le ita i totonu ma le lotoleaga, o togafiti i totonu o le faamasinoga, o se taunuuga o faiga faʻapolokiki i fafo atu o faitotoʻa na le amanaiaina. Ina ua tele le manaʻoga, sa na o le 15.000 o fitafita sa mafai ona aoina e Siam, ma faigofie ai i tagata Burma ona ave le aai o Ayutthaya.
Mulimuli
O le suʻesuʻega a dr. E sili atu le mamao o Bahwan nai lo le mea na mafai ona ou faamatalaina. O suʻesuʻega lautele o suʻesuʻega talu ai na faia e tagata atamamai Thai, o le suʻeina o tala tuai a le VOC ma le faʻamatalaina o pepa Thai o loʻo i ai nei o se vaega o le suʻesuʻega tele, lea na ia faʻaalia i se tusi. O lenei tala ua na o se lagona o le olaga i aso taitasi o le uluai nuu Dutch i le "laueleele o ataata".
Pele Gringo,
Manaia le toe va'ai atu i tala fa'asolopito.
Leaga e toe fo'i fa'atasi ma sina fa'aituau.
O le fa'amatalaina o tusitusiga fa'asolopito e fai si mata'utia. I se tulaga lautele, o le faamasinoina o mea na tutupu ma uiga ua tuanai ma le malamalama o aso nei e le saʻo ma e le faʻaalia ai le mamao o le mafaufau.
O nai fa'amatalaga;
O le malamalama i le gagana ma le amio mama e taua tele mo fefaʻatauaʻiga, o tagata maualuluga e pei o Schouten ma van der Velde na tautala ma tusia(!) Siamese ma faia se suʻesuʻega faʻaeteete i sosaiete Siamese.
Mo se faʻataʻitaʻiga, o le faʻaeteete amio a le taʻitaʻi i le taimi e taʻua o le "picnic incident" i le 1636, e mafai ona tupu naʻo le malamalama tele i amioga ma aganuʻu.
E moni lava sa i ai ni feso'ota'iga lelei ma le felagolagoma'i, sa saunia fo'i le VOC e fesoasoani i le tupu i le fa'afitafita e faasaga i ta'ita'i o Pattani. (Na sese ona o ituaiga uma o le faatamala o fitafita Siamese.)
O fefa'ataua'iga a le VOC e masani ona fa'aoso ai le lotoleaga o isi malo, ma e mata'ina fo'i le talia o lenei fa'ailoga fa'aituau e sa'o, e o'o lava i tagata Holani.
E aunoa ma le faʻateʻaina mai le galuega mamafa a Dr. Bhawan Ruangsilp, ou te talitonu o le ata o loʻo faʻamatala atu i luga e manaʻomia le fetuunaiga.
@Dick, faafetai mo lau tali. Ioe, tala fa'asolopito Thai, e pei lava o tala fa'asolopito a Dutch, e manaia i taimi uma. Ou te fiafia e faitau e uiga i ai ma luga o lenei blog nisi tala e uiga ia Siam i le taimi ua tuanaʻi o le a aliali mai.
E le o aʻu o se tusitala faʻasolopito poʻo se mea faapena, naʻo se tagata faipisinisi litaea. E mautinoa lava o le a ou le finau ma oe e uiga i le tomai o le faʻamatalaina o tusitusiga anamua a Dr. Bhawan. Na ou tusia le tala e uiga i le nuu o Dutch ma tuu ese ma le loto i ai ituaiga uma o mataupu faaupufai. Sa ou popole i se ata o le nuu lava ia e faatatau i le Siamese. O Dr Bhawan na faʻapipiʻiina na suiga faʻapolokiki ma nofoalii i lana tusi, ae na avea ma mea faigata mo aʻu.
O nisi fa'amatalaga e uiga i lau fa'amatalaga:
• I la'u tusitusiga o le upu 'tele' ua aveesea i se mea, ae e uiga i le gagana sa tatau ona ta'ua: “e le toatele tagata Dutch na taumafai e aoao e tautala i le gagana”. E leai se tala, mo aʻu, ua lava tagata Dutch, e aofia ai le pulega, na iloa le gagana pe a fefaʻatauaʻi ma Siamese.
