John And Penny / Shutterstock.com
ထိုင်းလူ့အဖွဲ့အစည်းကို အထက်တန်းကျကျ ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ဒါက မိသားစုဘဝမှာလည်း ထင်ဟပ်နေတယ်။ အဘိုးအဘွားများနှင့် မိဘများသည် အထက်တန်းအဆင့်တွင်ရှိပြီး အမြဲတမ်း လေးစားမှုရှိသင့်သည်။ ဤအထက်အောက်ဖွဲ့စည်းပုံသည် လက်တွေ့ကျပြီး ပဋိပက္ခများကို တားဆီးပေးသည်။
မိသားစုများသည် အထူးသဖြင့် ထိုင်းကျေးလက်ဒေသတွင် ကြီးမားပြီး လူများသည် တစ်ခါတစ်ရံ အဘိုးအဘွားများနှင့်အတူ အမိုးတစ်ခုအောက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ရှင်းလင်းသော ဖွဲ့စည်းပုံကို အကြံပြုလိုပါသည်။ ထိုင်းလူမျိုးများသည် ကလေးများကို ချစ်ကြပြီး လုယက်ကြသော်လည်း ၎င်းတို့နှင့်လည်း တင်းကြပ်သည်။ ကလေးတွေဟာ သူတို့ရဲ့နေရာကိုသိဖို့၊ ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့စွာ ပြုမူနေထိုင်ဖို့နဲ့ လေးစားမှုပြသဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အရွယ်ရောက်ပြီးသည့်တိုင် ဤအပြုအမူကို ဆက်လက်ပြသရန် မိဘများက မျှော်လင့်ထားသည်။
သားသမီးများသည် မိဘကို လေးစားမှုပြရမည်။
ထိုင်းကလေးများသည် မိဘများကို အမြဲရိုသေလေးစားကြသည်။ မိဘများက မေတ္တာဖြင့် ကြီးပြင်းလာရပြီး ကလေး၏ပညာရေးအတွက် မိဘများက ပေးဆောင်ထားသောကြောင့် ယင်းသည် အလွန်သာမန်ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။ ထိုင်းမိဘများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် စော်ကားခြင်းသည် လေးစားမှုမရှိဘဲ ကျေးဇူးကန်းသည့် ကလေးဖြစ်သည်။ အသက်အရွယ်အလိုက် ညီအကိုမောင်နှမများကြားတွင်လည်း အထက်တန်းအဆင့်ရှိသည်။ မွေးချင်းအကြီးဆုံးသည် ငယ်သောမိသားစုဝင်များထက် အခွင့်အာဏာပိုရှိသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံက ညီအကိုမောင်နှမများ
ထိုင်းဘာသာစကားသည် သက်ကြီးရွယ်အိုများနှင့် ငယ်ရွယ်သော မိသားစုဝင်များကြား ခြားနားချက်ကိုလည်း ဖြစ်စေသည်။ ဥပမာအချို့-
မေမေ = MEA
ခမည်းတော် = ဖော
ကလေးက မိဘတွေကို လိပ်စာပေးတယ်။ khun mea en khun paw (မစ္စတာ အမေနဲ့ အဖေ)
အကိုကြီး = အကိုကြီး ဆီးချိုင်
အစ်မ = အစ်မ ဆီးဆော့
ညီငယ် = nong chai
ညီမငယ် = nong sau
ကလေးတွေက မိဘတွေကို ငွေကြေးထောက်ပံ့တယ်။
ကလေးအများစုသည် တစ်ခါတစ်ရံ အရွယ်ငယ်သောအရွယ်တွင် ၎င်းတို့၏ဇာတိရွာမှ ထွက်ခွာပြီး ဘန်ကောက်တွင် အလုပ်ရှာကြသည်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့ ကျေးလက်မှာနေပြီး မြို့ကိုပြောင်းတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ လစာရဲ့ အများစုဟာ သူတို့ကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ဖို့ မိဘတွေဆီ ရောက်သွားကြပါတယ်။
