Ancient Siam မှပုံပြင်များ (အပိုင်း ၃၊ ပိတ်ခြင်း)

နိုင်ငံခြားသားတွေက အရင်တုန်းက Siam ကို ဘယ်လိုမြင်လဲ။ Andrew Freeman (1932) - 'ဒီလူတွေက သူ့ဘာသာသူ အုပ်ချုပ်နိုင်စွမ်း မရှိတော့ဘူး။ သူတို့ ဘယ်လိုအရာတွေကို လုပ်ကြသလဲ စောင့်ကြည့်ပါ။ လူဖြူက သူ့အတွက်လုပ်ပေးတာကို အရှေ့တိုင်းက ဘယ်တော့မှ တန်ဖိုးထားမှာမဟုတ်ဘူး။' Tino Kuis မှ ဘာသာပြန်သော ဆယ့်ခြောက်ပုဒ်ဆက်တိုက်။

ဤဝတ္ထုတိုများသည် 'ရှေးဟောင်းဗန်ကောက်ပုံပြင်များ၊ ဆင်ဖြူရှင်ပြည်မှ ကြွယ်ဝသောပုံပြင်များ' ဟူသော စာအုပ်ငယ်မှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့ကို အချိန်၊ နေရာ၊ နှင့် ဘာသာရပ်အလိုက် ကျပန်းအစီအစဥ်ဖြင့် ဖော်ပြထားပါသည်။ ဒီအတိုင်းပဲထားခဲ့တယ်။ ဇာတ်လမ်းတစ်ခုစီ၏ အရင်းအမြစ်ကို ဖော်ပြသော်လည်း လူနှင့် တစ်နှစ်ကိုသာ ဖော်ပြထားပါသည်။

George B. Bacon၊ ၁၈၉၂

Siamese ကလေးများသည် ကျွန်ုပ်သိသော ဆွဲဆောင်မှုအရှိဆုံး အရာများဖြစ်သည်။ အစကတည်းက သူတို့က ကျွန်တော့်ကို စွဲလန်းနေကြပေမယ့် တစ်နေ့မှာတော့ သူတို့အဖေနဲ့အမေတွေလို ရုပ်ဆိုးလာပြီး အဲဒါက တစ်ခုခုပြောနေမှာကို စိတ်မကောင်းဖြစ်မိတယ်။

Ernest Young၊ 1898

တစ်ခုတည်းသော အမှန်တကယ် ကုန်းတွင်းခရိုင်သည် Samphaeng ဟုလူသိများသော ရှည်လျားကျဉ်းမြောင်းသောစျေးဆိုင်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ၂ ကီလိုမီတာခန့် ရှည်လျားပြီး အိန္ဒိယ၊ ယိုးဒယားနှင့် တရုတ်လူမျိုးများ ရောနှောနေထိုင်ကြသည်။

ရှည်လျားကျဉ်းမြောင်းသော စျေးသည် သူ့ကိုယ်ပိုင် ဆွဲဆောင်မှုရှိသည်။ ပြည်တွင်းထုတ်ကုန်အားလုံးသည် ဤနေရာတွင် အတူတကွ ရောက်ရှိလာကြပြီး လူအများအပြားသည် ၎င်းတို့၏ မူရင်းလက်ရာကို ဤနေရာတွင် အမြဲလေ့ကျင့်ကြသည်။ ပန်းထိမ်သမားများနှင့် ရက်ကန်းသမားများသည် ၎င်းတို့၏ အရောင်းအ၀ယ်ဖြင့် အလုပ်ရှုပ်နေကြပြီး ရွှေပန်းထိမ်သမားများသည် ချမ်းသာပြီး ကျောက်မျက်သမားများအတွက် ကျောက်တုံးများကို လက်ဝတ်ရတနာအဖြစ် သတ်မှတ်ရန်အတွက် သေတ္တာများနှင့် အလှဆင်မှုများ ပြုလုပ်ကြသည်။