• Ua e mātauina o le malamalama i amioga e tāua mo fefaatauaʻiga. E sa'o, o le fa'asalaga muamua i lalo o le ulutala I le fa'amasinoga o lo'o fa'ailoa mai ai fo'i. Atonu e le o manino, ae o le uiga o la’u tala, o le au faioloa a le VOC na latou faia mea uma latou te mafaia ina ia latou iloa ai amioga ma tu a le faamasinoga, ina ia faigofie ai fefaatauaiga. O le mea moni e tatau ona e iloa tu ma aga a lau paaga fefaʻatauaʻiga e faʻaaoga pea e oʻo mai i le aso. I le avea ai ma se tagata fai pisinisi e mafai ona ou taʻuina atu ia te oe le tele o mea e uiga i lena mea.
E le gata i lea, ia manatua o Dr. Na suʻesuʻe e Bhawan pepa mai le VOC, lea na auina atu i le taʻitaʻi i Jakarta. E masani ona ia sii maia mai tusitusiga ma e mafai, e oo lava i se mea e foliga mai, o le faauigaina o nisi mea na tutupu e ese le faaupuga nai lo le lipoti aloaia. I se isi faaupuga, ma o loʻo faʻaaoga pea: o le a le tele o taimi e te le taumafai ai e malamalama i le tagata faʻatau, ia faʻafiafiaina o ia ina ia e maua le mea e te manaʻo e fai ma pe ae faʻafeiloaʻi ia te ia, e te liliu ma mafaufau: "O le a le ... o lena!
Dick, na ou faaiuina le tala i le faapea atu ua na o loʻu lagona o le nuu tele o tagata Dutch i Ayutthaya. O lau aia tatau e valaʻau ai Dr. Bhawan o soʻo se faʻaituau, ae ou te fautua atu ia te oe e faitau muamua le tusi a ia, lea na ia maua ai lona PhD i Leiden. O lo'o fa'atau pea!.
Pele Gringo,
Faafetai mo lau tali ma le fautuaga.
O le fiafia i tala faasolopito e fesoasoani tatou te malamalama atili ai i mataupu faaonaponei.
E le o loʻu faamoemoe Dr. Bhawan, ou te iloa lelei le lavelave o lenei galuega. Ma ou te faʻaaloalo atoatoa i ana suʻesuʻega faʻamalosi e faigata ona maua faʻamatalaga faʻasolopito o nai tagata Europa laiti.
Ua faigata ona tatou vaai faalemafaufau pe na faapefea ona ola ma mafaufau o tatou matua matutua, ae le gata i lea o lo tatou aiga mai le seneturi sefulufitu. O le averesi tagata i luga o le vaa (i luma o le pou) ua uma ona maua se avanoa maualuga e le toe foi mai ai mai Asia. Ona o le le lava o tagata faigaluega, e toatele Scandinavians, Siamani ma isi Europa na folau faatasi ma i latou. E iloa i Sasaʻe, o le Igilisi ma le Dutch (naʻo tagata faigaluega i luma o le pou) faigofie ona suia vaʻa pe a talafeagai. Vaai faalemafaufau i faafitauli tau gagana e ese mai ia i le atunuu talimalo.
O maʻi ma le oti sa avea ma aumea i aso uma, aemaise lava mo tagata maualalo o ē na iʻu i tuugamau e leai ni igoa. Mafaufau mo se faʻataʻitaʻiga o maʻa tuugamau (naʻo mo tulaga maualuluga) i le lotu Dutch i Malacca ma vaʻai i aso mo latou pupuu.
ola.
I le mafaufauina o Siam o se parataiso, i le seneturi sefulufitu e mautinoa lava e mamao mai le mea moni.
O le mea lea e faalavelave ai ia te au i nisi o taimi (e ese mai i lenei mataupu) le faigofie o nisi, fafaga lelei ma saunia i soʻo se faʻamafanafanaga, ua saunia i la latou faʻamasinoga ma le leai o se malamalama i le taimi ua tuanaʻi. Pe sili atu le leaga, o le tamatamailima PC pedantic mai le nofoa faigofie agai atu i tuaa. E taugofie ma e fai lava si pala’ai.
A aunoa ma le fa'amanino, e tatau ona tatou fa'ai'u o le faiga fa'apolokiki ma fa'aleaganu'u o Asia i aso nei e tele lava ina le mafaufauina e aunoa ma se fa'aa'afiaga a Dutch.
