Seagipsys i Taialani

Saunia e Gringo
Geplaatst i totonu aganuu
pine: ,
Iulai 23 2023

mariakraynova / Shutterstock.com

Thailand ei ai le tele o ituaiga tagata, lea e matua lauiloa ai ituaiga o mauga i Matu. I le itu i saute, o seagipsy o se vaega toʻaitiiti e le amanaiaina.

Ou te fai atu "seagipsy's" ma le faamoemoe, aua e sili atu le alofa ia te aʻu nai lo le faaliliuga o sea gypsies. Thailand e tolu vaega autu o seagipsy: le Moken, le Urak Lawai ma le Mokler. I Thais, o nei tagata ua lauiloa o "Chao Lay" (tagata o le sami), o se faamalu mo ituaiga e nonofo i luga o le sami ma o latou gafa e vavalalata vavalalata i le sami.

ipu

O loʻo i ai se vaega e tusa ma le 2.000 i le 3.000 tagata o loʻo nonofo i le talafatai o Thailand, Myanmar ma Malaysia i tafatafa o Surin Islands (se paka a le atunuʻu). Ua ta'ua i latou o le Moken, e tautatala i la latou lava gagana, e le'i mafai e le au atamamai ona iloa po o fea na sau ai le Moken. E talitonuina o i latou ia o tagata muamua na nonofo i le talafatai i le Sami Andaman. O a latou aganuu o le gataifale atonu na aumaia i latou mai Saina i saute i Malaysia i le silia ma le 4.000 tausaga talu ai, lea na iu ai ina vaeluaina vaega i le faaiuga o le 17th seneturi, ae le o iloa tonu le talafaasolopito o lo latou i ai.

O le au Moken e nonofo solo ma i le sami ma o le mea moni o i latou o ni faifaiva lelei; latou te iloa le sami o loo siomia ai i latou e leai se isi. ‘Āfai e mana‘o se tagata i se i‘a mo le taeao, e alu i le sami ma le tao ma e le‘i umi ae maua se ‘aiga o i‘a. O suʻesuʻega ua faʻaalia e mafai e Moken ona vaʻai faalua i lalo o le vai faʻatusatusa i, mo se faʻataʻitaʻiga, Europa. Ua fa'ailoa mai fo'i e mafai ona latou maulu i le loloto e o'o i le 25 mita e aunoa ma ni mea e fa'aulu ai.

O le fa'amata'u tele i la latou aganu'u o lo'o manana'o le aufaipisinisi tuma'oti ma tagata fa'atauva'a e fa'atupuina atili nofoaga o lo'o nonofo ai le au Moken. Mo le taimi nei, o lena "osofaʻiga" ua taofia ma e mafai ona latou faʻaauauina o latou olaga e aunoa ma le popole. O le popole e le o se uiga Moken, e le o iai i a latou upu.

O le a le lelei o le iloa e le au Moken i uiga ma tuinanau o le sami o loo atagia mai ia Tesema 26, 2004. O se numera o tagata matutua mai le ituaiga o Moken i luga o se motu i le Surin Islands Marine National Park i fafo atu o le talafatai o le itumalo o Phang-Nga na matauina le o galu i le sami e le masani ma o gaioiga e tutupu i se auala e le masani ai. Latou te lagaina le faailo ma sulufaʻi tagata i totonu o le pito i luga. A latou toe foi mai, o le nuu ua matua tafiesea e La Boon – e pei ona ta’ua e Moken o le galulolo – lea na faatama’ia ai lea nofoaga.

O o latou vaa ma fale i luga o pou e leai se mea e na o se faupuega o fafie ma otaota. Ae a o faavauvau Thailand i le silia ma le 5.000 tagata na aafia, ae ua faasaoina le nuu o Moken, faafetai i le silafia e le au matutua o le sami.

Ua toe fausia e le au Moken lo latou nuu, e faaaoga ai le ofe ma laulaau e fai ma "poloka fau" autu. E le o se nofoaga e tasi, ae sili atu i uta i le mea e saogalemu ai. Afai e tasi le atugaluga o le au Moken, o le misia lea o lo latou siosiomaga masani i luga o le sami mai lo latou nuu fou. Ua faateleina le aafiaga o le lalolagi i fafo. Ua faasā e le pulega a Thai le fagota o nisi ituaiga o iʻa, e pei o le kukama ma nisi o figota, ua le maua ai e le Moken se alagatupe tāua. O nisi o i latou ua leva ona tuua le nuu fagota ae galulue o ni taiala maulu mo turisi po o le avea foi ma tagata ao lapisi.