Peep ရှိုးများ နှင့် လေဟာပြင် ဖျော်ဖြေတင်ဆက်မှုများသည် ပျင်းရိငြီးငွေ့ဖွယ်ကောင်းသော ပျားများ နှင့် မညီမညာ ကြမ်းတမ်းသော ခင်းထားသော လမ်းများပေါ်တွင် အချင်းချင်း တိုးဝှေ့နေပါသည်။ ညဉ့်နက်မှ ဈေးဆိုင်များပိတ်သော်လည်း လောင်းကစားတွင်းများ၊ ဘိန်းတွင်းများနှင့် ပြည့်တန်ဆာများ သည် အနိမ့်ဆုံးလူတန်းစားများ နှင့် ပြည့်နေပါသည်။

'Nirat Retch' တွင် Sunthorn Phu

(ကဗျာဆရာ၊ ၁၇၈၆-၁၈၅၅)၊

တူးမြောင်းငယ်ရှိ Bang Luang တွင် တရုတ်အများအပြားသည် ၎င်းတို့၏ဝက်များကို ရောင်းချကြသည်။ သူတို့မိန်းမတွေက နုပျိုဖြူဖွေး လှပပြီး ချမ်းသာတယ်။ လက်ထပ်ခွင့်တောင်းမယ့် ကျွန်မလို ထိုင်းအမျိုးသားတွေဟာ သံတိုင်နောက်ကွယ်မှာ ပိတ်လှောင်ခံထားရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မင်းမှာ ပိုက်ဆံရှိတယ်၊ ဒီတရုတ်တွေလိုပဲ အဲဒီအရက်ဆိုင်တွေ ပျောက်ကွယ်သွားလိမ့်မယ်။

Ernest Young၊ 1898

မျိုးရိုးအမည်နှင့် အိမ်နံပါတ်မရှိခြင်းသည် စာပို့သည့်အခါ ပြဿနာများစွာ ဖြစ်စေသည်။ စာအိတ်တစ်ခုသည် အောက်ပါအတိုင်း မကြာခဏ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် လိုအပ်သည်-

မစ္စတာလက်ထံသို့
သာမန်ကျောင်းမှာ ကျောင်းသား၊
မစ္စတာယိုင်၏သား၊ ရဲဘော်
တံတားနက်ခြေရင်းမှာ
Lotus ဘုရားကျောင်းနောက်မှာ
လမ်းသစ်၊ ဘန်ကောက်

Charles Buls၊ 1901

တရုတ်တွေက အရမ်းအော်ပြီး အလုပ်ကြိုးစားတယ်။ Siamese များသည် ငြိမ်သက်တိတ်ဆိတ်စွာ ဖြတ်သွားကြသည်။

Gustave Rolin-Jaequemyns ၏ ဒိုင်ယာရီ၊ ၁၈၉၃

(ချူလာလောင်ကွန်း ဘုရင်၏ ဘယ်လ်ဂျီယံ အကြံပေး။ ပြင်သစ် စစ်သင်္ဘော နှစ်စင်းသည် မဲခေါင်၊ ယခု လာအို နယ်မြေများ အပေါ် ပြင်သစ် ပိုင်နက် နယ်မြေများ အပေါ် ပြင်သစ် အခိုင်အမာ အခိုင်အမာ ရပ်တည် နိုင်စေရန် အတွက် ပြင်သစ် စစ်သင်္ဘော နှစ်စင်း သည် ချောင်ဖရားကို ဆူပူ စေခဲ့သည်။)

လူတိုင်း စိတ်ဓာတ်ကျနေပုံရသည်။ ဘုရင်ကြီးက ဘာဖြစ်လာမယ်ထင်လဲလို့ မေးတော့ Richelieu ( Siamese ရေတပ်ရဲ့ ဒိန်းမတ်တပ်မှူး) က ပြင်သစ်သင်္ဘောတွေကို နစ်မြုပ်ဖို့ Siamese သင်္ဘောနှစ်စင်းသုံးဖို့ အကြံပြုလိုက်ပါတယ်။

