Li Taylandê astengiya axaftinê?

Dema ku ez di xortaniya xwe de ji malê derketim û tev li Hêza Deryayî bûm, min xortên ji her çar aliyên Hollandayê nas kirin. Helbet Amsterdammertjes xwedî devê herî mezin bû û wan Limburger û Groningers sûcdar dikirin ku ji ber astengiya axaftina wan nikarîbûn wan fêm bikin.

Ez, ku li Twenteyê ji dayik bûme, bi zaraveyek jî dipeyivî û her çend we hewl da ku hûn "rast" bipeyivin, lê her gav eşkere bû ku ez xwedî devokek taybetî bûm. Ew bi rastî her gav wusa maye, ji ber ku pir paşde û carinan hîn jî îro, mirov dikarin eslê min Twente bibihîzin, her çend ez bi dehsalan li Tukkerland nejiyam.

Cûdahiya di navbera du zarava an du zimanan de bi giranî di dengên ku ji bo gotinê têne bikar anîn de ye. Tukker dengên cuda ji, bo nimûne, Thai, herêmî an neteweyî, em dibêjin, bikar tîne, lê ew bi tevahî ne rast e. Ez ê vegerim ser wê.

Axaftin ji pir kesan re bi hêsanî tê, lê divê were ji bîr kirin ku tu tevgerên masûlkeyên mirovî bi qasî tevgerên zimanî yên ku ji bo çêkirina dengên ziman hewce ne tevlihev û nazik in. Koordînasyona masûlkeyên ziman, valahiya dev, pişik û lêvên ku ji bo axaftinê hewce ne pêvajoyek tevlihev e.

Di heman demê de berevajî - fêmkirina ku kesek din ji we re çi dibêje - hema bêje ji bo peyvan pir tevlihev e. Ev mûcîzeyek e ku hûn bêyî hewildanek hişmend fêm bikin ku kesek din ji we re çi dibêje. Ew devê xwe dihejîne û lehiyek tehrîbatan tê hewa û hûn fêm dikin ku ew dixwaze çi bibêje.

Dema ku hûn zimanek biyanî fêr bibin, fêmkirina wê çiqas dijwar e. Bêgûman qonaxek tê ku hûn çend peyvan dizanin û dikarin nivîsek nivîskî an hêdî hêdî bê pirsgirêkên mezin bişopînin. Lê gava ku axaftvanên wî zimanî bi tecrube dest bi axaftinê bikin, hûn ketine tengasiyê. Dibe ku ew tenê peyvên ku hûn dizanin bibêjin, lê axaftina wan wekî dengek dengek dirêj a bênavber xuya dike. Hûn jî nikarin bibihîzin ku peyvek li ku dest pê dike û yê din li ku diqede. Wisa dixuye ku ew biyaniyan hemû gotin û hevokan li hev dixin.

Çêkirin û têgihîştina dengên axaftinê karekî hema bêje nemirovî ye. Mirovek biaqil wê bifikire ku tu kes nikare zarokên xwe bixe nav karekî weha. Û dîsa jî her roj dibe. Hemû gelan, hemû çandên cîhanê her tim zimanekî bi kar anîne û li bendê ne ku zarokên wan di temenekî biçûk de fêrî fêmkirin û axaftina wî zimanî bibin.

Zarokên pir biçûk dikarin dengên zimanê xwe yê zikmakî nas bikin û dubare bikin. Zarokên nûbûyî jî dixuye ku ferqa zimanê dayikê û dengên zimanê biyanî dibihîzin. Wan ev yek bi awayeke leyiztik, bê perwerdehiyeke eşkere, bê îmtîhan û bêyî dewreyên perwerdehiyê di bin çavdêriya pispor de fêr bûn. Çiqas mirov ji zarokatiya xwe de travmayên xwe hebin jî, ji ber ku diviyabû zimanê xwe yê zikmakî ji dê û bavên xwe hîn bibûna, tu carî gilî û gazincên wan nayên kirin.

Ji ber ku ziman, her ziman, ne ewqas ji aliyê nivîsandin û rêzimanê ve, lê bi taybetî ji aliyê dengan ve, bi awayekî bêhempa tevlîhev e. Fêrbûna her zarava an zimanek pir caran ji bo kesên biyanî yên mezin zehf dijwar e: welatiyek her gav bibihîze ku hûn ji hêla bilêvkirinê ve ne niştecîhek rastîn a ji dayikbûyî û mezinbûyî ne. Lê dîsa jî ez dibêjim zarokek pir bi hêsanî fêrî sîstemê dibe, her çi qas dibistan û dê û bav li dijî wê tevbigerin.

Ravekirina vê yekê, ku ji hêla zanistiya dengnasiyê ve hatî dayîn, ev e ku zarokek di serê wî de bi gelek ramanan re di derbarê zimanê wî yê zikmakî de dibe ku çawa xuya bike tê dinê. Beşa herî girîng a mekanîzmayê bi rastî di mêjiyê ciwan de ye. Tenê çend bişkok hewce ne ku di pozîsyona rast de bêne danîn. Ew guheztina wan bişkokan tenê dikare heya balixbûnê bi hêsanî çêbibe, piştî wê her dem pir dereng e. Ew pitik di temenek ciwan de dest bi danîna bişkokan dike. Tewra nîşan hene ku fêrbûna ziman bi rastî di zikê dayikê de dest pê dike. Di her rewşê de, pitikên nûbûyî xuya dikin ku bi serfiraziyek maqûl dikarin dengên zimanên xwe û yên biyanî ji hev cuda bikin. Ji ber vê çendê beriya ku dest bi axaftinê bikin, jixwe hînî tiştekî li ser zimanê dayikê bûne.