O le Moken e iai se olaga lautele. E eseese ituaiga, ae tutusa tagata uma. E mafai e se tagata o le ituaiga ona siitia mai le tasi ituaiga i le isi e aunoa ma le faʻaleagaina o lona olaga. O le mea lea latou te le faatofa atu ai, ona o upu e pei o le “talofa” ma le “tofa” e le maua i la latou gagana. O le upu “o afea” e le o iloa foi, ona e leai se manatu o le au Mokeni i le taimi e ese mai i le ao ma le po – o lea latou te le iloa ai le faanatinati.

O le mea moni mata'ina o le sasaaina o le laumei e latalata i le ave o se ava. O le laumei o le sami ua manatu e paia e Moken ma atonu e vaai foi le Moken i se tamaitai o se tagata paia.

I tulaga tau lotu, e talitonu le au Moken i le animism - o le aoaoga faavae o agaga. I sosaiete e ola i le natura ma le tulituliloaina, e masani ona tutusa le tagata ma le natura ma o lea e le sili atu ai. O le fa'aaloalo i le natura ma mea uma o lo'o siomia ai e taua, o tu ma aga e taua mo le ola. Faatasi ai ma lenei mea latou te manumalo ai i agaga, e saunia meaʻai, fale ma fualaʻau ma i le taimi lava e tasi e tetee atu ai agaga leaga.

Mokler

O le Mokler o se vaega o seagipsy poʻo "Chao Lay" o loʻo maua le itiiti ifo o le gauai mai le aufaasālalau ma tagata lautele. E mafua ona o latou nuu o loʻo tu i nofoaga e toʻaitiiti pe leai foi ni turisi e omai. O le Urak Lawoi ma le Moken o loʻo taʻua pea lava pea, aua latou te nonofo i totonu poʻo latalata i nofoaga taʻutaʻua turisi e pei o Phuket, Lanta ma Lipeh motu (le Urak Lawai) ma le motu Surin (le Moken).

O le Mokler o loʻo taʻua o se vaega laʻititi o le "Chao Lay" poʻo le "Thai Mai" (New Thais), o loʻo ola masani ma ua maua foi le sitiseni Thai. O fanau a Mokler e auai i se aoga i le lotoifale ma maua aoaoga i le gagana Thai. O le toʻatele o i latou e lē tautatala i le gagana Mokler, e ui lava e malamalama i ai pe a talanoa i o latou mātua po o mātua o mātua.

O le tele o nu'u Mokler e mafai ona maua i le itumalo o Phang-Nga i le talafatai i sisifo o Thailand. Ua salalau i latou i Khuraburi, Takuapa ma le itumalo o Thaimuang. O le tele o Mokler o le mea moni ua leva ona faufale, ona o latou nuu e le o tu i gataifale ae i uta. E masani ona latou manatu ia i latou lava o ni faiga fa'ato'aga; latou te galulue i le pa’u po’o le niu po’o le fa’afaigaluegaina o ni tagata faigaluega mo isi galuega eseese. O lo'o iai lava nai nu'u tu matafaga, o lo'o avea pea le sami ma alagatupe mo le Mokler.

E ui ina manatu le toʻatele o Mokler o le lotu Puta o la latou tapuaʻiga, ae o loo tāua pea o latou talitonuga faa-animu. O tausaga taʻitasi ia Fepuari/Mati, e faamanatu ai e le Mokler se tausamiga o taulaga mo lo latou taʻitaʻi lauiloa o Ta Pho Sam Phan.

Urak Lawoi

O lenei vaega o seagipsy e nonofo faataamilo i atumotu ma eria gataifale o le Sami Andaman. O latou nu'u e mafai ona maua i Phang-nga, Phuket, Krabi ma Satun.