ဒီလို ခွဲစိတ်မှု အောင်မြင်ဖို့ အခွင့်အလမ်း ရှိလားလို့ မေးပါတယ်။ သူ့နှုတ်ခမ်းတွေကြားက ခိုင်လုံတဲ့အဖြေကို မရခဲ့ဘူး။ ဒါကြောင့် အောင်မြင်မှုကို အာမခံတယ်ဆိုရင်တောင် ထောက်ခံမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ဒီလုပ်ငန်းကို ဆန့်ကျင်ဖို့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် အကြံပြုခဲ့တယ်။

အကယ်၍ အောင်မြင်ပါက စစ်ပွဲကို ဆိုလိုပြီး မအောင်မြင်ပါက ဘန်ကောက်နှင့် နန်းတော်တို့ကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မည်ဖြစ်သည်။ ကျွန်တော့်အဖြေကတော့ မြို့ရဲ့အကျိုးစီးပွားအတွက် ရန်လိုမှုတွေကနေ ရှောင်ကြဉ်သင့်တယ်။

Emile Jittrand၊ 1905

ပြင်သစ်သည် ဗြိတိသျှတို့ထက် ဒေသခံများနှင့် ပိုမိုရောနှောသည်။ သူတို့ က နောက်ပိုင်းလောက် မဝေးဘူး။ အလှည့်အပြောင်း လျှို့ဝှက်ပြီး ဒေါသဖြစ်ခြင်းဖြင့် သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဒေသခံတွေရဲ့ မလေးစားမှုကို ဖြစ်စေပါတယ်။

James Anderson၊ ၁၆၂၀

(ဆရာဝန်၊ ဗြိတိသျှ အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ၏ စာရွက်စာတမ်းများ။)

လောင်းကစားသည် ထိုခေတ်က တစ်ခုတည်းသော အားနည်းချက်မဟုတ်ကြောင်း ကုမ္ပဏီ၏စာပေးစာမှ ထင်ရှားသည်။ ကုမ္ပဏီ၏အစေခံများထံမှစာများတွင် အရက်နာကျခြင်း၊ မရေမတွက်နိုင်သောရောဂါများ၊ အရက်မူးခြင်းနှင့် လူယုတ်မာများအကြောင်း ကိုးကားဖော်ပြထားသည်။

ကိုယ်ကျင့်တရားသည် ယနေ့ခေတ်ထက် နိမ့်ကျနေပေလိမ့်မည်။ သို့ရာတွင် ကျွန်ုပ်တို့သည် ဤအင်္ဂလိပ်လူမျိုးများအား ၎င်းတို့၏ ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးမှုနှင့် ၎င်းတို့၏ ပတ်ဝန်းကျင်နှင့် အလွန်ကွာခြားသည်ဟု သုံးသပ်ကာ ဤအင်္ဂလိပ်လူမျိုးများကို ပေါ့ပေါ့တန်တန် စီရင်ရမည်ဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းတို့သည် စုံစမ်းနှောင့်ယှက်မှုအသစ်များစွာနှင့် ကြုံတွေ့နေရပါသည်။

Andrew Freeman၊ 1932

'ဒီလမ်းကို ဆောက်တုန်းက ဆင်တွေနဲ့ တိုက်မိလို့ ရထားတွေ ညဘက် ပြေးတာ မဟုတ်ဘူး။'
“မင်း နောက်တာပါ” လို့ ပြောလိုက်တယ်။
အင်္ဂလိပ်က ထပ်လောင်းတယ်။
ဆင်များရှေ့မီးနှင့် နောက်မီးများ ၀တ်ဆင်ရန် ဥပဒေရှိသင့်သည်ဟု ၎င်းက ဆက်ပြောသည်။
'အရှင်ဘုရား၊ ငါတို့က Siam ကို ချုပ်ကိုင်ထားရင် ဘယ်လို ထိရောက်မှု ရှိတယ်ဆိုတာ သူတို့ကို သင်ပေးမယ်။ ဒီလူတွေက သူ့ဘာသာသူ အုပ်ချုပ်လို့ မရဘူး။”
'ဘာလို့မဖြစ်ရမလဲ?' ကျွန်တော်မေးသည်။
“ကောင်းပြီ၊ မင်းပတ်ဝန်းကျင်ကိုကြည့်။ သူတို့ ဘယ်လိုအရာတွေကို လုပ်ကြသလဲ စောင့်ကြည့်ပါ။ လူဖြူက သူ့အတွက် လုပ်ပေးခဲ့တာကို အရှေ့တိုင်းက ဘယ်တော့မှ တန်ဖိုးထားမှာ မဟုတ်ဘူး။ ငါတို့က ယိုးဒယားတွေလို ပြုမူရင် ငါတို့က ဘာဖြစ်သွားမလဲ။'