အိမ်မှာပဲ ဆက်နေပါ ဒါမှမဟုတ် မင်းရဲ့မိဘတွေကို ခေါ်သွားပါ။
နောက်ဆုံးတွင်၊ သား/သမီး အများစုသည် ၎င်းတို့၏ မိဘများနှင့် နီးကပ်စွာ ဆက်လက်နေထိုင်ရန်နှင့် လိုအပ်ပါက ပြုစုစောင့်ရှောက်ရန် သို့မဟုတ် လိုအပ်ပါက ၎င်းတို့ကို ခေါ်ဆောင်ရန် ၎င်းတို့၏ ဇာတိရွာသို့ ပြန်သွားကြသည်။ ထိုင်းလူငယ် လူကြီးများသည် မိမိတို့၏ အသက်အရွယ် ကြီးရင့်သည့်တိုင် မိဘအိမ်များတွင် ဆက်လက်နေထိုင်နေရသည်မှာ အဆန်းမဟုတ်ပေ။ သမီးတို့ အိမ်ထောင်မပြုမချင်း အိမ်အပြင်မထွက်ရဘူး။ တစ်ကိုယ်တည်းနေထိုင်သော အိမ်ထောင်မရှိသော အမျိုးသမီးတစ်ဦးသည် အတင်းအဖျင်းနှင့် ကျောခိုင်းရန် သားကောင်ဖြစ်လိမ့်မည်။ ရွာကလူတိုင်းက သူမ မကောင်းကြောင်းပြောပြီး သူမသည် 'မီယာနို' ၊ ဒုတိယဇနီး သို့မဟုတ် သူဌေး၏သခင်မ ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည် ။
ကလေးများသည် သက်ကြီးရွယ်အို ထိုင်းများအတွက် ပင်စင်ဖြစ်ပါသည်။
ထုိင္းႏုိင္ငံ အနောက်တိုင်းကဲ့သို့ ကောင်းမွန်သော ပင်စင်စနစ် မရှိပါ။ ထို့ကြောင့် မိဘများသည် သားသမီးများ၏ ပံ့ပိုးမှုအပေါ် လုံး၀ မှီခိုနေရပါသည်။ သက်ကြီးရွယ်အိုများ သို့မဟုတ် ဘိုးဘွားရိပ်သာများသည် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် လူသိများသော ဖြစ်စဉ်တစ်ခု မဟုတ်ပေ။ သူတို့အဲဒီမှာရှိရင်တောင် ကလေးတွေက မိဘတွေကို အဲဒီကိုမပို့ဘူး။ သူတို့ရရှိခဲ့တဲ့ ကြီးပြင်းလာမှုနဲ့ ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ကျေးဇူးတင်တဲ့ပုံစံအနေနဲ့ သေတဲ့အထိ မိဘတွေကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးတယ်လို့ မြင်တယ်။
သေးငယ်သော ပြင်ဆင်မှု-
မေမေ = แม่ mâe : (ကြွေကျသောလေသံ)
Vader = พ่อ phôh (ကြွေကျနေသောလေသံ)
ကလေးသည် မိဘများကို khoen mea နှင့် khoen paw (aspirated K) ဟုခေါ်သည်။ လေးစားမှု၏ လက္ခဏာတစ်ရပ်အနေဖြင့်၊ သူငယ်ချင်းများ၏ မိဘများ စသည်တို့ကို (khoen) phôh/mâe: ဖြင့်လည်း ပြောဆိုနိုင်ပါသည်။
အကိုကြီး = พี่ชา phîe chaaj (အသံထွက်၊ အလယ်လေသံ)၊
အစ်မကြီး = စော phîe sǎaw (သံစဉ်၊ အလယ်လေသံ)
ညီငယ် = น้องชาย nóhng chai (အသံမြင့်၊ လေသံ)၊
ညီမငယ် = nóhng sǎaw (အသံမြင့်၊ လေသံ)၊
ပြီးတော့ တခြားမိသားစုအတွက် စကားလုံးအတွဲလိုက် အစုံရှိပါတယ်၊ ဥပမာ မင်းအမေရဲ့အမေနဲ့ မင်းအဖေရဲ့အမေ (ငါတို့နှစ်ယောက်လုံး အဖွားလို့ ခေါ်နေတဲ့အချိန်မှာ) သီးခြားဝေါဟာရတွေရှိတယ်။ ဦးလေး၊ အဒေါ် စသည်ဖြင့် အတူတူပါပဲ။ ထိုင်းလူမျိုးတွေမှာ အဖေနဲ့အမေအတွက် သီးခြားစကားလုံးတွေရှိပြီး အသက်ငယ်သူ သို့မဟုတ် အသက်ကြီးတဲ့သူအတွက် သီးသန့်စကားရှိပါတယ်။ ခက်တယ်!