O le Urak Lawoi e iai foi a latou lava gagana ma tu ma aga. I se tulaga lautele, o Urak Lawoi e taʻua o Chao Lay, Chao Nam poʻo Thai Mai. O i latou lava latou te maua Chao Nam o se upu taufaaleaga, aua o le "Nam" o lona uiga foi o le sua i la latou gagana. Latou te fiafia ia Thai Mai, lea latou te manaʻo e faʻaalia i latou lava o se vaega taua o le setete Thai.

E i ai se tala e uiga i le Urak Lawoi i luga o le motu o Adang. I aso ua leva, na auina atu ai e le Atua Nabeeno i le motu e faalaeiau tagata e tapuaʻi i le Atua. Na teena e tuaa o Urak Lawoi, ona tuu lea e le Atua se fetuu ia i latou. Ona alu ai lea o le Urak Lawoi mo Gunung Jerai, lea e sosola ai nisi i le vaomatua ma liliu atu i manu feʻai, manuki ma squirrels. O isi na o atu i le sami o ni tagata aumau i se vaa e igoa ia Jukok. O Gunung Jerai e tumau pea o se nofoaga paia mo le Urak Lawoi ma faalua i le tausaga e faia ai se sauniga, i le faaiuga o le vaa teuteu e faʻalauiloa, lea - Urak Lawoi manatu - ulu mo le uluai nofoaga e latalata i Gunung Jerai.

O le Urak Lawoi e naʻo se faʻalapotopotoga laʻititi, lea e fesoʻotaʻi tele le tasi i le isi. E masani ona nonofo i tama'i fale 'ofe e fau i luga o pou, o le pito i luma e fa'asaga i le sami. O fale e masani ona fausia i le lagolago a aiga ma tuaoi.

O le olaga i aso uma o le Urak Lawoi e faigofie. I le taeao e o ai tamaloloa e fagogota, a o fafine e fai galuega a le fale ma faatalitali mo a latou tane e toe foi mai i le aoauli. O le i’a ua maua e fa’aaoga e lona lava aiga ma/po’o aiga, ae o le isi vaega o lo’o fa’atau atu i le aufaioloa. O le aoauli e malolo ai tamaitai ae toe faatulaga e tamaloloa a latou mea fagota.

E suia lava le olaga, aua o faigafaiva e tau le oo i se tulaga e ola ai, ma e toatele alii e faigaluega i se isi nofoaga e maua ai se totogi lelei.

E ese mai i le sami, o araisa o le meaai autu mo le Urak Lawoi. Latou te 'ai i meaʻai Thai i Saute, lea o le popo o se mea taua. O le Urak Lawoi e masani ona 'ai pe a latou fiaaai, o lea e leai se taumafataga faatulagaina i se taimi patino.

I aso ua leva, na talitonu le au Urak Lawoi o agaga leaga o le mafuaaga o maʻi. Sa i ai sa latou foma'i i le lotoifale (to ie), na ia tauina le faama'i e ala i le vavalo poo le faaaogaina o le vai paia. O le "maw" o se auala patino e fesoʻotaʻi i le va o Urak Lawoi ma agaga. O le "maw" e filifilia mai se toeaina o le ituaiga, o ia foi na te aoaoina tamaiti i faamalologa faaleagaga masani. O aso nei latou te faʻaaogaina fomaʻi ma falemaʻi.

O le ala o le olaga o le Urak Lawoi o loʻo faasolosolo malie ona tuʻufaʻatasia i aganuʻu Thai. Latou te le toe mafai ona tutoʻatasi ma o lea ua faʻateleina ai le faʻalagolago i isi (Thai) mo galuega ma tupe maua.

10 Tali i “Seagipsys i Taialani”

  1. Tino Kuis fai mai i luga

    O se isi tala lelei e uiga i nei tagata:

    https://aeon.co/essays/do-thailand-s-sea-gypsies-need-saving-from-our-way-of-life

    "I le itu i saute, o seagipsys o se vaega toʻaitiiti e le amanaiaina," o lau tala lea.

    Ua matua le amanaiaina i latou. O latou fanua o lo'o ave'esea e kamupani o lo'o manana'o e fau ni fale-fa'afiafia ma isi mea. Na iʻu ai i vevesi. Va'ai:

    https://www.hrw.org/news/2016/02/13/thailand-investigate-attack-sea-gypsies

    • gringo fai mai i luga

      O le tala muamua na aliali mai i luga o le blog i le 2012.