၁၉၁၅ ခုနှစ် ဆွီဒင်မင်းသားဝီလျံ၏ ကိုယ်ရေးအကျဉ်းမှ

(ရာမ ၆ ဘုရင် နန်းတက်ပြီးနောက်။)

နောက်တစ်နေ့၊ နောက်ဆုံးနှစ်တွင် ဘန်ကောက်သို့ ပင်ပန်းသော်လည်း အန္တရာယ်ကင်းစွာဖြင့် စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းသော အမဲလိုက်ပွဲများကို အမှတ်ရစရာများဖြင့် ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။ Ban Chee-wan မှ ကျွဲဦးချိုများသည် ယခုကျွန်ုပ်၏အမဲလိုက်ခြင်းဆုတံဆိပ်များထဲတွင် ဂုဏ်ယူစရာအကောင်းဆုံးနမူနာများထဲမှဖြစ်နေပြီဖြစ်သောကြောင့် ကျွန်ုပ်သိသလောက်၊ Leewenhaupt နှင့် ကျွန်ုပ်သည် ဤ Siamese တိရစ္ဆာန်မျိုးစိတ်များကို ပစ်သတ်ဖူးသူတဦးတည်းသာဖြစ်သည်။ နောင်တွင် ယင်းသည် မျိုးသုဉ်းလုနီးပါးရှိသော တိရစ္ဆာန်များအတွက် အမဲလိုက်ခြင်း တားမြစ်ချက် ရှိလာသောကြောင့် ၎င်းသည် ပို၍ပင် ခက်ခဲလာကာ မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။

၁၉၃၉ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၇ ရက်၊ အစိုးရ ရေဒီယို အသံလွှင့်

''ပဉ္စမအမိန့်အရ ခေါက်ဆွဲခြောက်တွေဟာ အစားအသောက်ကောင်း၊ ဆန်နဲ့ အခွံမာသီးတွေ ပါဝင်တာကြောင့် ထိုင်းအစိုးရက ခေါက်ဆွဲခြောက်ကို စားသုံးဖို့ အစိုးရက တောင်းဆိုထားပါတယ်။ ခေါက်ဆွဲတွေက အာဟာရပြည့်တယ်၊ သန့်ရှင်းတယ်၊ စျေးပေါတယ်၊ ဝယ်ရလွယ်တယ်၊ အရသာလည်းကောင်းတယ်'

စံတော်ချိန်၊ ၁၉၄၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၄ ရက်

“၁၉၄၆ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Phibun Sonkraan က ဦးထုပ်တွေ ဖိနပ်မပါဘဲ လမ်းတွေပေါ်ထွက်တာ၊ ကွမ်းဝါးတာ၊ လမ်းပေါ်မှာ ထိုင်တာ၊ ထိုင်တာ၊ ပေါင်တာတွေကို ဝတ်တာ တားမြစ်တယ်။ တရားဝင်ဓာတ်ပုံများတွင် လယ်သမားများ၏ပုံများပေါ်တွင် ဖိနပ်နှင့် ဦးထုပ်များကို အရောင်ခြယ်ထားသည်။

ရုံးမတက်မီ ဇနီးမယားများအား နမ်းသင့်သည်ဟု ဖိဘွန်းက အမိန့်ချမှတ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါအမိန့်ကို ဖောက်ဖျက်ကျူးလွန်သူများအား 'ပညာရေးစခန်းများ' သို့ ပို့ဆောင်ခဲ့သည်။