Min berê got ku zimanek an zaravayek pir caran dengên taybetî hene ku hûn ji piçûkatiya xwe fêr bûne. Teybet nayê wateya yekta, ji ber ku mimkun e ku dengên ji zimanekî di zimanekî din de jî peyda bibin. Jixwe, li vê dinyayê bi sedan, ne bi hezaran ziman û zarava hene. Nimûneyek xweş a vê yekê navê malbata min Gringhuis e. Di destpêkê de “gr”ya gûtî û “ui”ya hevedudanî. Bila biyaniyek wiya bilêv bike û hûn ê guhertoyên herî dîn bibihîzin. Lê dîsa jî ew zimanek e ku li wan dengan xwedî derdikeve, ji ber ku li Erebistana Siûdî, di nav yên din de, navê min bêqisûr dihat gotin. Di heman demê de peyva Scheveningen jî bifikirin, ji bo gelek biyaniyan jî nayê gotin.

Em, holendîaxêv, di hin dengên zimanên biyanî de jî zehmetiyan dikişînin. Tenê bilêvkirina sade ya "th" di zimanê Englishngilîzî de bala xwe bidin. Bi ziman li hember diranan bilêv bikin, lê bi gelemperî li şûna "d" an "s" tê bikar anîn. "Ew" paşê dibe "ew" an "rûniştin". Gelek mînakên din jî hene ku ez bidim, lê ez dixwazim li ser "astengiya axaftinê" biaxivim Tayland heye.

Bê guman ew ne astengek axaftinê ye, lê Taylandî ji ber sedemên ku li jor hatine destnîşan kirin nikanin an bi zorê hin dengên berhevokên tîpan bilêv bikin. "th" û "sh" ji bo wî ne mimkûn e, ji ber vê yekê dikana "Theo's Shoes" herî baş dibe "TO-Choo". Ma hûn difikirin ku Taylandek bi "wonn-wor" tê çi wateyê? Ew V-ya nizane, ji ber vê yekê dibe W, her weha "l"-yê wekî herfa dawîn a herfekê nizane û paşê dibe "n". Rast e, ew bi rastî tê wateya Volvo. Take "Au bon pain" dikana sandwîçên Amerîkî, ku hûn jî li Taylandê dibînin. Naha Amerîkî bixwe jixwe bi vî navê fransî re pirsgirêk heye, lê bilêvkirina Thai ji "Oh-Pong-Beng" wêdetir naçe.

Her kesê ku bi Taylandî re têkiliyek dike, mînakên piçûk ên ku ne gengaz e ku peyvan bilêv bikin dizane. Xanî dibe hou, jin dibe wai, pênc dibe faî, ger tu bixwazî ​​şeraba spî vexwî, Taylandiyek wai wai dipirse û hwd.. Bila Taylandiyek bêje mase yan jî hêşînahiyên çêtir, ne mimkûn e!

Andrew Biggs di Bangkok Post de gotarek xweş li ser wê astengiya axaftina Thai nivîsand, ku ew bi giranî li ser serdanek IKEA diaxive. Li Hollandayê em dibêjin “iekeeja”, îngilîzek dibêje “aikieja” û swêdî – welatê jêdera IKEA-yê – jê re dibêjin “iekee-a”, bi zor behsa a-ya dawîn dike. Li ser erebeyek Andrew navê wî bi zimanê Taylandî dît û ew bi fonetîk vegerî Englishngilîzî bû "Ickier". Pêkenok ew e ku ev peyv bi îngilîzî tê maneya "ne xweş" an "kevnedî". "Ez" berî navekî jî di zimanê Taylandî de nayê wateya pir baş, ji ber vê yekê IKEA dikare kesek bi navê KEA be, lê kesek kêmtir xweş be.

Ev bûye çîrokek dirêj ku rave bike ka çima Taylandek pir caran gotinên "komîk" ên zimanê Englishngilîzî di guhên me de dike. Berevajî vê, tewra Taylandiyek carinan dikare bikene dema ku kesek hewl dide ku peyvek Thai rast bilêv bike. Heya ku bi hurmeta devoka her kesî bê kirin û wekî astengiya axaftinê neyê binavkirin, kenîn destûr e.

Ziman? Ew her gav balkêş e! Ez hê jî matmayî dimînim dema ku ez du kesên xerîb bi hev re dibînim, ku her cûre deng li hev dikin. Yek dipeyive û yê din guhdarî dike û heyran, ew jî fêm dike! Mucîzeyek rast!

NB Ji bo vê gotarê min beşên nivîsê ji pirtûka "Tongval" ya Marc van Oostendorp, ku li ser Înternetê tê dîtin û gotara Andrew Biggs di Bangkok Post ya 4ê Kanûna Pêşîn, 2011 de, bikar anî.