Ronald Schütte ၏ ထိုင်းဘာသာစကား စာအုပ်ငယ် စာမျက်နှာ ၅၁-၅၂
*Lô – lôe:k – ကလေး – အသံထွက်နေသည်။
หลาน – လန်နန် – မြေး၊ ဝမ်းကွဲ (ဦးလေး) – အသံတိုးလာသည်။
ป้า – ပါ – အဒေါ် (မိဘများ၏ အစ်မကြီး) – လေသံကျသွားသည်
ลุง – လွန်း – ဦးလေး (မိဘအစ်ကို) – အလယ်လေသံ
น้า – náa – အဒေါ်/ဦးလေး (အမေရဲ့ ညီလေး/အစ်မ) – အသံမြင့်တယ်။
อา – aa – အဒေါ်ဦးလေး (အဖေရဲ့ ညီလေး/အစ်မ) – အလယ်လေသံ
ปู่ – pòe: – အဖိုး (အဖေဘက်က) – အသံနိမ့်၊ အရှည်ကြီး
ย่า – jâa – အဖွား (အဖေဘက်က) – လေသံနိမ့်
ตา – တာ – အဘိုး (မိခင်ဘက်မှ) – အလယ်လေသံ
ยาย – jaaj – အဖွား (မိခင်ဘက်မှ) – အသံအလယ်
ပြောင်းပြန်ဂရု-ǎ- သည် အသံတိုးလာလေရော့။ မေးခွန်းတစ်ခုမေးပုံနှင့်တူသည်။ ဒီတော့ Sǎaw က အမေးအမြန်း/တက်လာတယ်။
ကျွန်ုပ်၏စခရင်ပေါ်တွင် မတူညီသော စာသားတစ်ခုရနိုင်သော်လည်း အပိုင်းသည် မည်သူမဆို ညည်းညူနေသည်ဟု မပြောတတ်ပါ။
သို့သော် မှတ်ချက်ကို ထပ်ဆင့်ချဲ့ထွင်ရန်၊ နယ်သာလန်ရှိ သက်ကြီးရွယ်အိုများအတွက် စောင့်ရှောက်မှုသည် စည်းကြပ်မှု/အခွန်များ ကောက်ခံခြင်းဖြင့် ဝယ်ယူပြီးနောက် အစိုးရအား လက်ညိုးထိုးပြခြင်း သို့မဟုတ် တစ်နည်းအားဖြင့် ငွေဖြင့် လေးစားမှုရရှိရန် ကြိုးပမ်းခြင်းဖြစ်သည်။
ချစ်စရာကောင်းပြီး လွယ်ကူပြီး သင့်မိဘတွေနဲ့ ပတ်သက်နေရင်တောင် သင့်ကိုယ်ပိုင်ထိုင်ခုံပေါ်မှာပဲ သင်နေနိုင်ပါတယ်။