(Panung- အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီး ရိုးရာအဝတ်အထည်- တင်ပါးကို ရစ်ပတ်ပြီး နောက်ကျောတွင် ခြေထောက်ကြားတွင် ချည်နှောင်ထားသော အဝတ်အထည်။)

TIME မဂ္ဂဇင်း၊ ၁၉၅၀

အာနန္ဒာ (Rama VIII၊ 1925-1946) သည် ငယ်ရွယ်သော ဘုရင်တစ်ပါးဖြစ်သည်။ အနောက်တိုင်း အတွေးအခေါ်တွေ အပြည့်နဲ့ သူ့ရှေ့က ကုလားထိုင်အောက်ခြေမှာ ထိုင်နေတဲ့ ဧည့်သည်တွေကို စကားပြောဖို့ ငြင်းဆန်ခဲ့တယ်။ သူနဲ့ အမြင့်တူ ကုလားထိုင်ပေါ်မှာ ထိုင်ခိုင်းတယ်။

Neue Zurcher Zeitung၊ ဧပြီ ၁၅၊ ၁၉၅၀

၁၉၄၆ ခုနှစ် ဇွန် ၉ ရက် နံနက်တွင် ဘုရင်ငယ်သည် ဦးခေါင်းတွင် ကျည်ဆန်ဒဏ်ရာဖြင့် အိပ်ခန်းထဲတွင် သေဆုံးနေသည်ကို တွေ့ရှိကြောင်း မြို့တွင်းသတင်းများ ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ မတော်တဆဖြစ်ပါသလား။ သေကြောင်းကြံသလား? ဒါမှမဟုတ် လူသတ်မှုလား။

ဤရွေးချယ်မှု သုံးခုအနက် တစ်ခုစီအတွက် ငြင်းခုံမှုများ ရှိခဲ့သည်။ အာနန္ဒာမဟိန္ဒသည် ကြီးမားသော တာဝန်ဝတ္တရားများနှင့် စောင့်ကြိုနေသော ခက်ခဲသောအလုပ်များကို ကြောက်လန့်နေမည် ဟု အခိုင်အမာပြောဆိုသူများ ရှိခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင်၊ ဘုရင်စနစ်ကို ဖျက်သိမ်းရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ရည်မှန်းချက်ကြီးသော နိုင်ငံရေးသမားများအုပ်စုဆီသို့ သံသယစိတ်များ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။

Associated Press၊ 1952

ဘုရင်ကြီး ဘူမိဖုအဒူယာဒက်သည် လွန်ခဲ့သော လေးလက အစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့သော သွေးမဲ့အာဏာသိမ်းမှုတွင် စစ်အစိုးရက ကြွေးကြော်ထားသော ထိုင်းအခြေခံဥပဒေသစ်ကို ယနေ့တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။

ဘုရင်ကြီးသည် ၁၁ နာရီတိတိတွင် စတင်ကျင်းပသော ခမ်းနားသော အခမ်းအနားသို့ ကြွရောက်တော်မူပြီး နက္ခတ်ဗေဒင်ဆရာများ တွက် အလွန်ကောင်းသည့်အချိန်ဖြစ်သည်။

အခမ်းအနားကို ရွှေ့ဆိုင်းလိုက်ကြောင်း ယမန်နေ့က ရေဒီယို ဘန်ကောက်တွင် ကြေငြာခဲ့သော်လည်း စစ်အစိုးရက ဘုရင်အား စိတ်ပြောင်းစေရန် စည်းရုံးခဲ့သည်။ တနင်္လာနေ့ညနေ ၁၁ နာရီတွင် တပ်မတော်ဒုတိယကွပ်ကဲရေးမှူး ဗိုလ်ချုပ်ကြီး သောနွမ် ကစ်တီချာချန်သည် ဘုရင်နှင့်တွေ့ဆုံခဲ့ကြောင်း Marshal Sarit က ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။ အာဏာသိမ်းဖို့ ဘုရင်က ဘယ်လိုထင်လဲလို့ မေးတော့ ဆာရစ်က “ရှင်ဘုရင် ဘာပြန်ပြောရမလဲ၊ အားလုံးပြီးသွားပြီ” ဟု ပြန်ဖြေသည်။