      E tele mea ua tupu i le seagipsy i se uiga le lelei, o lea
      "se vaega toaitiiti ua le amanaiaina" ua avea nei ma se faamatalaga faatauvaa.

      E manino lava o loʻo matua tuulafoaʻia ma faʻaleagaina i latou
      tagata fa'atino galuega ma isi otaota e fa'atatau i tino oti.

  2. Khan Klahan fai mai i luga

    Manaia tala!! E mautinoa lava e faigata le lalolagi pe a oo i tupe!!!

  3. Eric fai mai i luga

    O nisi faʻamatalaga faaopoopo mai le Urak - Lawoi i Koh Lipe

    Sa ma faaaluina ma loʻu toalua le tele o tausaga (talu mai le 1997) i lenei motu matagofie.

    https://www.researchgate.net/profile/Supin-Wongbusarakum/publication/281584589_Urak_Lawoi_of_the_Adang_Archipelago/links/5d30ce1d458515c11c3c4bb4/Urak-Lawoi-of-the-Adang-Archipelago.pdf?origin=publication_detail

  4. Sietse fai mai i luga

    Faafetai tele mo lenei faʻamatalaga auiliili e uiga i le seagipsy ma sa i ai iina i tausaga ua mavae. I luga o le motu o Koh Lanta. Fa'aalu se aso iina ma vala'aulia e alu e fagota ma mulimuli ane fa'alogologo ia latou musika lea o lo'o i ai pea la'u CD.

  5. Kees Botschuijver fai mai i luga

    Manaia le toe faitau i ai ina ua mavae le tele o tausaga. Sa ou faitau i ai i se taimi ua leva ona mavae lea, ina ua mavae le tele o le feoai solo, na iu ai ina maua se tusi e uiga i le Moken. Ou te le manatua le mea na ou maua ai, ae e leʻi tele ni faʻamatalaga e uiga i ai i lena taimi, o lea e lelei ai le gauai atu i se sosaiete faʻapitoa ma manaia.

  6. Walter EJ Fautuaga fai mai i luga

    O tusi mautinoa nei e uiga i le Moken, e aofia ai tala faʻasolopito, o latou tulaga ma le olaga i aso nei, o latou vaʻa, o latou olaga:

    https://www.whitelotusbooks.com/books/rings-of-coral-moken-folktales
    https://www.whitelotusbooks.com/books/moken-sea-gypsies-of-the-andaman-sea-post-war-chronicles
    https://www.whitelotusbooks.com/books/moken-boat-symbolic-technology-the
    https://www.whitelotusbooks.com/books/journey-through-the-mergui-archipelago-a

    O lenei suʻesuʻega sa faia e Jacques Ivanoff ma lona tama.

    E iai foi galuega i le gagana Falani e uiga i le Moken.

    • Eric Kuypers fai mai i luga

      Na ou faitau ma faaliliuina Sea-gypsies of Malaya i se tasi taimi, o se toe lolomiina o le tusi o le igoa lava e tasi i le 1922. ISBN 9789748496924. Na ou faatauina mai le DCO. Gagana Peretania. E uiga i le Moken.

  7. Eric Kuypers fai mai i luga

    Gringo, i la'u tusi ou te maua ai le upu ชาวเล , chaw-lee i le gagana Dutch. E talitutusa lava Lee ma le tha-lee o lona uiga o le 'sami'. E le gata i lea, ou te manatu o gypsy-gypsy-gypsy's ma gypsies ma ou te mafaufau po o le a le sipelaga sa'o… Fai mai Van Dale o le gypsy ma le gypsy.

  8. Eric Kuypers fai mai i luga

    Mo e alolofa, musika mai le Moken. (Fa'aeteete, o le leo e sili ona maualuga ...)

    https://archive.org/details/Moken


Tuua se faamatalaga

Thailandblog.nl fa'aoga kuki

O la matou upega tafa'ilagi e sili ona aoga ona o kuki. O le auala lea e mafai ai ona matou manatua au faʻatulagaga, faia oe o se ofo patino ma e fesoasoani ia i matou e faʻaleleia le tulaga lelei o le upega tafaʻilagi. faitau atili

Ioe, ou te manaʻo i se upega tafaʻilagi lelei