O le tele o mafuaaga e mataala ai ma faaeteete i faaiuga.
Ia manuia le Aso Sa.
@Dirk, ou te ioe atoatoa ia te oe.
E na ona ou toe faaopoopo atu, e tele lo'u faaaloalo i le VOC, e moni lava sa taua tele mo le atinae i nisi o atunuu.
Ia manuia foi le Aso Sa ia te oe!
'A aunoa ma le taupulepulega, e tatau ona tatou fa'ai'uga o faiga fa'apolokiki ma tu ma aga a Asia i aso nei e tele lava ina le mafaufauina pe a aunoa ma se fa'aa'afiaga a Holani,' o lau tala lea, ae e mafai ona e tu'uina atu ni fa'amaoniga mautinoa?
Ma tali atu foi ia Gringo, ou te manatu e talafeagai foi le toe manatua o le tele o le nofo pologa, mativa, oge, taua, sauaga ma e oo lava i le fasioti tagata ua mafua ai le VOC ma lana autau i le faitau aofaʻi o tagata i totonu o Dutch East Indies.
O le isi faʻaopoopoga: o le pule muamua o le VOC i Ayuttaya o se tasi o loʻu nuu, o Jeremias van Vliet. Na ia faaiʻuina sea faaipoipoga totogi ma se tagata faʻatau Thai ma na maua ai se tupe maua mo ia mea uma. E toalua foi le la fanau. Ina ua tuua e Van Vliet Siam, sa ia manao e tuua lona toalua ae ave lana fanau ma ia. Na taofia le tupu. Sa tatau ona alu ese Van Vliet na o ia ma mafatia i lona olaga atoa mai le maliliu o lana fanau.
Oi ioe, lena nuu. O Schiedam lena.
Maʻeu se faʻamatalaga manaia, faʻapea foʻi ma tali faʻamaonia i ai!
E tusa ai ma le faalauiloaina o Dr. Bhawan (Ruangsilp). O se faailoga faafomai mamalu lava ia e tauamiotonuina i taimi uma.
Ou te le masani i le lalolagi faaleaoaoga. O le va'aiga a le tagata lava ia e le sili atu nai lo le fa'amoemoe e tatau ona fa'aalia e le galuega i le mea muamua. E fai ma fa'amaoniga, o le mea moni o lo'o ia a'oa'oina se gagana 'matua' uiga ese, ina ia mafai ai ona iloa tulaga sa'o. E tatau ona maitauina - malamalama i ai - o tusitusiga Dutch na suʻesuʻeina o ni manatu o le aufaioloa VOC lava ia. O lana galuega la o se lipoti faʻamoemoe i se mataupu faʻapitoa?
O lea, fa'afetai mo nei mea'ai uma, alu loa i Googling po'o fea e oka ai lana su'esu'ega. Ma isi suafa na lisiina e Dick. Fa'afetai fo'i @ Thailandblog mo lenei fa'aoso, aua le fiu mo nai vaiaso muamua, lol. I le ala, o se mea e ese mai i le taumafai e suʻe ma bloggers lea e mafai ona maua ai i Thailand Heavy van Nelle, e mautinoa lava na faʻatulagaina e le VOC le mea sili atu i lena taimi :~)
Na ou fiafia e faitau i ai, e manaia le mea na tupu i lena taimi,
E mafai foi ona okaina le tusi ile Dutch?
Manaia faamatalaga. O le isi lea feso'ota'iga i le tala fa'asolopito o Ayutthaya ma se fasi VOC i totonu
http://www.chiangmai-chiangrai.com/glory-of-ayutthaya.html
Ou te nofo i Ayutthaya ma asiasi i le maketi vai i se tasi taimi.
Sa i ai se tamai potu i le ala sa i ai ni atavali o vaa ma le fuʻa Holani ma nisi o tupe tuai a le VOC. Manaia le vaai ma ofo..
O le mea e malie ai na faatoilaloina e Burmese Ayutthaya. E masani ona fai mai Taialani (e pei foi o Siam?) E leʻi iloa lava pulega mai fafo. O le a le umi na tumau ai le pulega a Burmese, ma na oʻo atu i tua atu o Ayutthaya? O fea e mafai ona ou maua ai lenei faʻamatalaga? Ou te masalo e le o iai i le tusi a Dr Bahwan.