Alfred McCoy, 1971

ဖေါ့ (ရဲမှူး) နှင့် စရစ် (ဗိုလ်ချုပ်ကြီး နှင့် ဝန်ကြီးချုပ်) တို့ကြား 'ဘိန်းစစ်ပွဲ' သည် တိုက်ပွဲအားလုံးကို တရားဝင် လျှို့ဝှက် ရင်ခွင်အောက်တွင် ဖုံးကွယ်ထားရသည့် လျှို့ဝှက်စစ်ပွဲ ဖြစ်သည်။ ရယ်စရာအကောင်းဆုံးခြွင်းချက်မှာ ၁၉၅၀ ခုနှစ်တွင် စရစ်၏စစ်တပ်ယာဉ်တန်းသည် လိုင်ပန်ဘူတာသို့ ဘိန်းတင်ပို့မှုဖြင့် ချဉ်းကပ်လာသောအခါတွင် ရယ်စရာအကောင်းဆုံးခြွင်းချက်ဖြစ်ခဲ့သည်။

Phao ရဲများက ယာဉ်တန်းအား ဝိုင်းရံထားပြီး မူးယစ်ဆေးဝါး နှိမ်နင်းရေးမှာ ရဲတပ်ဖွဲ့၏ တစ်ဦးတည်းသော တာဝန်ဖြစ်သောကြောင့် ဘိန်းကို စစ်တပ်က လွှဲပြောင်းပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ စစ်တပ်က ဘူတာရုံထဲကို ပစ်သတ်မယ်လို့ ခြိမ်းခြောက်ပြီး ရဲတွေက စက်သေနတ်တွေ ယူလာပြီး ပစ်ခတ်ဖို့ တွင်းတူးခဲ့ကြပါတယ်။

ဖေါ့နှင့် စရစ်တို့ လင်ပန်းတွင် ပေါ်လာပြီး ဘိန်းများ သိမ်းယူကာ တိတ်တဆိတ် ပျောက်ကွယ်သွားသည့် ဘန်ကောက်မြို့သို့ လိုက်ပို့သည့်အထိ နှစ်ရက်ကြာ မခံမရပ်မငြိမ် ဖြစ်ခဲ့ရသည်။

အရင်းအမြစ်:
Chris Burslem၊ ဘန်ကောက်ရှေးဟောင်းပုံပြင်များ၊ ဆင်ဖြူရှင်ပြည်မှ ကြွယ်ဝသောပုံပြင်များ၊ Earnshaw Books၊ Hong Kong၊ 2012။

Ancient Siam မှပုံပြင်များ (အပိုင်း ၁) စက်တင်ဘာလ 24 ရက်နေ့တွင် Thailandblog တွင်ရှိခဲ့သည်။ Ancient Siam မှပုံပြင်များ (အပိုင်း ၁) စက်တင်ဘာ ၂၈ရက်။

ဓာတ်ပုံများ- Thai Human Imagery Museum၊ 43/2 Mu.1၊ Pinklao Nakhon Chasi Road၊ Nakhon Pathom ရှိ Tableaus။ Tel. +၆၆ ၃၄ ၃၂၂ ၀၆၁/၁၀၉/၆၀၇။ အဖွင့်ဓာတ်ပုံ- Chakri မင်းဆက်၏ ဘုရင်ရှစ်ပါး၊ လက်ရှိဘုရင် Rama IX မပါဝင်ပါ။ Panung ရှိ အမျိုးသမီး၏ ဓာတ်ပုံကို ပြတိုက်တွင် မရိုက်ခဲ့ပါ။

ရှေးဟောင်း Siam ၏ ရုပ်ပုံများကို ဤနေရာတွင် ကြည့်ရှုပါ။.